Log in
Vliegindustrie domineert onterecht publiek debat met valse narratieven
(leestijd circa 3 minuten)
De discussie over de Nederlandse luchtvaart wordt gedomineerd door economische belangen en misleidende retoriek die gezondheid en leefomgeving negeert. Overheid en sector zijn twee handen op één buik.
Dit zegt een rapport door studenten van de Universiteit Utrecht in opdracht van de stichting S4R. Het rapport bevestigt wat omwonenden al veel langer weten: de discussie staat bol van de vage beloften en lege woorden.
Het onderzoek identificeert drie clusters van stakeholders: de aviation-economic interest groep, de public health-environmental governance groep en de environmental activist groep. Het is schrijnend om te zien hoe de eerste groep de discussie domineert. In die groep zitten onder meer de minister van Infrastructuur en de staatssecretaris van Defensie, de luchtverkeersleiding, pilotenvakbond VNV, KLM en Schiphol zelf.
De focus van deze groep ligt op de economische belangen en op de noodzaak van verdere groei. Minister en staatssecretaris laten zich zelfs fotograferen met KLM-vliegtuigjes. Het illustreert de innige band tussen politiek en sector.
Prioriteiten
Claims over het belang van de luchtvaart voor de Nederlandse economie worden keer op keer herhaald, terwijl gezondheids- en milieueffecten consequent worden geminimaliseerd of genegeerd. Oud-minister Madlener stelde zelfs dat “de gezondheid van omwonenden belangrijk is, maar de economie is ook heel belangrijk”. Dat komt neer op een openlijke prioritering van geld boven het welzijn van omwonenden.
De luchtvaartsector en de overheid gaan zelfs zover klimaatverandering te presenteren als een ‘bedreiging voor de sector’ in plaats van een direct gevolg ervan. Een schoolvoorbeeld van de omkering van oorzaak en gevolg.
Volgens het rapport is er sprake van een scheve machtsverhouding. Activistische groepen hebben een groot belang bij verandering van beleid, maar hebben weinig directe macht om invloed uit te oefenen. Zelfs grote NGO’s als Greenpeace en Milieudefensie kunnen te weinig druk uitoefenen, mede vanwege hun beperkte focus op de luchtvaart.
GGD en RIVM nauwelijks invloed
De GGD, in het rapport aangeduid als key player, en het RIVM adviseren wel over gezondheidsrisico’s en dringen aan op geluidsreductie en naleving van de WHO-richtlijnen. Maar ook hun impact op het beleid is beperkt, zo blijkt uit de constante groeiambities en het ontbreken van structurele maatregelen.
De analyse van de publieke discussie onthult een opvallende gelijkenis in de framing en het taalgebruik van de luchtvaartsector én de politiek. Beide partijen hanteren een positieve framing van gezondheids- en milieurisico’s en gebruiken vage termen. De sector doet aan regelrechte greenwashing door zichzelf te presenteren als innovatieve en duurzame industrie.
Erger nog is dat gezondheidsproblemen van omwonenden door zowel de luchtvaartsector als de politiek worden genegeerd of zelfs helemaal niet besproken. Als gezondheid al wordt benoemd, is het in de context van de werknemers van de luchtvaartindustrie, niet van de honderdduizenden omwonenden die elke dag en elke nacht worden geteisterd.
De milieu-impact wordt door de sector wel erkend, maar tegelijkertijd geminimaliseerd en in de politiek nauwelijks besproken.
Beleidskeuzes
Plannen van het ministerie, zoals ‘Hoger naderen’ en ‘Schetsontwerp luchtruimherziening’, opgesteld in samenwerking met onder meer de luchtverkeersleiding, worden neergezet als innovatief en geavanceerd. Maar de redenen voor de veranderingen, zoals de noodzaak om geluidshinder en CO2-uitstoot te verminderen, worden niet expliciet benoemd.
De term ‘geluidsoverlast’ wordt zelfs helemaal vermeden. Men spreekt liever van ‘geluidsbelasting’ of zelfs ‘geluidswinst’, alsof hinder een neutraal gegeven is en geen direct gevolg van beleidskeuzes. Het is een bewuste poging om de verantwoordelijkheid voor deze keuzes te ontlopen.
De Tweede Kamer is verdeeld over de luchtvaart. Waar conservatieve partijen als VVD, PVV en BBB pro-groei zijn, pleiten progressieve partijen als PvdD en GroenLinks-PvdA voor duidelijke krimp en minder hinder. Maar vooralsnog blijft iedere substantiële maatregel uit.
Misleiding
Het rapport is een wake-up call en toont aan dat de luchtvaartsector en een groot deel van de politiek een gezamenlijk en misleidend discours voeren dat de gezondheids- en milieu-effecten minimaliseert. Zorgen over geluidsoverlast, slaapverstoring, hart- en vaatziekten worden volledig genegeerd.
Het maakt duidelijk dat bewoners- en milieuorganisaties hun stem moeten blijven verheffen en raadt hen aan hechter samen te werken om de hypocrisie bloot te leggen. Het weerleggen van de misleidende narratieven uit de vliegindustrie is daarbij van groot belang.
Voor Den Haag is het de hoogste tijd om niet slechts te luisteren naar de vlieglobby, maar ook naar de wetenschap, de GGD en naar omwonenden. De economische belangen van de vervuilende vliegindustrie mogen nooit gaan boven de gezondheid en het welzijn van tienduizenden of zelfs honderdduizenden burgers.
