Achttien meter hoog met 100 traptreden torent de woensdag 6 november geopende uitkijktoren boven het polderlandschap van de Rondehoep uit. Wethouder mevrouw Koek – Baks van Ouder-Amstel en Jet van Wijngaarden, bedenkster van de torennaam Het Poldernest, onthulden samen het informatiebord van de nieuwe toren.
Brassband Toeters en Bellen zorgde voor een muzikaal onthaal van alle genodigden, waaronder naambedenkster Jet en haar klasgenoten van de Jan Hekmanschool. Voorafgaand aan de opening genoot iedereen in de tent naast de toren van een honing- en kaasproeverijen van Imkervereniging Amstelland en de Boeren van Amstel.
Documentaire Rondehoep
Filmmaker Pim Giel gaf een presentatie over de vorderingen van zijn documentaire over de Rondehoep. De aanwezigen werden getrakteerd op een preview, waarna zangers Nikki Shoza de openingstune van de documentaire live vertolkte.
Beklimmen toren
Na de onthulling van het informatiebord met de nieuwe naam van de toren, konden alle aanwezigen de toren beklimmen om te genieten van het uitzicht. De toren biedt zowel zicht op de werkzaamheden aan de A9 Badhoevedorp-Holendrecht als op de historische Amstelscheg.
Permanent
Het oorspronkelijk tijdelijke uitkijkpunt zou na afronding van de wegwerkzaamheden weer verdwijnen. Stichting Beschermers Amstelland pleitte voor een permanente toren vanwege het uitzicht op het karakteristieke eeuwenoude open polderland en het weidevogelgebied. Recreatieschap Groengebied Amstelland, verantwoordelijk voor beheer, onderhoud en ontwikkeling van omliggende recreatiegebieden, zag een recreatieve en educatieve meerwaarde in de toren. Daarom is er een uitkijktoren met een permanent karakter gerealiseerd.
Toren met tuin
De open structuur van de toren past goed in het weidse landschap. Er is gekozen voor bouwen met robuuste materialen die tegen een stootje kunnen. De stalen wenteltrap wervelt zich op een speelse manier naar boven. Informatieborden op de toren geven uitleg over de wegwerkzaamheden, de Ronde Hoep en de cultuurhistorie van de omgeving.
In het gebied rond de toren is eerst een tijdelijke tuin aangelegd met bankjes, picknicktafels, een aantal speelplekken met zand en graafmachientjes en een insectenburcht voor onder andere solitaire bijen zoals de metselbij. In het voorjaar verschijnt er nog een educatieve honingenbijentoren, omdat verplaatsing van een bijenvolk niet mogelijk is in de winter. Na afronding van de werkzaamheden aan de A9 wordt de tuin uitgebreid met diverse soorten bomen waaronder fruitbomen met appels en pruimen. De bloemen in het kruidenrijke grasland bieden voedsel voor de bijen en andere insecten. De inrichting van het terrein is gericht op maximale biodiversiteit. Langs de Polderweg komt een speciaal pad om het terrein voor voetgangers toegankelijk te maken. Het Recreatieschap Groengebied Amstelland draagt zorg voor het dagelijks beheer en onderhoud van de toren en het omliggende groen.
Buurbouw
Buurbouw is een samenwerking tussen Rijkswaterstaat, aannemer VeenIX en gemeente Ouder-Amstel. In opdracht van Rijkswaterstaat verbreedt aannemer VeenIX de A9 tussen de knooppunten Badhoevedorp en Holendrecht. Naast het verbreden van de A9, wordt ook de leefbaarheid vergroot. Buurbouw creëert meerwaarde voor de omgeving tijdens de aanleg van de A9.. Bouwen veroorzaakt overlast maar biedt ook kansen. Want met een groot bouwproject als de A9 is er ineens van alles aanwezig: kilometers aan bouwhekken, allerlei materialen, zand en grond, bouwvakkers als potentiële klanten, stageplekken, een stoer decor en ervaring en nog veel meer. Buurbouw zoekt lokale initiatieven die we met dit project kunnen ondersteunen; een samenwerking tussen buurt en project.
Het Amstelland, de groene long van Amsterdam, staat onder druk. De verstedelijking neemt toe en dit heeft gevolgen voor ons allemaal. Maximaal invloed uitoefenen op plannen van gemeenten, provincies en andere instanties zie ik als een enorm belangrijke taak, mede daarom ben ik in 2023 voorzitter geworden van de Stichting Beschermers Amstelland.
Samen met de andere bestuursleden zijn we scherp op wat er gebeurt, dienen we zienswijzen in en laten we onze stem horen op voorgenomen beleid, dat niet altijd helder en transparant wordt gecommuniceerd. Vanuit mijn eerdere rollen als bestuurder bij o.a. Waterschap Amstel, Gooi en Vecht en de Provinciale Staten Noord-Holland weet ik hoe de lijntjes lopen. Wij brengen onze bezorgdheid en ideeën voortdurend onder de aandacht en zijn gesprekspartner in het aandragen van alternatieven. Een luis in de pels, daar waar het om bescherming van het open landschap gaat. Daarnaast laten wij natuurlijk ook graag de schoonheid en diversiteit van dit landschap zien, door de organisatie van de jaarlijkse Amstellanddag en themabijeenkomsten.
Kijkend richting de toekomst heeft het bestuur zich dit jaar vernieuwd en uitgebreid. Dave Kiwi nam bij de Amstellanddag 2024 afscheid van het bestuur. Wij zijn hem dankbaar voor zijn jarenlange inzet! Daarnaast zijn we erg blij met de toetreding van Cornelia van der Weijden als algemeen bestuurslid en een groeiend team van enthousiaste vrijwilligers, waaronder Dick Aanen, die ons redactioneel ondersteunt. Veel leesplezier in deze herfsteditie van de nieuwsbrief en ik spreek u graag op een van onze bijeenkomsten of elders in het Amstelland! Het Amstelland, de groene long van Amsterdam, staat onder druk. De verstedelijking neemt toe en dit heeft gevolgen voor ons allemaal. Maximaal invloed uitoefenen op plannen van gemeenten, provincies en andere instanties zie ik als een enorm belangrijke taak, mede daarom ben ik in 2023 voorzitter geworden van de Stichting Beschermers Amstelland.
Wim Zwanenburg voorzitter
____
In deze editie (met links naar andere posts op onze website):
In december 2021 verscheen ter gelegenheid van het 250-jarig bestaan van de droogmakerij het boek ‘Bovenkerkerpolder, open, stil, groen, duurzaam’, geschreven door Hans Noltes. Dit o.a. door de Stichting Beschermers Amstelland (SBA) gesponsorde boek verscheen in een beperkte gedrukte oplage, maar het bestuur van de SBA vindt verdere verspreiding door middel van een digitale heruitgave belangrijk. De verhalen en interviews geven de geschiedenis van de polder weer, maar ook de actuele ontwikkelingen en een toekomstbespiegeling.
”Ik heb het boek met grote belangstelling gelezen, want het geeft een heel goede dwarsdoorsnede van wat er in een polder allemaal gebeurt. Veel bewoners en gebiedsbestuurders hebben daar vaak geen idee van", zegt Wim Zwanenburg, voorzitter van de SBA. “Ook voor beleidsmakers en bestuurders van waterschap, provincie en gemeente is dit een interessant en belangrijk boek om meer gebiedskennis op te doen”. In het boek komen onder meer recente ontwikkelingen op het gebied van water- en weidevogelbeheer, recreatie, energietransitie en duurzame zuivelproductie aan de orde.
