Op 14 maart verscheen de secretaris van het bestuur van de Stichting Beschermers Amstelland, Jos Vrolijk, op NH Nieuws-tv in een...

💾

De aanleg van een klompen- en laarzenpad door de weilanden van polder de Ronde Hoep is onwenselijk. De aanleg van zo’n wandelpad leidt...

Weidevogels staan al jaren centraal in de samenwerking tussen boeren in het Agrarisch Collectief Noord-Holland-Zuid. Dit leverde al...

“In het weekend was het prachtig weer en ben ik even naar de nieuwe uitkijktoren Het Poldernest gefietst. Wat een leuke locatie en wat...

Wij leven met water en zien het overal om ons heen in het Amstelland. De prachtige Amstel, de polders en hun slootjes. Het georganiseerd...

Zondag 1 juni 2025 is weer de jaarlijkse Amstellanddag , die opnieuw georganiseerd zal worden door de Stichting Beschermers Amstelland. ​...

Stichting Beschermers Amstelland (SBA) zet zich in voor de bescherming van Amstelland, ook wel de groene long van Amsterdam . Dit doen ze...

Op donderdagavond 19 december 2024 is Susanne de Roy van Zuidewijn-Rive geïnstalleerd als burgemeester in Ouder-Amstel. Tijdens de...

Openheid landschap Amstelscheg onder druk van plannen van provincie, gemeenten en waterschap Toekomstkader (2024) verschilt van...

Achttien meter hoog met 100 traptreden torent de woensdag 6 november geopende uitkijktoren boven het polderlandschap van de Rondehoep...

In deze editie: - Uitnodiging bijeenkomst SBA Toekomst Amstelscheg en weidevogelbeheer - Zorgen over toenemende verstedelijking - Nu beschik

In december 2021 verscheen ter gelegenheid van het 250-jarig bestaan van de droogmakerij het boek ‘Bovenkerkerpolder, open, stil, groen,...

Tijdens de Rabo Clubsupport actie is voor de Stichting beschermers Amstelland een bedrag van € 1.553,01 beschikbaar gesteld.

Op zondagmiddag 10 november a.s. organiseren we een Amstelland-ontmoeting, die aanvangt om 14.30 uur in Wester-Amstel, Amstelveen.

De Stichting Beschermers Amstelland (SBA) ziet met lede ogen aan dat de sluipende verstedelijking en verrommeling van het Amstelland doorzet

Naast de A9, aan de rand van polder de Ronde Hoep en vlak onder Ouderkerk aan de Amstel verrijst de komende weken een uitkijktoren.

Stichting Beschermers Amstelland doet dit jaar wederom mee met Rabo ClubSupport. Stemmen kan van 2 september tot en met 27 september! De sti

Het is volgens Stichting Beschermers Amstelland (SBA) positief dat de gemeente Ouder-Amstel in de Ontwerp-Omgevingsvisie 2040 zich...

Boeren van Amstel starten een crowdfundactie om de biodiversiteit in het Amstelland verder te vergroten.

De Middelpolder bij Amstelveen verliest terrein door afkalving van de oevers.

De Ouderkerkszwerfvuilgroep heeft de eerste Amstellandprijs toegekend gekregen tijdens de Amstellanddag.

Een mooi stukje Amstelland-geschiedenis herleefde zondag 9 juni 2024 aan de Amsteldijk-Zuid, het Amstelveense deel van Ouderkerk aan de Amstel. Oud-werknemers van de Kruitfabriek vertelden bij een pop-up tentoonstelling tijdens de Amstellanddag vol passie over hun werk en hoe ze de tijd op de fabriek beleefd hebben.

Willem van Bloemen, die het boek  ‘De buscruijtmaeckers te Ouderkerk  1718 – 1900’ schreef, gaf rondleidingen aan rijen bezoekers. Vaak mensen van wie familieleden in de fabriek hadden gewerkt. Of bezoekers die in één van de huizen van de Kruidmolen waren geboren. Maar ook gewoon mensen die jarenlang langsfietsten en zich altijd al afvroegen wat dit was.

Verhalen en nog eens verhalen

Oud-werknemers van de Kruitfabriek Jan Westera  en Cees Roolker waren eigenlijk van plan geweest alleen even langs te komen, maar eenmaal aan de praat kwamen de verhalen vanzelf. Ook andere oud-werknemers sloten aan, mensen die hun hele leven in de fabriek hadden gewerkt.

