Verslaving bij kinderen en jongeren wordt vaak laat opgepikt, waardoor professionele hulp niet op tijd wordt ingeschakeld. Uit onderzoek van het Trimbos Instituut blijkt dat ruim 12 procent van de Nederlandse jongeren tussen 12 en 18 jaar risicovol omgaat met alcohol, drugs of digitale middelen. Het is een onderwerp waar veel ouders liever niet aan willen denken, maar herkenning en tijdige hulp kunnen het verschil maken tussen een tijdelijke fase en een langdurig probleem.
Als ouder is het belangrijk om te weten hoe je verslaving kunt herkennen, welke hulp er beschikbaar is en hoe je het moeilijke gesprek kunt aangaan. In dit artikel bespreken we alles wat je als ouder moet weten over hulp bij verslaving voor jongeren.
Welke hulp is er voor verslaafde jongeren?
Hulp voor verslaafde jongeren kan bestaan uit ambulante hulp voor milde problemen, zoals via de huisarts, tot een klinische opname voor serieuze verslaving of om snel en effectief herstel te bevorderen. Los van de vorm van hulp die gekozen wordt, is het belangrijk om een professional op tijd in te schakelen bij vermoedens van een gebruiksprobleem. Het is belangrijk om zo snel mogelijk hulp te zoeken, want hoe eerder de behandeling begint, hoe groter de kans op volledig herstel.
Vormen van hulp bij verslaafde jongeren zijn:
- Ambulante hulp: De eerste stap is vaak ambulante hulp via de huisarts, die kan doorverwijzen naar gespecialiseerde instanties zoals Novadic-Kentron, Tactus of Jellinek. Deze organisaties bieden gesprekstherapie, groepstherapie en begeleiding voor zowel het kind als het gezin. Ambulante hulp heeft als voordeel dat je kind thuis kan blijven wonen en naar school kan blijven gaan.
- Dagbehandeling: Bij dagbehandeling komt je kind overdag naar een behandelcentrum maar slaapt thuis. Dit biedt meer intensieve begeleiding dan ambulante hulp, maar behoudt de verbinding met het thuismilieu. Dagbehandeling duurt meestal 3-6 maanden.
- Klinische opname: In ernstige gevallen kan klinische opname noodzakelijk zijn. In Nederland zijn er gespecialiseerde afdelingen voor jongeren in instellingen zoals De Jutters, Houvast of De Hoop. Een opname duurt gemiddeld 3-6 maanden, afhankelijk van de ernst van de verslaving.
- Afkickklinieken: Voor detoxificatie zijn er speciale jeugdafkickklinieken. Dit is vooral nodig bij fysieke afhankelijkheid van alcohol of drugs. De detox wordt medisch begeleid om ontwenningsverschijnselen veilig op te vangen.
Wachtlijsten in Nederland en snel hulp zoeken
Een groot probleem in Nederland zijn de lange wachtlijsten voor gespecialiseerde jeugdzorg. Wachttijden van 6 maanden en langer zijn geen uitzondering, terwijl bij verslaving snelle hulp cruciaal is. Gespecialiseerde afkickklinieken in het buitenland kunnen binnen enkele weken wel opname bieden. Volgens een groot onderzoek door Panorama hebben sommige van de beste buitenlandse afkickklinieken in Zuid-Afrika, Thailand of Spanje veel ervaring met de behandeling van Nederlandse jongeren. Deze klinieken bieden meestal ook gezinstherapie en nazorgprogramma’s aan.
Hoewel een klinische behandeling een grote stap is, kan het het leven van je kind redden wanneer Nederlandse hulp te lang op zich laat wachten. Het is essentieel om niet te wachten tot de situatie erger wordt. Verslaving is een progressieve ziekte, het wordt alleen maar erger zonder professionele hulp.
Hoe herken je verslaving bij jongeren?
Verslaving bij jongeren herken je onder meer aan veranderingen in gedrag die verder gaan dan ‘gewoon puberaal zijn’, lichamelijke signalen zoals plotselinge gewichtsveranderingen, sociale en signalen zoals isolatie. Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen normale puberteit en daadwerkelijke signalen van verslaving. Jongeren in de puberteit kunnen humeurig, afstandelijk of opstandig zijn – dat hoort bij deze levensfase. Verslaving gaat echter verder dan gewone puberteitsgedrag.