Het bestuur van SBA besloot tot een digitale heruitgave en met een Pdf op de eigen website het boek een ruimere verspreiding te geven. Sociaal geograaf Hans Noltes werkt inmiddels aan een volgend project, een boek over polder De Ronde Hoep.
De pdf is gratis te downloaden, maar we willen wel vragen Hans Noltes te steunen voor de kosten van zijn volgende project. Dit kan door een vrijwillig te kiezen bedrag te storten op NL96RABO0302358870 t.n.v. J. Noltes.
Rabobankleden van de coöperatieve vereniging Amstel en Vecht hebben tijdens de jaarlijkse stemperiode in september jl. bepaald welke financiële bijdrage de deelnemende clubs en verenigingen ontvangen. Naar rato van het aantal stemmen op een organisatie of vereniging werd de totale ‘pot’ door de Rabobank verdeeld. Rabobank geeft ieder jaar een deel van het resultaat terug aan verenigingen en organisaties in de eigen regio. Uiteindelijk doel hiervan is om deze verenigingen en organisaties toekomstbestendiger te maken. Zie voor meer info: www.rabobank.nl/clubsupport
Voor de Stichting beschermers Amstelland is een bedrag van € 1.553,01 beschikbaar gesteld. Dit bedrag werd begin oktober door vertegenwoordiger David Zuidhof van de Rabobank in de vorm van een cheque persoonlijk overhandigd aan onze bestuursleden Wes Korrel en Jos Vrolijk.
David Zuidhof van Rabobank overhandigt de cheque aan SBA bestuursleden Wes Korrel en Jos Vrolijk
Wij willen hierbij iedereen bedanken voor hun stem en steun. En uiteraard vooral ook de Rabobank danken voor het ter beschikking stellen van dit geld voor de maatschappelijke doelen in de regio. Het bedrag van de cheque zal door Stichting Beschermers Amstelland met name besteed worden aan de organisatie en invulling van de 17e Amstellanddag die gepland is op zondag 1 juni 2025.
Op zondagmiddag 10 november organiseerde de Stichting Beschermers Amstelland een Amstelland-ontmoeting, die aanvangt om 14.30 uur in Wester-Amstel, Amsteldijk Noord 55, 1183 TE Amstelveen.
De inhoudelijke bijdragen zullen worden onderbroken door een Intermezzo met een preview van de film ‘Hé Boe’ van Pim Giel, een documentaire over polder De Ronde Hoep. Er zal ook ruimte voor zijn vragen en discussie. De bijeenkomst wordt afgesloten met een drankje en een hapje.
Presentaties
De Amstelscheg
De Amstelscheg is een bijzonder en hooggewaardeerd groenblauw gebied in de gemeente Amstelveen, Amsterdam en Ouder-Amstel, grenzend aan Uithoorn. Het maakt onderdeel uit van het metropolitaanse landschap in een dynamisch en hoog-stedelijk deel van Noord-Holland. Het gebied is door de provincie beschermd als Bijzonder Provinciaal Landschap.
Om de kwaliteiten van de Amstelscheg te beschermen is in 2011 het Gebiedsperspectief Amstelscheg inclusief beeldkwaliteitsplannen vastgesteld door de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Ouder-Amstel, Waterschap Amstel, Gooi en Vecht en de Provincie Noord-Holland. Dit perspectief geeft richting voor de beoordeling en ruimtelijke inpassing van initiatieven in het gebied en doet voorstellen gericht op het behoud en de versterking van met name de ruimtelijk landschappelijke kwaliteit en recreatieve mogelijkheden. Dit gebiedsperspectief is opgenomen in de provinciale verordening en (gedeeltelijk) in gemeentelijke bestemmingsplannen.
Sinds 2020 komt het Bestuurlijk Overleg Amstelscheg tussen de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Ouder-Amstel, Waterschap Amstel, Gooi en Vechtstreek en provincie Noord-Holland weer bij elkaar. Reden hiervoor is de toenemende druk op het gebied vanwege de grootschalige stedelijke ontwikkelingen aan de randen van de Amstelscheg, bodem en watervraagstukken, de transitie van de landbouw en energievoorziening en de toenemende recreatieve behoefte. De Stichting Beschermers Amstelland volgt deze overheden kritisch en dient zo nodig Zienswijzen of een beroep in tegen ruimtelijke plannen.
Hier vindt u op de site van de provincie Noord-Holland een overzicht van het Gebiedsproces Amstelscheg:
De Stichting Beschermers Amstelland (SBA) ziet met lede ogen aan dat de sluipende verstedelijking en verrommeling van het Amstelland doorzet. Ook de onlangs gepresenteerde Ontwerp-Omgevingsvisie van de gemeente Amstelveen biedt volgens SBA onvoldoende garantie voor het noodzakelijke behoud van de identiteit en het karakter van dit weidse poldergebied.
De grenzen van de Amstelscheg moeten volgens SBA worden gerespecteerd en uitgangspunt blijven van het ruimtelijk beleid. “Wij verwachten van de gemeente Amstelveen dat zij zich hier ook voor inzet in het overleg met de bestuurlijke partners de gemeenten Amsterdam en Ouder-Amstel, de provincie Noord-Holland en het waterschap Amstel, Gooi en Vecht’, schrijft SBA in een zienswijze op de ontwerp-visie.
Zet de deur voor ‘bouwen’ niet op een kier
De teksten in de ontwerp-Omgevingsvisie die gaan over de Amstelscheg zijn in de ontwerp-Omgevingsvisie te vaag geformuleerd, vindt SBA. De stichting wil in de definitieve Omgevingsvisie een helder geformuleerd uitgangspunt, namelijk dat de grenzen van de Amstelscheg worden gerespecteerd en dat er geen bebouwing zal plaatsvinden.
Voorzitter Wim Zwanenburg: ‘Indien dit uitgangspunt niet hard wordt geformuleerd en dit uitgangspunt wordt afgezwakt met formuleringen als ‘in principe’, vrezen wij dat er geen handhaving zal plaatsvinden en dat er een sluipende verstedelijking zal plaatsvinden. Met deze formuleringen worden veel voorheen gesloten deuren op een kier gezet.’
Voorkom verrommeling
Verdere verrommeling in het buitengebied moet worden voorkomen, stelt SBA in de zienswijze. In nieuwe omgevingsplannen (voorheen: bestemmingsplannen) moeten volgens de stichting beperkingen worden opgelegd bij de volumes van herinrichting en renovaties van dijkwoningen en andere objecten op en langs de dijken.
Zwanenburg: ‘Wij constateren bijvoorbeeld al jaren met enige zorg dat langs de Amsteldijk-Noord al een zodanige verdichting heeft plaatsgevonden dat het zicht op de weidsheid van de Middelpolder voor een belangrijk deel is ontnomen.’
Ook de vestiging van nieuwe horecalocaties langs de Amsteldijk Zuid ziet SBA met zorg tegemoet. ‘Wij vrezen dat die toenemende drukte het karakter van de Bovenkerkerpolder en ook de weidevogelstand zal aantasten.’
Lees in de bijlage hieronder de volledige tekst van de Zienswijze van de Stichting Beschermers Amstelland.