Werk was niet zonder gevaar

Aan de hand van de foto’s vertelden zij over de productie, de fabricage en het vervoer van de uiterst explosieve producten en halffabricaten. Over het werk dat niet zonder gevaar was en zwaar.

En ook over de huizen van de fabriek waar zij woonden (De Kruithuizen, ‘bazenwoningen’). Huizen die door de werknemers zelf gebouwd zijn. Het zijn inmiddels Rijksmonumenten. Bezoekers kregen bijzondere details te horen, bijvoorbeeld over de spouwmuren (pas veel later toegepast in huizenbouw) en over de waterleiding die direct van de Amstel de badruimte in kwam.

Belangstelling enorm

Stichting Beschermers Amstelland (SBA), organisator van de Amstellanddag, had niet voorzien dat de belangstelling voor de fabriek zo enorm zou zijn. “Geweldig dat dit zo leeft”, zegt SBA-bestuurslid Cornelia van der Weijden. “Eigenlijk ook begrijpelijk. Natuurlijk: er werd munitie gemaakt. Maar de directie van de Kruitfabriek zorgde goed voor zijn mensen. Niet voor niets bewaren oud-werknemers mooie herinneringen aan de tijd dat ze er werkten.”

Tijdens de Amstellanddag op 9 juni is er in het Amstelland ook nog een ander (sportief) evenement, de triatlon TRI Amsterdam. Daardoor zijn sommige locaties lastiger te bereiken (met name locaties 30, 31 en 32). Vooral in het oostelijke gedeelte en bij de Ouderkerkerplas zullen wegen afgezet zijn. Mogelijk zal je hier dus een stukje moeten wandelen om de locatie te kunnen bereiken. Let op de sporters en geef elkaar de ruimte.

Ook zijn er in het Amstelland dijkverbeteringen bezig, daarom zijn niet alle wegen langs de Amstel (Ouderkerkerdijk) en de Ronde Hoep verhard. In het weekend zijn er geen werkzaamheden.

This year's Amstelland Day on Sunday 9 June is all about 'Exercise and local healthy eating'. More than 50 locations open their doors and offer a unique glimpse into the nature, cultural history and art of Amstelland. The Amstelland Day is organized by the Amstelland Protection Foundation.(Stichting Beschermers Amstelland)

Exercise and eat healthy locally

With the emphasis on 'Exercise and local healthy eating', the Amstelland Day is in line with the importance that the municipalities of Ouder-Amstel and Amstelveen attach to exercise. Visitors can try out new sports, attend workshops and be inspired by the many exercise and recreational opportunities in Amstelland.Lunches with fresh, local products are also available at various locations in Amstelland on this day. The price is approximately 10 euros.

Stichting Beschermers Amstelland

The Amstelland Day is being organized for the 16th time this year. It is one of the most important activities of the Amstelland Protectors Foundation (Stichting Beschermers Amstelland), which has been committed for years to the preservation and development of Amstelland as an open and accessible, vital agricultural area with great natural values. The foundation encourages the respectful use of the landscape, nature and cultural history, so that Amstelland remains a place where people, animals and nature can live and come together.

More information

More information and the full program about the Amstelland Day can be found on the website www.beschermersamstelland.nl/amstellandday or contact the organization via info@beschermersamstelland.nl

De Ronde Hoep is een grote ontoegankelijke polder onder de rook van Amsterdam. Al sinds de 11de eeuw in gebruik door boeren, die door slootjes te graven het dikke pak veen tussen de Amstel en de Waver konden bewerken.

Het veenbos dat er ooit groeide, maakte plaats voor een open land, waar weidevogels hun plek hebben gevonden. 2% van de internationale populatie grutto’s broedt in de Ronde Hoep. De weidsheid en vredige boerenland trekt sinds jaar en dag ook stedelingen aan. Ook Rembrandt kwam hier graag! Maar ook voor hem, bleef de echte Ronde Hoep een mysterie. Heb je er niks te zoeken, dan kun je het alleen zien van de rand.

Met de film ‘HÉ BOE’ laat filmmaker Pim Giel de Ronde Hoep van zich spreken. Iedereen vindt er wel wat van. De boer, bodemexpert, vogelaar, vogelteller, vogelredder, boswachter, gebiedsontwikkelaar, jager, voorbijracende fietser, uilenkastendokter en wandelaar geven de Ronde Hoep meerdere stemmen. En ver daar vandaan de politiek vanachter het bureau. Waar is het evenwicht tussen natuur, wetgeving en boerenverstand?