De volgende signalen kunnen wijzen op een verslavingsprobleem bij je kind:
Fysieke signalen:
- Plotselinge gewichtsverandering zonder verklaring
- Rode, waterige of glazige ogen
- Verandering in slaappatroon (veel slapen of juist slapeloosheid)
- Achteruitgang in persoonlijke hygiëne
- Trillen, zweten of andere ontwenningsverschijnselen
- Onverklaarbare verwondingen of blauwe plekken
Gedragsveranderingen:
- Plotselinge vriendenkring die je niet kent
- Leugenachtig gedrag en geheimzinnigheid
- Agressie of extreme stemmingswisselingen
- Verlies van interesse in hobby’s of activiteiten
- Spijbelen of slechtere schoolprestaties
- Stelen van geld of waardevolle spullen
Sociale signalen:
- Isolatie van familie en oude vrienden
- Wegblijven van huis zonder verklaring
- Contact met onbekende personen op vreemde tijden
- Vermijden van familiebijeenkomsten of activiteiten
Het is cruciaal om deze signalen serieus te nemen. Verslaving is geen kwestie van karakterzwakte of gebrek aan wilskracht – het is een medische aandoening die professionele hulp vereist.
Hoe kun je het gesprek aangaan?
Je kunt het gesprek over verslaving aangaan met je kind door de juiste timing te kiezen, bepaalde communicatietechnieken toe te passen en te begrijpen dat je te maken hebt met een proces waarbij hulp meestal niet meteen wordt geaccepteerd.
Enkel tips over het gesprek aangaan met verslaafde kinderen zijn:
- Kies het juiste moment: Ga het gesprek niet aan als je kind onder invloed is of als jullie net ruzie hebben gehad. Wacht op een rustig moment wanneer je kind nuchter en aanspreekbaar is. Zorg dat je tijd hebt en niet gestoord wordt.
- Spreek vanuit liefde, niet vanuit boosheid: Begin het gesprek door duidelijk te maken dat je van je kind houdt en je zorgen maakt om zijn of haar welzijn. Vermijd beschuldigingen of verwijten. Zeg bijvoorbeeld: “Ik maak me zorgen over je omdat ik zie dat je veranderd bent” in plaats van “Je bent verslaafd en vernielt je leven.”
- Wees concreet: Noem specifieke voorbeelden van gedrag dat je zorgen baart. Blijf bij de feiten en vermijd interpretaties. “Ik heb gemerkt dat je de laatste maanden veel slapt, je cijfers zijn achteruitgegaan en je vermijdt ons” is beter dan “Je doet niks anders dan blowen.”
- Luister actief: Geef je kind de ruimte om te reageren en probeer echt te luisteren naar wat hij of zij zegt. Ook als je het er niet mee eens bent, toon begrip voor zijn of haar gevoelens.
- Bied hulp aan: Maak duidelijk dat je er bent om te helpen, niet om te straffen. “Laten we samen kijken naar hoe we je kunnen helpen” is krachtiger dan “Als je niet stopt, dan…”
- Stel grenzen: Wees duidelijk over wat wel en niet acceptabel is. Je kunt liefdevol zijn én grenzen stellen. Druggebruik in huis, stelen of agressief gedrag hoeven niet getolereerd te worden.
- Verwacht weerstand: Veel jongeren zullen ontkennen, boos worden of het gesprek proberen te vermijden. Dit is normaal. Blijf kalm en geef aan dat je beschikbaar bent wanneer hij of zij er klaar voor is.
Onthoud dat één gesprek waarschijnlijk niet genoeg is. Het kan tijd kosten voordat je kind open wil zijn over het probleem. Blijf geduldig maar volhardend.
(Partnerbijdrage PAM Digital)

Het bericht Hulp bij verslaving voor jongeren: uitleg voor ouders verscheen eerst op AALSMEERVANDAAG.