Naast de A9, aan de rand van polder de Ronde Hoep en vlak onder Ouderkerk aan de Amstel verrijst de komende weken een uitkijktoren. De 18-meter hoge toren is een initiatief van Stichting Beschermers Amstelland en mede mogelijk gemaakt door Buurbouw (een samenwerking tussen Rijkswaterstaat, aannemer VeenIX en gemeente Ouder-Amstel) en recreatieschap Groengebied Amstelland. De toren biedt na voltooiing bezoekers zowel uitzicht op de werkzaamheden aan de A9 Badhoevedorp-Holendrecht als op de historische Amstelscheg. De opening van de toren met de onthulling van de naam is gepland op 6 november.
Permanent
De oorspronkelijk tijdelijke uitkijktoren zou na afronding van de wegwerkzaamheden weer verdwijnen. Stichting Beschermers Amstelland pleitte voor een permanente toren vanwege het uitzicht op het karakteristieke eeuwenoude open polderland en het weidevogelgebied. Recreatieschap Groengebied Amstelland, verantwoordelijk voor beheer, onderhoud en ontwikkeling van omliggende recreatiegebieden, zag een recreatieve en educatieve meerwaarde in de toren. Daarom blijft de uitkijktoren ook na afronding van de werkzaamheden aan de A9 staan.
Participatie
Aan de bouw ging vorig jaar aantal participatiebijeenkomsten met diverse betrokken organisaties en particulieren vooraf over het ontwerp, de inpassing in het landschap, het type bomen rond de toren en andere functies, zoals een bijenkast en recreatiemogelijkheden. De toren komt op een schiereiland te staan langs de Polderweg ter hoogte van het bos in Ouderkerk aan de Amstel.
Toren met tuin
De open structuur van de toren past goed in het weidse landschap. Er is gekozen voor bouwen met robuuste materialen die tegen een stootje kunnen. De stalen wenteltrap wervelt zich op een speelse manier naar boven. Informatieborden op de toren geven uitleg over de wegwerkzaamheden, de Ronde Hoep en de cultuurhistorie van de omgeving.
In het gebied rond de toren komt eerst een tijdelijke tuin met een bijentoren, bankjes, een speelheuvel met graafmachientjes en picknicktafels. Na afronding van de werkzaamheden aan de A9 in 2027 wordt de tuin uitgebreid met diverse soorten bomen waaronder fruitbomen met appels en pruimen. De bloemen in het kruidenrijke grasland bieden voedsel voor de bijen en andere insecten. De inrichting van het terrein is gericht op maximale biodiversiteit. Langs de Polderweg komt een speciaal pad om het terrein voor voetgangers toegankelijk te maken. Het Recreatieschap draagt zorg voor het dagelijks beheer en onderhoud van de toren en het omliggende groen.
Buurbouw
Buurbouw is een samenwerking tussen Rijkswaterstaat, aannemer VeenIX en gemeente Ouder-Amstel. Buurbouw geeft meerwaarde voor de omgeving tijdens de bouw van grote infraprojecten. Bouwen veroorzaakt overlast maar biedt ook kansen. Want met een groot bouwproject als de A9 is er ineens van alles aanwezig: kilometers aan bouwhekken, allerlei materialen, zand en grond, bouwvakkers als potentiële klanten, stageplekken, een stoer decor en ervaring en nog veel meer. Buurbouw zoekt lokale initiatieven die we met dit project kunnen ondersteunen; een samenwerking tussen buurt en project.
Stichting Beschermers Amstelland doet dit jaar wederom mee met Rabo ClubSupport. De Rabo Clubsupport is opgezet om clubs en verenigingen de mogelijkheid te bieden mooie maatschappelijke doelen te realiseren door een financiële bijdrage te verlenen. Hierbij mag iedereen stemmen op het meest aansprekende doel en vereniging. Stemmen kan van 2 september tot en met 27 september!
Doelen Stichting Beschermers Amstelland
Stichting Beschermers Amstelland heeft zich ook ingeschreven (https://www.rabobank.nl/leden/clubsupport) en zal de opbrengsten gebruiken om meer bekendheid te geven aan het Amstelland.
Alleen Raboleden mogen stemmen. Nog geen lid? Lid worden is heel eenvoudig!
ps. je kan alleen stemmen op clubs en verenigingen in jouw omgeving. Hierdoor kan er alleen door leden van de Rabobank gestemd worden die wonen in omgeving "Amstel en Vecht".
Als lid mag je meebeslissen welke maatschappelijke initiatieven we ondersteunen. Ben je nog geen lid? Onder ‘https://www.rabobank.nl/leden’ lees je wat het inhoudt én kun je je meteen aanmelden. Lid worden kan gratis en heel eenvoudig via de Rabo App. Registreer je dan gratis via de Rabo App.
Het is volgens Stichting Beschermers Amstelland (SBA) positief dat de gemeente Ouder-Amstel in de Ontwerp-Omgevingsvisie 2040 zich voorneemt om het landschap van de Amstelscheg open te houden. Toch is de stichting bezorgd over de impact van de voorgenomen verdere verstedelijking, de toenemende druk van inwoners en recreanten op het buitengebied, in het bijzonder de Amstelscheg.
Tegen bouwen van ‘straatje erbij’
De SBA is gekant tegen het bouwen van ‘een straatje erbij’ bij Ouderkerk aan de Amstel, omdat de SBA vindt dat door bebouwing in De Nieuwe Kern met 6000 woningen, en het omzetten van het industriegebied naar een mengvorm met veel wonen 3000 woningen, (Design District, Amstelkwartier, Wenckenbachtweg Zuid, Entrada) er voor de komende tijd, de periode tot 2040, voldoende gedaan aan het realiseren van de regionale woningopgave.
Groene long van Amsterdam
SBA constateert samen met de gemeente dat inwoners vooral waarde hechten aan hoe het landschap nu is ingericht. Amstelland vormt de groene long van Amsterdam waarbij de Amstel de stad verbindt met een wereld van rust, ruimte en natuur.
Ronde Hoep moet echt boerenlandschap blijven
De Ronde Hoep en de Amstelscheg mogen niet volgebouwd worden met woningen, zonnepanelen of windmolens; het moet echt boerenlandschap blijven. De SBA benadrukt dat bij de waardering voor de Ronde Hoep en de Amstelscheg vooral de openheid en weidsheid van het landschap het karakter van deze gebieden bepaalt. Daarbij passen geen nieuwe doorsnijdingen, het is van belang dat de polder De Ronde Hoep en de Amstelscheg aaneengesloten gebieden blijven. De provincie Noord-Holland heeft in een provinciale verordening de Amstelscheg aangewezen als ‘Bijzonder Provinciaal Landschap’ om de waardevolle kwaliteiten te beschermen en de SBA wil dat zo houden.
Meest bijzondere provinciale landschap
In 2021 werd de Amstelscheg zelfs verkozen als meest bijzondere provinciale landschap in Noord-Holland. De gemeente Ouder-Amstel geeft aan dat zij ‘zeer terughoudend zal zijn met ontwikkelingen in het buitengebied’. De SBA vreest dat de gemeente Ouder-Amstel onder druk zal komen te staan om toch akkoord te gaan met wijzigingen in het ruimtelijk activiteiten in het buitengebied die het landschappelijk, weidse karakter en de natuurwaarden kunnen aantasten.