Wat verbergt dit immense natuurreservaat en weidegebied? Niemand kan erin. Veel mensen uit de stad kennen het alleen als het populairste fietsrondje van Amsterdam.

De voornaamste hoofdbewoners, de koeien en de vogels, hebben niets te zeggen. Die willen gewoon loeien, fluiten en hun plas doen. Met hun stil protest van ‘Hé boe’ willen ze laten zien hoe wonderschoon hun koninkrijk is.

Pim woont naast de Ronde Hoep en volgt met passie en een vleugje humor in 2024 vier seizoenen lang 3 boeren en anderen gelukkigen die het zwarte gat van de Ronde Hoep mogen betreden. Het is groot, mystiek, ontoegankelijk en door schoonheid omhuld.

💾

Misschien wel niets mooiers dan het Amstelland vanaf het water te zien. Dit keer niet per boot maar per sup (Stand Up Paddle). De hele dag, vanaf het terras van het Jagershuis, op de Driemond. Suppen is een geweldige body workout want je gebruikt vrijwel alle spieren in je lichaam. Toegankelijk voor iedereen! SUPported bij SUP SUP CLUB.

www.supsupclub.com

Amsteldijk Zuid 55-56, Amstelveen:

Buitenexpositie Kruitfabriek, initiatief van SBA en Historische vereniging WA

Het industrieel historisch erfgoed van Amstelveen. De productie van buskruit ging door tot 1990, toen de fabriek werd gesloten. Hier werkten werknemers vaak hun hele werkzame leven. Als je nu langs de Amstel onder het A-9 viaduct vandaan komt richting Nes en Uithoorn, zie je rechts de prachtige oude panden en de bijzondere monumentale toegangspoort.  Maar wat is het verhaal?

Op de Amstellanddag is een mooie buitenexpositie te bekijken, waar met prachtige oude foto’s het productieproces wordt getoond, en aandacht wordt besteed aan de karakteristieke bouw van zowel industriële gebouwen als woningen (de Kruithuizen); nu Rijksmonumenten. Oud werknemers vertellen de verhalen van toen aan de koffietafel. Neem plaats en luister!

Graag heten we jullie welkom op boerderij Strandvliet, een kleine maar heel bijzondere melkveehouderij met ca. 50 koeien en 20 pinken/kalveren. Een prachtig historisch gebouw en een mooie plaats om even van de fiets te stappen want er valt veel te beleven:

Pony/paard rjden, schapen scheren, elke 10e bezoeker mag de Alpaca’s voeren, geiten en kippen voeren en kijken. Vind je een ei? Dan is ie van jou! En natuurlijk is er koffie/thee/limonade.

Gelegen in de historische Hollandse Duivendrechtsepolder, wordt een veelzijdige bestemming. De boerderij is nog in aanbouw, kom alvast kijken naar de prachtige locatie waar ‘lokaal’ centraal staat. De rust van het buitenleven, vers eten van de boerderij, een omgeving waar aan alle details is gedacht. Over-Amstel Boerderij koestert het polderlandschap; groene ambities en kwaliteit komen hier samen. Kom voor een rondleiding!

Binnenweg 7, Ouderkerk

Van 12.00 tot 16.00 uur

Boerderij Rundervreugd is een gemeentelijk monument, de boerderij is rond 1830 gebouwd in een T. De entree ligt achter het hoofdgebouw. De eigenaren van Rundervreugd zijn liefhebbers van Franse Brocante en mooie Boerenspullen. Speciaal voor de Amstellanddag openen zij hun garage deuren voor een Brocante Sale. U vindt o.a. oude serviezen, glaswerk, potten, schalen, keukengerei. Let op: de boerderij heeft geen PIN dus cash geld op zak steken. We zijn gelegen langs de Amstel, fiets, rijdt of loop rustig langs, tot dan!

Een eigentijds strandpaviljoen voor jong en oud, gelegen aan de Ouderkerkerplas met een echt zandstrand. Je kunt er het gehele jaar terecht voor heerlijke koffie, borrel, lunch of diner! Ook voor verjaardagen en evenementen een gezellige locatie.  Heerlijk groot terras met de hele dag zon. Tijdens deze Amstellanddag kunt u hier genieten van  een knapperige, vers gemaakte Flatbread!

Locatie kruising Hans Schipperpad en Middenweg

De Argusvlinder (een prachtige roodbruine vlinder ) kwam vroeger veel voor de omgeving Amstelveen. De Argusvlinder is de laatste decennia met 90% afgenomen, maar komt in de Bovenkerker polder nog talrijk voor.  Vrijwilligers van de  Vlinderstichting laten zien wat een argusvlinder is, waar die (van) leeft en wat de boeren in de Bovenkerkerpolder al doen om de argusvlinder te behouden. De Vlinderstichting doet onderzoek naar het voorkomen van de argusvlinder in de Bovenkerkerpolder en heeft daartoe in acht perceelranden proefstroken ingezaaid met mengsels van grassen en kruiden.

Ronde Hoep West 27

Waardebehoud en hergebruik, duurzame toepassingen; daar gaat het over bij deze bedrijven. Mooie producten maken van materialen die voorheen ergens een verbrandingsoven of de versnipperaar in gingen.

 

11a. Stadshout 

Een nieuwe bestemming voor elk stukje (stads) hout.

Nieuwe producten maken uit omgewaaide bomen. De zagerij zal operationeel zijn, daarnaast kunnen mensen ook zelf wat doen zoals schijfjes zagen, spijkertikken of houthakken. Voor de kinderen is er een knutseltafel. Natuurlijk een kopje thee of koffie met zelfgebakken gebak.

www.stadshout.nu

 

11b. VanPlestik    

Nieuwe producten uit afvalplastic. Benieuwd wat wij allemaal doen met plastic afval? VanPlestik is een bedrijf met een missie: zoveel mogelijk plastic redden uit de verbrandingsovens. Daarom gebruiken wij onze zelfgebouwde 3-D printers om plastic te verwerken tot stoelen, tafels en lampen. Kom een kijkje nemen in onze werkplaats en zie de 3-D printers in actie.

www.vanplestik.nl

Ontdek Calisthenics tijdens de Amstellanddag. Doe mee aan de ‘Amstelland Bar Hang Challenge’ van 11.00 tot 15.00 uur op het Kampje. Wie kan het langste aan de bar hangen? De winnaar ontvangt 3 maanden gratis sporten in onze nieuwe Gym. Alle leeftijden zijn welkom om mee te doen.  Bezoek ons Sport en Gezondheidscentrum TCCGYM aan de Ambachtenstraat 31. Tijdens de Amstellanddag organiseren we uitdagingen voor alle leeftijden en fitnessniveaus.

Meld je aan op www.tccgym.nl. Wees er snel bij de plaatsen zijn beperkt.

Dorpsstraat 23, Ouderkerk

Over het water is het Amstelland misschien nog wel mooier dan over land. Maak kennis met roeien en doe een proefrondje in een C4X+ om 13.00, 13.30 en 14.00 uur met een van de enthousiaste roeiers van de Amstelgeuzen. Meld je aan want het aantal plaatsen is beperkt: www.amstelgeuzen.nl.

Ook als je niet het water op gaat een mooie plek om te bezoeken.

Wester-Amstel, Amsteldijk Noord 55, Amstelveen

Verzamelen: 10.15 uur Wester-Amstel, start direct na de opening. Jong en oud wandelen door het prachtige polderland, Voorbereiding is niet nodig, doe mee met deze mooie wandeling. Stevige schoenen en een goed humeur is voldoende! E-mail: gezondnatuurwandelen.nl.

Door Wim Zwanenburg

Het is een mooie voorjaarsochtend met zomerse temperaturen begin mei als ik met Aad van Paassen op stap ga in de Duivendrechterpolder om weidevogels te tellen. We fietsen steeds een stukje, stoppen voortdurend om met verrekijkers de polder in te turen, waarbij Aad mij wijst op de verschillende soorten weidevogels en op het te onderscheiden gedrag. ‘Kijk, die heeft jongen’ of ‘die heeft eieren’ of ‘kijk, die zijn aan het baltsen’. Aad stopt ook vaak bij het zicht op de watergangen, waar je in de sloten kan zien of er eenden of andere weidevogels te zien zijn.