Maak nieuwe bouwplannen goed vindbaar
De SBA vraagt aan de gemeente om nieuwe bouwplannen steeds duidelijk goed vindbaar op de website aan te kondigen en daarbij duidelijk aan te geven wat de rol van de gemeente is en hoe inwoners en andere belanghebbenden hun zienswijze op specifieke onderdelen aan de welstandscommissie en aan de gemeente Ouder-Amstel kunnen doen toekomen.
In dat verband constateert de SBA, samen met een bewonersgroep uit Ouderkerk, dat er in de ontwerp-Omgevingsvisie nogal wat discrepanties bestaan in de grenzen die zijn weergegeven op de kaarten met betrekking tot landschap en bebouwing. De SBA waarschuwt de gemeente verwarring, misverstanden en verkeerde interpretaties bij de uitvoering van het beleid en dringt aan op transparantie.
Vraagtekens bij verder toegankelijk maken
De beleidsvoornemens zoals het open houden van het landschap van de Amstelscheg, het samenwerken aan toekomstbestendige landbouw, een gezonde bodem en goed en voldoende water, het versterken van de biodiversiteit en de verbeteren van de kwaliteit van het groen in de woonwijken in Ouder-Amstel worden ook door SBA als belangrijke speerpunten gezien.
Toch is de stichting kritisch over het beleidsvoornemen om de Amstelscheg toegankelijker te maken. De SBA vreest dat een grotere toegankelijkheid en ontsluiting de natuurwaarden verder onder druk kan zetten. Zeker in bepaalde gedeelten van het jaar, met name in het broedseizoen, zal het wenselijk zijn een aantal gebieden aan te wijzen als stiltegebied, waarin ook de recreatieve activiteiten worden beperkt.
De polder De Ronde Hoep moet naar de mening van de Beschermers niet verder toegankelijk gemaakt worden voor het publiek. De aanleg van een extra fietspad door de Duivendrechterpolder wordt door de SBA van de hand gewezen, omdat ook deze polder een belangrijk weidevogelgebied is.
De SBA maakt zich ook zorgen over de traagheid bij het Gebiedsproces in polder De Ronde Hoep, de samenwerking tussen gemeente, provincie, boeren en andere belanghebbenden en bij de update van de Gebiedsvisie van de Amstelscheg uit 2011.
Onder de rook van Amsterdam ligt een uniek gebied waar boeren en weidevogels nog samen gaan: het Amstelland. Dankzij de inspanningen van Boeren van Amstel hoor je hier nog de grutto, kievit en tureluur. Naast de melk willen de boeren nu ook 'Amsterdammer kaas' op de markt brengen. Per verkochte kilo kaas wordt één vierkante meter slootrand kruidenrijk ingezaaid.
Alleen al in het Amstelland kan op die manier 100.000m2 extra biodiversiteit gerealiseerd worden, verdeeld over de verschillende polders in het Amstelland. Een enórme boost die hopelijk landelijk en wereldwijd navolging gaat krijgen!
Je koopt dus niet alleen een heerlijke kaas maar adopteert meteen je eigen meters biodiversiteit in het Amstelland!
Meer informatie over de crowdfundactie kan gevonden via de volgende link:
Ten oosten van Amstelveen ligt een van de laatste stukjes ongerept weidelandschap van de omgeving: de Middelpolder. In deze eeuwenoude polder is dringend actie nodig om afkalving van de oevers te stoppen. Als de beheerder Landschap Noord-Holland (LNH) niets doet, verdwijnt er te veel land in het water en gaat de kwaliteit van natuur achteruit. Om dit te herstellen, wil LNH langs de Middensloot 1,7 km oever afvlakken, verstevigen met planten én voorzien van een tijdelijke oeverbescherming. In het woud van bloemen vinden straks allerlei dieren een plek om te leven. Deze zomer wil LNH al starten. Dan kunnen de planten stevig wortelen voordat de winter begint. Hiervoor is € 60.000 nodig. Met een gift van € 35,- kan LNH al 1 meter oever herstellen !
Stichting Beschermers Amstelland staat achter dit herstelproject. Daarom linken wij u door: voor meer informatie over dit project, klik hier :
Het bestuur van de Stichting Beschermers Amstelland heeft dit jaar tijdens de Amstellanddag op zondag 9 juni de Amstellandprijs, Beschermer van Jaar 2024, toegekend aan de Ouderkerkszwerfvuilgroep, in het bijzonder aan Cindy Zeinstra en Jos Mulder.
Het bestuur van de Stichting Beschermers Amstelland (SBA) heeft dit jaar, in 2024, voor het eerst de Amstellandprijs toegekend, die van Beschermer van het Jaar. Het bestuur wil daarmee een nieuwe traditie vestigen. Met deze prijs willen de Beschermers hun waardering uitten voor een persoon, een groep of een instelling die zich bijzonder verdienstelijk heeft gemaakt voor het Amstelland, waarmee de waarde van het mooie cultuur-historische open landschap en de identiteit van het gebied wordt bevestigd. Dit jaar heeft het bestuur van de SBA zich over de nominatie gebogen, volgend jaar wil het bestuur de Beschermers, de donateur van de stichting, bij de nominatie betrekken.
Mooi Amstelland moet ook schoon zijn
Voorzitter Wim Zwanenburg van SBA: “Er blijft vaak veel afval liggen bij de Ouderkerkerplas, in de Ronde Hoep, plastic en ander vuil dat het water van de Amstel in waait. Amstelland kan alleen mooi blijven als het ook schoon is. Daarom is het uitermate belangrijk dat mensen zoals Cindy Zeinstra en Jos Mulder steeds het initiatief nemen om dat zwerfafval op te gaan rapen, in te zamelen en daar actie voor te voeren. Door zelf het goede voorbeeld te geven, maar ook door andere te enthousiasmeren en bij hun acties te betrekken, zoals bij de loopgroep La Rotonde, de Ronde Hoep-loop. In het hele Amstellandgebied wordt er gelukkig vaak veel rommel door vrijwilligers verwijderd, maar afval zonder gene weggooien in onze recreatiegebieden blijft een hardnekkig probleem. Cindy en Jos laten zich niet ontmoedigen en zijn daarom de Amstellandprijs meer dan waard”.
Cindy Zeinstra heeft meer dan 6 jaar geleden samen met haar moeder besloten om een zwerfvuilopraapgroep op te richten. Zij hebben daarvoor ook een Facebook-pagina Ouderkerkszwerfafval opgericht. Inmiddels heeft de Facebookgroep 91 leden met 15 echt actieve leden die regelmatig vuil oprapen.
Een mooi stukje Amstelland-geschiedenis herleefde zondag 9 juni 2024 aan de Amsteldijk-Zuid, het Amstelveense deel van Ouderkerk aan de Amstel. Oud-werknemers van de Kruitfabriek vertelden bij een pop-up tentoonstelling tijdens de Amstellanddag vol passie over hun werk en hoe ze de tijd op de fabriek beleefd hebben.
Willem van Bloemen, die het boek‘De buscruijtmaeckers te Ouderkerk 1718 – 1900’ schreef, gaf rondleidingen aan rijen bezoekers. Vaak mensen van wie familieleden in de fabriek hadden gewerkt. Of bezoekers die in één van de huizen van de Kruidmolen waren geboren. Maar ook gewoon mensen die jarenlang langsfietsten en zich altijd al afvroegen wat dit was.
Verhalen en nog eens verhalen
Oud-werknemers van de Kruitfabriek Jan Westera en Cees Roolker waren eigenlijk van plan geweest alleen even langs te komen, maar eenmaal aan de praat kwamen de verhalen vanzelf. Ook andere oud-werknemers sloten aan, mensen die hun hele leven in de fabriek hadden gewerkt.
Werk was niet zonder gevaar
Aan de hand van de foto’s vertelden zij over de productie, de fabricage en het vervoer van de uiterst explosieve producten en halffabricaten. Over het werk dat niet zonder gevaar was en zwaar.
En ook over de huizen van de fabriek waar zij woonden (De Kruithuizen, ‘bazenwoningen’). Huizen die door de werknemers zelf gebouwd zijn. Het zijn inmiddels Rijksmonumenten. Bezoekers kregen bijzondere details te horen, bijvoorbeeld over de spouwmuren (pas veel later toegepast in huizenbouw) en over de waterleiding die direct van de Amstel de badruimte in kwam.
Belangstelling enorm
Stichting Beschermers Amstelland (SBA), organisator van de Amstellanddag, had niet voorzien dat de belangstelling voor de fabriek zo enorm zou zijn. “Geweldig dat dit zo leeft”, zegt SBA-bestuurslid Cornelia van der Weijden. “Eigenlijk ook begrijpelijk. Natuurlijk: er werd munitie gemaakt. Maar de directie van de Kruitfabriek zorgde goed voor zijn mensen. Niet voor niets bewaren oud-werknemers mooie herinneringen aan de tijd dat ze er werkten.”
Tijdens de Amstellanddag op 9 juni is er in het Amstelland ook nog een ander (sportief) evenement, de triatlon TRI Amsterdam. Daardoor zijn sommige locaties lastiger te bereiken (met name locaties 30, 31 en 32). Vooral in het oostelijke gedeelte en bij de Ouderkerkerplas zullen wegen afgezet zijn. Mogelijk zal je hier dus een stukje moeten wandelen om de locatie te kunnen bereiken. Let op de sporters en geef elkaar de ruimte.
Ook zijn er in het Amstelland dijkverbeteringen bezig, daarom zijn niet alle wegen langs de Amstel (Ouderkerkerdijk) en de Ronde Hoep verhard. In het weekend zijn er geen werkzaamheden.
This year's Amstelland Day on Sunday 9 June is all about 'Exercise and local healthy eating'. More than 50 locations open their doors and offer a unique glimpse into the nature, cultural history and art of Amstelland. The Amstelland Day is organized by the Amstelland Protection Foundation.(Stichting Beschermers Amstelland)
Exercise and eat healthy locally
With the emphasis on 'Exercise and local healthy eating', the Amstelland Day is in line with the importance that the municipalities of Ouder-Amstel and Amstelveen attach to exercise. Visitors can try out new sports, attend workshops and be inspired by the many exercise and recreational opportunities in Amstelland.Lunches with fresh, local products are also available at various locations in Amstelland on this day. The price is approximately 10 euros.
Stichting Beschermers Amstelland
The Amstelland Day is being organized for the 16th time this year. It is one of the most important activities of the Amstelland Protectors Foundation (Stichting Beschermers Amstelland), which has been committed for years to the preservation and development of Amstelland as an open and accessible, vital agricultural area with great natural values. The foundation encourages the respectful use of the landscape, nature and cultural history, so that Amstelland remains a place where people, animals and nature can live and come together.
De Ronde Hoep is een grote ontoegankelijke polder onder de rook van Amsterdam. Al sinds de 11de eeuw in gebruik door boeren, die door slootjes te graven het dikke pak veen tussen de Amstel en de Waver konden bewerken.
Het veenbos dat er ooit groeide, maakte plaats voor een open land, waar weidevogels hun plek hebben gevonden. 2% van de internationale populatie grutto’s broedt in de Ronde Hoep. De weidsheid en vredige boerenland trekt sinds jaar en dag ook stedelingen aan. Ook Rembrandt kwam hier graag! Maar ook voor hem, bleef de echte Ronde Hoep een mysterie. Heb je er niks te zoeken, dan kun je het alleen zien van de rand.
Met de film ‘HÉ BOE’ laat filmmaker Pim Giel de Ronde Hoep van zich spreken. Iedereen vindt er wel wat van. De boer, bodemexpert, vogelaar, vogelteller, vogelredder, boswachter, gebiedsontwikkelaar, jager, voorbijracende fietser, uilenkastendokter en wandelaar geven de Ronde Hoep meerdere stemmen. En ver daar vandaan de politiek vanachter het bureau. Waar is het evenwicht tussen natuur, wetgeving en boerenverstand?
Wat verbergt dit immense natuurreservaat en weidegebied? Niemand kan erin. Veel mensen uit de stad kennen het alleen als het populairste fietsrondje van Amsterdam.
De voornaamste hoofdbewoners, de koeien en de vogels, hebben niets te zeggen. Die willen gewoon loeien, fluiten en hun plas doen. Met hun stil protest van ‘Hé boe’ willen ze laten zien hoe wonderschoon hun koninkrijk is.
Pim woont naast de Ronde Hoep en volgt met passie en een vleugje humor in 2024 vier seizoenen lang 3 boeren en anderen gelukkigen die het zwarte gat van de Ronde Hoep mogen betreden. Het is groot, mystiek, ontoegankelijk en door schoonheid omhuld.
Misschien wel niets mooiers dan het Amstelland vanaf het water te zien. Dit keer niet per boot maar per sup (Stand Up Paddle). De hele dag, vanaf het terras van het Jagershuis, op de Driemond. Suppen is een geweldige body workout want je gebruikt vrijwel alle spieren in je lichaam. Toegankelijk voor iedereen! SUPported bij SUP SUP CLUB.
Buitenexpositie Kruitfabriek, initiatief van SBA en Historische vereniging WA
Het industrieel historisch erfgoed van Amstelveen. De productie van buskruit ging door tot 1990, toen de fabriek werd gesloten. Hier werkten werknemers vaak hun hele werkzame leven. Als je nu langs de Amstel onder het A-9 viaduct vandaan komt richting Nes en Uithoorn, zie je rechts de prachtige oude panden en de bijzondere monumentale toegangspoort. Maar wat is het verhaal?
Op de Amstellanddag is een mooie buitenexpositie te bekijken, waar met prachtige oude foto’s het productieproces wordt getoond, en aandacht wordt besteed aan de karakteristieke bouw van zowel industriële gebouwen als woningen (de Kruithuizen); nu Rijksmonumenten. Oud werknemers vertellen de verhalen van toen aan de koffietafel. Neem plaats en luister!
Graag heten we jullie welkom op boerderij Strandvliet, een kleine maar heel bijzondere melkveehouderij met ca. 50 koeien en 20 pinken/kalveren. Een prachtig historisch gebouw en een mooie plaats om even van de fiets te stappen want er valt veel te beleven:
Pony/paard rjden, schapen scheren, elke 10e bezoeker mag de Alpaca’s voeren, geiten en kippen voeren en kijken. Vind je een ei? Dan is ie van jou! En natuurlijk is er koffie/thee/limonade.
Gelegen in de historische Hollandse Duivendrechtsepolder, wordt een veelzijdige bestemming. De boerderij is nog in aanbouw, kom alvast kijken naar de prachtige locatie waar ‘lokaal’ centraal staat. De rust van het buitenleven, vers eten van de boerderij, een omgeving waar aan alle details is gedacht. Over-Amstel Boerderij koestert het polderlandschap; groene ambities en kwaliteit komen hier samen. Kom voor een rondleiding!