Aad is de coördinator van de werkgroep Weidevogelbescherming en bestuurslid van IVN Amstelveen. Daarnaast maakt hij als parttime medewerker van het Agrarisch Collectief Noord-Holland Zuid met de boeren in de Duivendrechterpolder ook afspraken met hen over het weidevogelbeheer in deze polder. De boerenzoon ging biologie studeren en was voor zijn pensioen onder meer 25 jaar werkzaam bij Landschapsbeheer Nederland, tegenwoordig LandschappenNL. Hij zet zich al jaren in voor de weidevogelbescherming. Naast het beschermen van nesten en het registeren van waargenomen weidevogels in de verschillende polders in Amstelland zijn enkele ervaren vrijwilligers ook betrokken bij het vaststellen van het broedsucces van weidevogels, met name van de grutto. Dat doen ze door de polders twee keer in het seizoen in één dag gebiedsdekkend te tellen: voor het aantal broedparen grutto doen zij dat eind april en voor de nog aanwezige gruttogezinnen met al of niet bijna vliegvlugge jongen eind mei. Zo krijgen de vrijwilligers en de boeren van het een indicatie of het een goed, een gemiddeld of een slecht broedseizoen is geweest voor met name de grutto in Amstelland. Maar Aad maakt nog grondiger werk van zijn tellingen in de Duivendrechterpolder, hij doet het in de periode tussen 1 maart en 1 augustus iedere week, zo’n 20 keer dus, om nog een beter beeld te krijgen van de totale populatie weidevogels. Aad doet zo'n vier uur over iedere telronde door de Duivendrechterpolder.

Predatoren en wildcamera’s

‘Kijk daar een krakeend’ of ‘een paartje scholeksters’. ‘Daar ginds staat een kieviet, zie je hem?’ Even verderop zien we een kieviet die achterna wordt gezeten door een kauw. In een aantal sloten heeft Aad een plateau gemaakt waarop scholeksters zitten te broeden en die zo betrekkelijk veilig zijn voor bodempredatoren. Die zijn er ook volop in de Duivendrechterpolder. Aad kijkt iedere dag ’s ochtends de beelden van de nacht daarvoor na die gemaakt zijn met de 30 wildcamera’s die op verschillende plekken in Amstelland staan. Zo ziet hij regelmatig een vos, een hermelijn of een bunzing passeren. De wildcamera’s zijn uitgerust met wifi, zodat hij de bewegingen en incidenten op zijn eigen PC thuis kan monitoren en hij zo een reeks statistieken kan samenstellen. In de Duivendrechterpolder werden eind januari, begin februari 2024 slechts enkele nachten vossen waargenomen, maar vanaf medio april zijn ze bijna elke nacht in beeld bij de wildcamera’s. Toch zijn er in de Duivendrechterpolder in april meer legsels gevonden dan in andere jaren, met name van de kieviet. De predatie valt tot nu toe nog mee ondanks de recente en frequente aanwezigheid van een vos. Gelukkig kunnen we naast kievieten ook nog tureluurs en grutto’s waarnemen. En zelfs een vlucht regenwulpen. We zien in de polder ook verschillende knobbelzwanen met nesten. Ook een visdief laat zich zien. In het weidegebied wordt er ook druk gegraasd door grauwe ganzen, maar dat zijn er zoveel dat ze niet te tellen zijn. Regelmatig vliegen ook wilde eenden over.

In de polders in Amstelland, met name in polder De Ronde Hoep en in de Bovenkerkerpolder staan er ook vossenrasters. Om de weidevogels te beschermen meent Aad dat er toch ook wildbeheer door jagers noodzakelijk is. De vrijwilligers van IVN beschermen samen met de boeren de gevonden nesten tegen verlies door landbouwkundige activiteiten zoals maaien en weiden. De nesten worden dan gemarkeerd met een bamboestok of een blauw paaltje zodat de boer eromheen kan maaien. Ook worden nestbeschermers geplaatst, zodat het legsel niet wordt vertrapt door vee. In de Duivendrechterpolder zijn er ook contracten met boeren voor voorbeweiden tot begin mei en met een rustperiode daarna. Op percelen van boeren met een beheercontract voor bijvoorbeeld kruidenrijk grasland en/of uitgesteld maaien zoeken de vrijwilligers niet naar nesten, maar registreren ze wel zoveel mogelijk aanwezige vogels.

We stappen regelmatig van de fiets af om de polder in te lopen. Er zijn in de Duivendrechterpolder diverse laarzenpaden, maar die mogen tussen 15 maart en 15 juni, in het broedseizoen dus, niet betreden worden. Aad heeft als vogelwachter echter wel toestemming. We trekken groene hesjes aan, zodat de boeren weten dat er vogelwachters in de wei zijn. In de Duivendrechterpolder horen we aan de oostkant vooral de drukke A2-snelweg. De weidevogels lijken wel gewend aan die verkeersdrukte, maar zodra de weide wordt betreden bespeuren ze toch onraad. Aad is door de gemeente Ouder-Amstel gevraagd advies te geven of naast de A2-snelweg langs het fietspad aan de oostkant van de polder bomen geplaatst moeten worden. De boeren willen dat wel, dan wordt de snelweg meer weggestopt. Met het oog op de weidevogels heeft Aad zo zijn bedenkingen. De weidevogels willen de openheid. Hoge bomen zijn ook prima uitkijkposten voor andere vogels die het op de weidevogels voorzien hebben, eieren of kuikens wegroven. Aad heeft een geoefend oor. Ook hij laat zich niet afleiden door de verkeersdrukte, hij is vooral gespitst op vogelgeluiden. ’Hoor je daar die rietzanger’?

In de wei moet Aad op verschillende punten aan het werk bij de wildcamera’s, bijv. bij een plank over een sloot waar ook wel eens een vos oversteekt. Het gras en het fluitenkruid groeien op die plekken soms zo snel dat het zicht op de omgeving wordt belemmerd, of bij wind een vals signaal aan de camera’s wordt afgegeven. Als hij de polder in gaat heeft Aad dan ook een grasschaar bij zich. Aad stopt ook regelmatig om even de aantallen en verschillende soorten weidevogels vast te leggen in de database met GPS-kaarten van de polder op zijn smartphone.

Weidevogelstand en boerenlandnatuur

Hoe staan de weidevogels er voor in de Duivendrechterpolder en in Amstelland? ‘Tja, van jaar op jaar neemt de ene soort toe en de andere af, de natuur is altijd dynamisch. De invloed van het weer en van predatoren is de voornaamste oorzaak van de schommelingen. Dit voorjaar was door de vele regen erg nat en dat kan positief uitwerken op de weidevogelstand. De aantallen broedparen weidevogels in Amstelland lijken over een langere periode gezien redelijk stabiel, maar met de nodige variatie. We werken als vrijwilligers samen met de boeren in het Agrarisch Collectief Noord-Holland Zuid aan agrarisch natuurbeheer. Dat heeft ertoe geleid dat tot half juni een substantieel deel van de percelen niet wordt gemaaid, dat het waterpeil in de polders hoger staat en met kruidenrijk grasland ook gewerkt wordt aan de biodiversiteit. Een belangrijke maatregel om gruttokuikens de kans te geven op te groeien, is het uitstellen van het maaien tot dat de jonge vogels kunnen vliegen. Het maaien van het gras waar kuikens lopen brengt de kuikens in groot gevaar: De vogels komen niet eens zo gauw in de machine terecht, maar op het kale land zijn ze direct de prooi van meeuwen, kraaien of reigers die op het maaien afkomen. Bovendien vinden jonge grutto’s op kaal land weinig voedsel - ze eten insecten die ze oppikken van het gras en de kruiden. Wil je meer weten, lees dan de Rapportage Beheermonitoring Boerenlandnatuur Noord-Holland Zuid 2023, met de bijlage Amstelland. Daarin vind je veel statistieken over de verschillende polders in Amstelland’.

---

Bijna overal gaat het slecht met de grutto, behalve in een polder onder Amstelveen https://search.app/MS6i3JjkGJ1Bp7ze6

---

Over de wereld tussen de steden, de waarde van het landschap

door Wim Zwanenburg

 

In het najaar van 2023 verscheen het boek Het Groene Hart, Wereld tussen de Steden. Het is een publieksuitgave van de gebiedsbiografie Groene Hart, opgesteld voor het Bestuurlijk Platform Groene Hart.

 

Het Bestuurlijk Platform Groene Hart bestaat uit een aantal gemeenten, waaronder ook de gemeente Ouder-Amstel, de provincies Zuid- en Noord-Holland en Utrecht en een aantal waterschappen, zoals het waterschap Amstel, Gooi en Vecht. Het boek Het Groene Hart is een jubileumboek, geschreven door Marinke Steenhuis, Paul Meurs en Vita Teunissen. Het is alweer 65 jaar geleden dat het planologisch concept van het Groene Hart is beklonken en het is met de hedendaagse vraagstukken van bodemdaling, verzilting, aan- en afvoer van water, droogteproblematiek, wonen, natuur en het versterken van een gezond en aantrekkelijk vestigingsklimaat in ons dichtbevolkte Nederland nog altijd zeer actueel. Dit boek gaat over veranderingen, niet alleen over die de laatste 65 jaar hebben plaatsgevonden. Het gaat veel verder terug in de tijd. Het boek laat zien dat het Groene Hart door continue beweging en aanpassing een eigentijdse invulling weet te geven aan een groene toekomst. Het boek tracht kennis over te brengen aan de lezers zodat samengewerkt kan worden aan een toekomstbestendig en vitaal Groene Hart.