Boerderij Rundervreugd is een gemeentelijk monument, de boerderij is rond 1830 gebouwd in een T. De entree ligt achter het hoofdgebouw. De eigenaren van Rundervreugd zijn liefhebbers van Franse Brocante en mooie Boerenspullen. Speciaal voor de Amstellanddag openen zij hun garage deuren voor een Brocante Sale. U vindt o.a. oude serviezen, glaswerk, potten, schalen, keukengerei. Let op: de boerderij heeft geen PIN dus cash geld op zak steken. We zijn gelegen langs de Amstel, fiets, rijdt of loop rustig langs, tot dan!
Een eigentijds strandpaviljoen voor jong en oud, gelegen aan de Ouderkerkerplas met een echt zandstrand. Je kunt er het gehele jaar terecht voor heerlijke koffie, borrel, lunch of diner! Ook voor verjaardagen en evenementen een gezellige locatie. Heerlijk groot terras met de hele dag zon. Tijdens deze Amstellanddag kunt u hier genieten van een knapperige, vers gemaakte Flatbread!
De Argusvlinder (een prachtige roodbruine vlinder ) kwam vroeger veel voor de omgeving Amstelveen. De Argusvlinder is de laatste decennia met 90% afgenomen, maar komt in de Bovenkerker polder nog talrijk voor. Vrijwilligers van de Vlinderstichting laten zien wat een argusvlinder is, waar die (van) leeft en wat de boeren in de Bovenkerkerpolder al doen om de argusvlinder te behouden. De Vlinderstichting doet onderzoek naar het voorkomen van de argusvlinder in de Bovenkerkerpolder en heeft daartoe in acht perceelranden proefstroken ingezaaid met mengsels van grassen en kruiden.
Waardebehoud en hergebruik, duurzame toepassingen; daar gaat het over bij deze bedrijven. Mooie producten maken van materialen die voorheen ergens een verbrandingsoven of de versnipperaar in gingen.
11a. Stadshout
Een nieuwe bestemming voor elk stukje (stads) hout.
Nieuwe producten maken uit omgewaaide bomen. De zagerij zal operationeel zijn, daarnaast kunnen mensen ook zelf wat doen zoals schijfjes zagen, spijkertikken of houthakken. Voor de kinderen is er een knutseltafel. Natuurlijk een kopje thee of koffie met zelfgebakken gebak.
Nieuwe producten uit afvalplastic. Benieuwd wat wij allemaal doen met plastic afval? VanPlestik is een bedrijf met een missie: zoveel mogelijk plastic redden uit de verbrandingsovens. Daarom gebruiken wij onze zelfgebouwde 3-D printers om plastic te verwerken tot stoelen, tafels en lampen. Kom een kijkje nemen in onze werkplaats en zie de 3-D printers in actie.
Ontdek Calisthenics tijdens de Amstellanddag. Doe mee aan de ‘Amstelland Bar Hang Challenge’ van 11.00 tot 15.00 uur op het Kampje. Wie kan het langste aan de bar hangen? De winnaar ontvangt 3 maanden gratis sporten in onze nieuwe Gym. Alle leeftijden zijn welkom om mee te doen. Bezoek ons Sport en Gezondheidscentrum TCCGYM aan de Ambachtenstraat 31. Tijdens de Amstellanddag organiseren we uitdagingen voor alle leeftijden en fitnessniveaus.
Meld je aan op www.tccgym.nl. Wees er snel bij de plaatsen zijn beperkt.
Over het water is het Amstelland misschien nog wel mooier dan over land. Maak kennis met roeien en doe een proefrondje in een C4X+ om 13.00, 13.30 en 14.00 uur met een van de enthousiaste roeiers van de Amstelgeuzen. Meld je aan want het aantal plaatsen is beperkt: www.amstelgeuzen.nl.
Ook als je niet het water op gaat een mooie plek om te bezoeken.
Verzamelen: 10.15 uur Wester-Amstel, start direct na de opening. Jong en oud wandelen door het prachtige polderland, Voorbereiding is niet nodig, doe mee met deze mooie wandeling. Stevige schoenen en een goed humeur is voldoende! E-mail: gezondnatuurwandelen.nl.
Het is een mooie voorjaarsochtend met zomerse temperaturen begin mei als ik met Aad van Paassen op stap ga in de Duivendrechterpolder om weidevogels te tellen. We fietsen steeds een stukje, stoppen voortdurend om met verrekijkers de polder in te turen, waarbij Aad mij wijst op de verschillende soorten weidevogels en op het te onderscheiden gedrag. ‘Kijk, die heeft jongen’ of ‘die heeft eieren’ of ‘kijk, die zijn aan het baltsen’. Aad stopt ook vaak bij het zicht op de watergangen, waar je in de sloten kan zien of er eenden of andere weidevogels te zien zijn.
Aad is de coördinator van de werkgroep Weidevogelbescherming en bestuurslid van IVN Amstelveen. Daarnaast maakt hij als parttime medewerker van het Agrarisch Collectief Noord-Holland Zuid met de boeren in de Duivendrechterpolder ook afspraken met hen over het weidevogelbeheer in deze polder. De boerenzoon ging biologie studeren en was voor zijn pensioen onder meer 25 jaar werkzaam bij Landschapsbeheer Nederland, tegenwoordig LandschappenNL. Hij zet zich al jaren in voor de weidevogelbescherming. Naast het beschermen van nesten en het registeren van waargenomen weidevogels in de verschillende polders in Amstelland zijn enkele ervaren vrijwilligers ook betrokken bij het vaststellen van het broedsucces van weidevogels, met name van de grutto. Dat doen ze door de polders twee keer in het seizoen in één dag gebiedsdekkend te tellen: voor het aantal broedparen grutto doen zij dat eind april en voor de nog aanwezige gruttogezinnen met al of niet bijna vliegvlugge jongen eind mei. Zo krijgen de vrijwilligers en de boeren van het een indicatie of het een goed, een gemiddeld of een slecht broedseizoen is geweest voor met name de grutto in Amstelland. Maar Aad maakt nog grondiger werk van zijn tellingen in de Duivendrechterpolder, hij doet het in de periode tussen 1 maart en 1 augustus iedere week, zo’n 20 keer dus, om nog een beter beeld te krijgen van de totale populatie weidevogels. Aad doet zo'n vier uur over iedere telronde door de Duivendrechterpolder.
Predatoren en wildcamera’s
‘Kijk daar een krakeend’ of ‘een paartje scholeksters’. ‘Daar ginds staat een kieviet, zie je hem?’ Even verderop zien we een kieviet die achterna wordt gezeten door een kauw. In een aantal sloten heeft Aad een plateau gemaakt waarop scholeksters zitten te broeden en die zo betrekkelijk veilig zijn voor bodempredatoren. Die zijn er ook volop in de Duivendrechterpolder. Aad kijkt iedere dag ’s ochtends de beelden van de nacht daarvoor na die gemaakt zijn met de 30 wildcamera’s die op verschillende plekken in Amstelland staan. Zo ziet hij regelmatig een vos, een hermelijn of een bunzing passeren. De wildcamera’s zijn uitgerust met wifi, zodat hij de bewegingen en incidenten op zijn eigen PC thuis kan monitoren en hij zo een reeks statistieken kan samenstellen. In de Duivendrechterpolder werden eind januari, begin februari 2024 slechts enkele nachten vossen waargenomen, maar vanaf medio april zijn ze bijna elke nacht in beeld bij de wildcamera’s. Toch zijn er in de Duivendrechterpolder in april meer legsels gevonden dan in andere jaren, met name van de kieviet. De predatie valt tot nu toe nog mee ondanks de recente en frequente aanwezigheid van een vos. Gelukkig kunnen we naast kievieten ook nog tureluurs en grutto’s waarnemen. En zelfs een vlucht regenwulpen. We zien in de polder ook verschillende knobbelzwanen met nesten. Ook een visdief laat zich zien. In het weidegebied wordt er ook druk gegraasd door grauwe ganzen, maar dat zijn er zoveel dat ze niet te tellen zijn. Regelmatig vliegen ook wilde eenden over.