 

Grammatica van het landschap

Het boek vertelt het verhaal van tien eeuwen transformatie met een tijdlijn van de oertijd tot de urgente opgaven van nu, met prachtig historisch materiaal, schilderijen en kaarten uit de archieven en speciaal voor dit boek gemaakte fotografie, bijvoorbeeld met drones. Van bovenaf krijgt ons vlakke landschap ook meer reliëf. Het boek geeft duiding van de verschillende landschappelijke kenmerken in 9 luchtfoto's, zodat we het landschap leren 'lezen', zodat je als het ware de grammatica van het landschap leert. Dit wordt nog eens versterkt met informatief kaartmateriaal en met interviews met betrokkenen, waardoor het landschap gaat leven.

 

Het Groene Hart is een uitgestrekt landelijk gebied omringd door de grote Nederlandse steden. In het Groene Hart wonen 700.000 mensen, eromheen wonen er zeven miljoen. Het contrast in de manier van leven is soms groot - stad en platteland overlappen elkaar, en precies die overlapping brengt al vier eeuwen welvaart in de Nederlandse delta. Voor de stedeling is het landschap van het Groene Hart een weekendbestemming, voor de inwoner is het onderdeel van zijn identiteit. Het Groene Hart is groen, open en landelijk, maar de tijd heeft er niet stil gestaan. In het kloppend hart van de Randstad is zoveel activiteit dat dit het karakter dreigt aan te tasten, de rand blijft altijd de rand, maar schuift op.

 

Moeras

De fysieke werkelijkheid van het Groene Hart is een reusachtig waterbouwkundig kunstwerk. Duizend jaar terug was hier een veenwildernis.  Stap voor stap ontgonnen pioniers de moerassen en werd het gebied in cultuur gebracht. In de 12e eeuw begonnen de eerste waterwerken vanwege de bodemdaling, we hebben er de beroemde molens aan te danken. In het boek wordt het verhaal van het Groene Hart verteld en krijgen de mensen die het landschap vorm en kleur gaven een gezicht. Nog steeds is het een wonder dat we in het moeras van West-Nederland kunnen wonen, werken en recreëren. Of dat in de toekomst ook nog kan is de vraag: in veel toekomstscenario’s van ontwerpers en wetenschappers wordt het Groene Hart deels of helemaal onder water gezet.

 

Ruimteclaims en groene longen

Het Groene Hart bestaat als planconcept 65 jaar. In 1958 introduceerde de Nota Westen des Lands het idee van de Randstad en het Groene Hart. Beide concepten zijn sterk ingeburgerd in het Nederlandse verstedelijkingsbeleid en bekend onder een groot publiek. Al bij de aardrijkskundelessen op de basisschool werd ons ingepeperd dat het Groene Hart de ‘groene longen’ van de Randstad zijn en dat bestuurders en planologen het karakter van het gebied zoveel mogelijk proberen te waarborgen. De Randstad zou een polycentrisch stedelijk netwerk moeten zijn, een hoefijzer van steden, gelijk aan Europese economische regio’s als Londen, Parijs en het Roergebied. Het hoefijzer zou liggen rondom een groen hart: een groen, open en uitgestrekt landschap. Met beleidsinstrumenten als bufferzones, 'gebundelde deconcentratie' van groeikernen, de Randstadgroenstructuur, rode contouren en stadslandschappen zou getracht moeten worden de verschillende ruimteclaims met elkaar in balans te brengen. Toch is het Groene Hart door de jaren heen steeds verder gekrompen, om ruimte te bieden aan stadsuitbreidingen, voor wonen, werken en logistieke functies. Dat het open landschap en de natuur bescherming verdienen is ons wel duidelijk, het is voor onze regio dé bestaansreden van de Stichting Beschermers Amstelland en aanleiding voor ons Manifest 'Wij staan voor Amstelland'. De randen schuiven steeds verder op.