In de polders in Amstelland, met name in polder De Ronde Hoep en in de Bovenkerkerpolder staan er ook vossenrasters. Om de weidevogels te beschermen meent Aad dat er toch ook wildbeheer door jagers noodzakelijk is. De vrijwilligers van IVN beschermen samen met de boeren de gevonden nesten tegen verlies door landbouwkundige activiteiten zoals maaien en weiden. De nesten worden dan gemarkeerd met een bamboestok of een blauw paaltje zodat de boer eromheen kan maaien. Ook worden nestbeschermers geplaatst, zodat het legsel niet wordt vertrapt door vee. In de Duivendrechterpolder zijn er ook contracten met boeren voor voorbeweiden tot begin mei en met een rustperiode daarna. Op percelen van boeren met een beheercontract voor bijvoorbeeld kruidenrijk grasland en/of uitgesteld maaien zoeken de vrijwilligers niet naar nesten, maar registreren ze wel zoveel mogelijk aanwezige vogels.
We stappen regelmatig van de fiets af om de polder in te lopen. Er zijn in de Duivendrechterpolder diverse laarzenpaden, maar die mogen tussen 15 maart en 15 juni, in het broedseizoen dus, niet betreden worden. Aad heeft als vogelwachter echter wel toestemming. We trekken groene hesjes aan, zodat de boeren weten dat er vogelwachters in de wei zijn. In de Duivendrechterpolder horen we aan de oostkant vooral de drukke A2-snelweg. De weidevogels lijken wel gewend aan die verkeersdrukte, maar zodra de weide wordt betreden bespeuren ze toch onraad. Aad is door de gemeente Ouder-Amstel gevraagd advies te geven of naast de A2-snelweg langs het fietspad aan de oostkant van de polder bomen geplaatst moeten worden. De boeren willen dat wel, dan wordt de snelweg meer weggestopt. Met het oog op de weidevogels heeft Aad zo zijn bedenkingen. De weidevogels willen de openheid. Hoge bomen zijn ook prima uitkijkposten voor andere vogels die het op de weidevogels voorzien hebben, eieren of kuikens wegroven. Aad heeft een geoefend oor. Ook hij laat zich niet afleiden door de verkeersdrukte, hij is vooral gespitst op vogelgeluiden. ’Hoor je daar die rietzanger’?
In de wei moet Aad op verschillende punten aan het werk bij de wildcamera’s, bijv. bij een plank over een sloot waar ook wel eens een vos oversteekt. Het gras en het fluitenkruid groeien op die plekken soms zo snel dat het zicht op de omgeving wordt belemmerd, of bij wind een vals signaal aan de camera’s wordt afgegeven. Als hij de polder in gaat heeft Aad dan ook een grasschaar bij zich. Aad stopt ook regelmatig om even de aantallen en verschillende soorten weidevogels vast te leggen in de database met GPS-kaarten van de polder op zijn smartphone.
Weidevogelstand en boerenlandnatuur
Hoe staan de weidevogels er voor in de Duivendrechterpolder en in Amstelland? ‘Tja, van jaar op jaar neemt de ene soort toe en de andere af, de natuur is altijd dynamisch. De invloed van het weer en van predatoren is de voornaamste oorzaak van de schommelingen. Dit voorjaar was door de vele regen erg nat en dat kan positief uitwerken op de weidevogelstand. De aantallen broedparen weidevogels in Amstelland lijken over een langere periode gezien redelijk stabiel, maar met de nodige variatie. We werken als vrijwilligers samen met de boeren in het Agrarisch Collectief Noord-Holland Zuid aan agrarisch natuurbeheer. Dat heeft ertoe geleid dat tot half juni een substantieel deel van de percelen niet wordt gemaaid, dat het waterpeil in de polders hoger staat en met kruidenrijk grasland ook gewerkt wordt aan de biodiversiteit. Een belangrijke maatregel om gruttokuikens de kans te geven op te groeien, is het uitstellen van het maaien tot dat de jonge vogels kunnen vliegen. Het maaien van het gras waar kuikens lopen brengt de kuikens in groot gevaar: De vogels komen niet eens zo gauw in de machine terecht, maar op het kale land zijn ze direct de prooi van meeuwen, kraaien of reigers die op het maaien afkomen. Bovendien vinden jonge grutto’s op kaal land weinig voedsel - ze eten insecten die ze oppikken van het gras en de kruiden. Wil je meer weten, lees dan de Rapportage Beheermonitoring Boerenlandnatuur Noord-Holland Zuid 2023, met de bijlage Amstelland. Daarin vind je veel statistieken over de verschillende polders in Amstelland’.
Over de wereld tussen de steden, de waarde van het landschap
door Wim Zwanenburg
In het najaar van 2023 verscheen het boek Het Groene Hart, Wereld tussen de Steden. Het is een publieksuitgave van de gebiedsbiografie Groene Hart, opgesteld voor het Bestuurlijk Platform Groene Hart.
Het Bestuurlijk Platform Groene Hart bestaat uit een aantal gemeenten, waaronder ook de gemeente Ouder-Amstel, de provincies Zuid- en Noord-Holland en Utrecht en een aantal waterschappen, zoals het waterschap Amstel, Gooi en Vecht. Het boek Het Groene Hart is een jubileumboek, geschreven door Marinke Steenhuis, Paul Meurs en Vita Teunissen. Het is alweer 65 jaar geleden dat het planologisch concept van het Groene Hart is beklonken en het is met de hedendaagse vraagstukken van bodemdaling, verzilting, aan- en afvoer van water, droogteproblematiek, wonen, natuur en het versterken van een gezond en aantrekkelijk vestigingsklimaat in ons dichtbevolkte Nederland nog altijd zeer actueel. Dit boek gaat over veranderingen, niet alleen over die de laatste 65 jaar hebben plaatsgevonden. Het gaat veel verder terug in de tijd. Het boek laat zien dat het Groene Hart door continue beweging en aanpassing een eigentijdse invulling weet te geven aan een groene toekomst. Het boek tracht kennis over te brengen aan de lezers zodat samengewerkt kan worden aan een toekomstbestendig en vitaal Groene Hart.
Grammatica van het landschap
Het boek vertelt het verhaal van tien eeuwen transformatie met een tijdlijn van de oertijd tot de urgente opgaven van nu, met prachtig historisch materiaal, schilderijen en kaarten uit de archieven en speciaal voor dit boek gemaakte fotografie, bijvoorbeeld met drones. Van bovenaf krijgt ons vlakke landschap ook meer reliëf. Het boek geeft duiding van de verschillende landschappelijke kenmerken in 9 luchtfoto's, zodat we het landschap leren 'lezen', zodat je als het ware de grammatica van het landschap leert. Dit wordt nog eens versterkt met informatief kaartmateriaal en met interviews met betrokkenen, waardoor het landschap gaat leven.