 

Niet altijd open en groen

Dat het Groene Hart als landschap kon blijven bestaan, heeft vele redenen. Het heeft te maken met de gesteldheid van de bodem, de behoefte aan ruimte voor water(berging) en natuur en de wens om het contrast te behouden. De steden in het westen van Nederland mochten dus niet te groot worden en niet aan elkaar groeien. Het Groene Hart zelf moet open, dorps en agrarisch blijven. Dit gebied is ook belangrijk voor de voedselproductie voor de Randstad en de recreatie van de in- en omwonenden. Onder de fysieke ruimteclaims liggen systematische vraagstukken die wel in al die eeuwen occupatiegeschiedenis telkens - geholpen door de 'gratis' nationale brandstoffen turf en aardgas - voor ons uit hebben geschoven. Bodemdaling, verstedelijking, CO2-uitstoot, verzilting van de bodem, de zoektocht naar plekken voor zon- en windenergie en - meer in den brede - de kwaliteit van het Nederlandse vestigingsklimaat; het zijn kwesties die niet sectoraal kunnen worden opgelost. Telkens vergen ze een zorgvuldige afweging en waar mogelijk ook een gecombineerde aanpak van verschillende overheden (gemeenten, provincies, het Rijk en de waterschappen) en bewoners, agrariërs, natuurbeschermingsorganisaties en gebiedsorganisaties. Ook Beschermers Amstelland wil over deze vraagstukken meedenken en het wil daarbij het belangen van natuur en biodiversiteit, de openheid van het landschap en de cultuurhistorie vooropstellen. De vele foto’s in het boek laten zien dat het Groene Hart lang niet altijd open en groen is.

 

Waardenkaart

In andere boeken wordt daarom over het falen van het Groene Hart als anti-verstedelijkingsbeleid gesproken. Dit boek gaat niet zo ver; het is dan ook geen beleidsevaluatie. Het boek eindigt sterk met een kaart die de cultuurhistorische waardes van het Groene Hart probeert te definiëren. Er worden zo’n een aantal landschappen gedefinieerd met hoge waardes zoals ook de Amstelscheg met de Ronde Hoep (pag. 159 e.v.) en de polder Groot-Mijdrecht. Deze kaart kan worden gebruikt om toekomstige uitdagingen het hoofd te bieden (zoals bodemdaling en de woonopgave) en waar mogelijk de eigen identiteit te behouden dan wel te versterken. Op de kaarten wordt een hoge waarde toegekend aan de uitzonderlijke landschappen, waarin de kernkwaliteiten de hoofdstructuur en de kenmerkende landschappelijke elementen aanwezig zijn en die vanwege hun gaafheid, zeldzaamheid, rijkdom en samenhang van elementen en structuren uniek zijn voor Nederland. De waardenkaart sorteert niet voor om de meest waardevolle landschappen van het Groene Hart te bevriezen. Door de grote dynamiek en de enorme claims is dat ook geen optie, aldus de auteurs.

 

Het boek wil een bijdrage leveren om het Groene Hart ‘opnieuw uit te vinden’. In die zin zal het ook Beschermers Amstelland inspireren om ons landschap te bewaren voor toekomstige generaties. Het boek vormt dan ook een mooie aanvulling op onze onvolprezen eigen uitgave ‘Atlas Amstelland, biografie van een landschap’, dat in 2012 verscheen onder redactie van Jaap Evert Abrahamse, Menne Kosian & Erik Schmitz. Het is merkwaardig dat in de uitgebreide literatuuropgave in Het Groene Hart, een verwijzing naar ‘Atlas Amstelland’ ontbreekt. Als voormalig waterschapsbestuurslid voeg ik aan deze bespreking ook nog de kritische noot toe dat de auteurs spreken over het ‘grondwaterpeil’ in plaats van ‘grondwaterstand’. Voor het waterbeheer en de leefbaarheid in Nederland is het van essentieel belang om het juiste onderscheid te maken tussen oppervlaktewaterpeil en de grondwaterstand, al komt de verwarring in dit woordgebruik helaas vaker voor. Desalniettemin biedt het boek veel lees- en kijkgenot en is het ook zeker leerzaam.

 

Het Groene Hart: Wereld tussen de steden

Marinke Steenhuis, Paul Meurs en Vita Teunissen (2023), 200 p., € 49,95

ISBN 978-94-6226-492-2

 

Zie ook: https://groenehart.info/