Het Groene Hart is een uitgestrekt landelijk gebied omringd door de grote Nederlandse steden. In het Groene Hart wonen 700.000 mensen, eromheen wonen er zeven miljoen. Het contrast in de manier van leven is soms groot - stad en platteland overlappen elkaar, en precies die overlapping brengt al vier eeuwen welvaart in de Nederlandse delta. Voor de stedeling is het landschap van het Groene Hart een weekendbestemming, voor de inwoner is het onderdeel van zijn identiteit. Het Groene Hart is groen, open en landelijk, maar de tijd heeft er niet stil gestaan. In het kloppend hart van de Randstad is zoveel activiteit dat dit het karakter dreigt aan te tasten, de rand blijft altijd de rand, maar schuift op.
Moeras
De fysieke werkelijkheid van het Groene Hart is een reusachtig waterbouwkundig kunstwerk. Duizend jaar terug was hier een veenwildernis. Stap voor stap ontgonnen pioniers de moerassen en werd het gebied in cultuur gebracht. In de 12e eeuw begonnen de eerste waterwerken vanwege de bodemdaling, we hebben er de beroemde molens aan te danken. In het boek wordt het verhaal van het Groene Hart verteld en krijgen de mensen die het landschap vorm en kleur gaven een gezicht. Nog steeds is het een wonder dat we in het moeras van West-Nederland kunnen wonen, werken en recreëren. Of dat in de toekomst ook nog kan is de vraag: in veel toekomstscenario’s van ontwerpers en wetenschappers wordt het Groene Hart deels of helemaal onder water gezet.
Ruimteclaims en groene longen
Het Groene Hart bestaat als planconcept 65 jaar. In 1958 introduceerde de Nota Westen des Lands het idee van de Randstad en het Groene Hart. Beide concepten zijn sterk ingeburgerd in het Nederlandse verstedelijkingsbeleid en bekend onder een groot publiek. Al bij de aardrijkskundelessen op de basisschool werd ons ingepeperd dat het Groene Hart de ‘groene longen’ van de Randstad zijn en dat bestuurders en planologen het karakter van het gebied zoveel mogelijk proberen te waarborgen. De Randstad zou een polycentrisch stedelijk netwerk moeten zijn, een hoefijzer van steden, gelijk aan Europese economische regio’s als Londen, Parijs en het Roergebied. Het hoefijzer zou liggen rondom een groen hart: een groen, open en uitgestrekt landschap. Met beleidsinstrumenten als bufferzones, 'gebundelde deconcentratie' van groeikernen, de Randstadgroenstructuur, rode contouren en stadslandschappen zou getracht moeten worden de verschillende ruimteclaims met elkaar in balans te brengen. Toch is het Groene Hart door de jaren heen steeds verder gekrompen, om ruimte te bieden aan stadsuitbreidingen, voor wonen, werken en logistieke functies. Dat het open landschap en de natuur bescherming verdienen is ons wel duidelijk, het is voor onze regio dé bestaansreden van de Stichting Beschermers Amstelland en aanleiding voor ons Manifest 'Wij staan voor Amstelland'. De randen schuiven steeds verder op.
Niet altijd open en groen
Dat het Groene Hart als landschap kon blijven bestaan, heeft vele redenen. Het heeft te maken met de gesteldheid van de bodem, de behoefte aan ruimte voor water(berging) en natuur en de wens om het contrast te behouden. De steden in het westen van Nederland mochten dus niet te groot worden en niet aan elkaar groeien. Het Groene Hart zelf moet open, dorps en agrarisch blijven. Dit gebied is ook belangrijk voor de voedselproductie voor de Randstad en de recreatie van de in- en omwonenden. Onder de fysieke ruimteclaims liggen systematische vraagstukken die wel in al die eeuwen occupatiegeschiedenis telkens - geholpen door de 'gratis' nationale brandstoffen turf en aardgas - voor ons uit hebben geschoven. Bodemdaling, verstedelijking, CO2-uitstoot, verzilting van de bodem, de zoektocht naar plekken voor zon- en windenergie en - meer in den brede - de kwaliteit van het Nederlandse vestigingsklimaat; het zijn kwesties die niet sectoraal kunnen worden opgelost. Telkens vergen ze een zorgvuldige afweging en waar mogelijk ook een gecombineerde aanpak van verschillende overheden (gemeenten, provincies, het Rijk en de waterschappen) en bewoners, agrariërs, natuurbeschermingsorganisaties en gebiedsorganisaties. Ook Beschermers Amstelland wil over deze vraagstukken meedenken en het wil daarbij het belangen van natuur en biodiversiteit, de openheid van het landschap en de cultuurhistorie vooropstellen. De vele foto’s in het boek laten zien dat het Groene Hart lang niet altijd open en groen is.
Waardenkaart
In andere boeken wordt daarom over het falen van het Groene Hart als anti-verstedelijkingsbeleid gesproken. Dit boek gaat niet zo ver; het is dan ook geen beleidsevaluatie. Het boek eindigt sterk met een kaart die de cultuurhistorische waardes van het Groene Hart probeert te definiëren. Er worden zo’n een aantal landschappen gedefinieerd met hoge waardes zoals ook de Amstelscheg met de Ronde Hoep (pag. 159 e.v.) en de polder Groot-Mijdrecht. Deze kaart kan worden gebruikt om toekomstige uitdagingen het hoofd te bieden (zoals bodemdaling en de woonopgave) en waar mogelijk de eigen identiteit te behouden dan wel te versterken. Op de kaarten wordt een hoge waarde toegekend aan de uitzonderlijke landschappen, waarin de kernkwaliteiten de hoofdstructuur en de kenmerkende landschappelijke elementen aanwezig zijn en die vanwege hun gaafheid, zeldzaamheid, rijkdom en samenhang van elementen en structuren uniek zijn voor Nederland. De waardenkaart sorteert niet voor om de meest waardevolle landschappen van het Groene Hart te bevriezen. Door de grote dynamiek en de enorme claims is dat ook geen optie, aldus de auteurs.
Het boek wil een bijdrage leveren om het Groene Hart ‘opnieuw uit te vinden’. In die zin zal het ook Beschermers Amstelland inspireren om ons landschap te bewaren voor toekomstige generaties. Het boek vormt dan ook een mooie aanvulling op onze onvolprezen eigen uitgave ‘Atlas Amstelland, biografie van een landschap’, dat in 2012 verscheen onder redactie van Jaap Evert Abrahamse, Menne Kosian & Erik Schmitz. Het is merkwaardig dat in de uitgebreide literatuuropgave in Het Groene Hart, een verwijzing naar ‘Atlas Amstelland’ ontbreekt. Als voormalig waterschapsbestuurslid voeg ik aan deze bespreking ook nog de kritische noot toe dat de auteurs spreken over het ‘grondwaterpeil’ in plaats van ‘grondwaterstand’. Voor het waterbeheer en de leefbaarheid in Nederland is het van essentieel belang om het juiste onderscheid te maken tussen oppervlaktewaterpeil en de grondwaterstand, al komt de verwarring in dit woordgebruik helaas vaker voor. Desalniettemin biedt het boek veel lees- en kijkgenot en is het ook zeker leerzaam.
Het Groene Hart: Wereld tussen de steden
Marinke Steenhuis, Paul Meurs en Vita Teunissen (2023), 200 p., € 49,95
Log in
