Hoe is het nu met⦠Peter Ouwerkerk?
Door: Jan Dreschler. De in Aalsmeer geboren en getogen Peter Ouwerkerk maakte op zijn vierde jaar kennis met het orgel. Het zou zijn levensweg bepalen. Peter werd in 1968 geboren op de Oosteinderweg. Nu, de vijftig gepasseerd en met een succesvolle carrière als organist, denkt hij vanuit zijn woonplaats Hoofddorp na over de plaats van het orgel onder toekomstige generaties. Zijn missie is om jongeren te interesseren voor de schoonheid van het orgelspel en de Nederlandse orgelcultuur een plek te geven op de Unesco-werelderfgoedlijst.
‘Het orgel is één groot laboratorium’
Al jong maakte Peter kennis met het orgel. Dat deed hij in de gereformeerde (thans Open Hof) kerk, waar het gezin lid van was. Het werd een liefde voor het leven. Hij kreeg les van Theo Griekspoor, had een sleutel van de kerk en kon dus naar hartenlust oefenen. Ook speelde hij er soms in de kerkdiensten. Daarna volgde een indrukwekkende carrière. Hij studeerde orgel aan het Sweelinck Conservatorium in Amsterdam en verzorgde als concertorganist heel veel optredens in binnen- en vooral buitenland. Zo trad hij onder andere op in landen als Rusland, China, Polen, Italië en Schotland.
Zakelijk leider
Het bijzondere is dat hij in het buitenland meer bekend is als uitvoerend organist en in Nederland meer als organisator van allerlei activiteiten die met orgel te maken hebben. Naast zijn activiteiten als uitvoerend musicus is hij zakelijk leider van het tweejaarlijkse Internationale Orgelfestival in Haarlem, hoofdredacteur van het tijdschrift Muziek en Liturgie, en oprichter en inspirator van onder andere het project StayTuned.nu.
Op dezelfde dag van dit interview verschijnt er een groot artikel in de NRC over de meest recente activiteit van StayTuned: een vijfdaagse reis naar Parijs met vijftien orgelspelende jongeren, waarbij op de mooiste orgels gespeeld kon worden, onder andere in de hofkapel van Versailles.
Solitaire hobby
StayTuned.nu is een van de initiatieven om het orgel blijvend in de belangstelling te brengen bij jongeren. Soms gaan kinderen op orgelles en blijken daarvoor talent te hebben, maar in de puberteit breekt hen op dat het toch een vrij solitaire hobby is, waarbij het contact met anderen node wordt gemist. Door jongeren bij elkaar te brengen en hun liefde voor het orgel verder aan te wakkeren, wordt de Nederlandse orgelcultuur ook in de toekomst bevorderd.
Somber
“Het idee voor StayTuned ontstond in coronatijd. Dan word je toch als optredend musicus wat stilgezet, en ik dacht na over wat ik verder met mijn leven wilde. Ik was redelijk somber over de vooruitzichten van het orgel als instrument, nu door de ontkerkelijking en het gebruik van andere instrumenten in kerkdiensten de belangstelling voor orgelspel behoorlijk is afgenomen.”
Zijn missie werd om ervoor te zorgen dat het orgel over vijftig jaar nog springlevend is. Met uitzondering van de streng reformatorische kringen komt het orgel echter steeds meer op de achtergrond. Een vraag is dan: kan het orgel ook zonder kerk bestaan?
Een geschenk in dit opzicht is dat de populaire politicus Henri Bontenbal zijn liefde voor het orgel niet onder stoelen of banken steekt. Het is iemand die een rolmodel voor menig jonge organist zou kunnen worden.
Duizenden pijpen
“Het orgel is een bijzonder instrument. In verschillende opzichten. Er is geen orgel hetzelfde. Ze hebben allemaal hun eigen karakter, en het spelen op elk orgel is dan ook een soort ontdekkingstocht. Elk orgel bestaat uit duizenden orgelpijpen en in elke pijp zit een klank gevangen, die je eruit moet halen. En die klank is hetzelfde als honderden jaren terug, toen Mozart en Mendelssohn dezelfde Nederlandse orgels bespeelden, zoals die van de Sint-Bavo in Haarlem. En iemand die over honderd jaar dat orgel hoort, hoort hetzelfde als nu. Soms moet je ook uitvinden wat het orgel van je wil. Bovendien is de techniek erachter, met al die mechaniek en pijpen, fascinerend.
Een andere bijzonderheid van het orgel is dat het een hele grote reikwijdte van klanken heeft, van heel hoog tot extreem laag. Het kan zelfs klanken produceren van onder de 16 Hz, wat geen enkel ander instrument kan, tot toonhoogtes die voor velen niet meer hoorbaar zijn.
In de derde plaats is een orgel een instrument dat zich heel goed leent om te improviseren. In de kerk is altijd veel geïmproviseerd op psalmmelodieën, maar het kan ook op hele andere inspiratiebronnen gebaseerd zijn, zoals bij een mooi schilderij, een gedicht of, als nieuwe ontwikkeling: smaaksensaties. Misschien is de muzikale vertaling van een bepaald gevoel wel de muziek van de toekomst. Kortom, het orgel is één groot laboratorium.”
België als inspiratiebron
Een ander initiatief waar Peter mee bezig is, is om muziekscholen en orgeldocenten die kinderen in de basisschoolleeftijd onder hun hoede krijgen, niet alleen orgelles te geven maar te inspireren om hen kennis te laten maken met verschillende instrumenten zoals keyboard, orgel en piano. Later kan gekozen worden voor het instrument van voorkeur.
In Vlaanderen is dat volgens Peter al jaren aan de gang. “Daar heb je geen orgelles of pianoles, maar klavierles. Het voordeel van Vlaanderen is dat daar nog veel muziekscholen zijn en dat ze zwaar gesubsidieerd worden, zodat een kind voor 80 euro het hele jaar muziekles kan krijgen. Daar blijkt dat de interesse voor het orgel enorm is toegenomen. België is wat dat betreft een grote inspiratiebron.”
Werelderfgoed
Peters belangrijkste lange termijn doel is om de Nederlandse orgelcultuur op de Unesco-Werelderfgoedlijst te krijgen. Daar zijn goede argumenten voor. Nederland telt veel orgels en ze zijn over het algemeen uitstekend gerestaureerd. Het bijzondere is dat we werkelijk alle soorten orgels binnen Nederland verenigd hebben, uit alle landen waar orgels worden geproduceerd. Bovendien staat het orgelonderwijs op hoog peil en worden diverse orgelfestivals gehouden.
“De weg naar een plaatsing op de Werelderfgoedlijst is een langdurig traject. Het kan zomaar vijftien jaar duren, waarbij er onderweg allerlei moeilijkheden overwonnen moeten worden. In het eindstadium daarvan doet de minister die cultuur in zijn of haar portefeuille heeft het officiële verzoek.”
Het stadium waarin ze nu zitten, is dat enkele studenten bezig zijn met een heel precieze omschrijving van wat de orgelcultuur in Nederland precies behelst. Daarnaast voert Peter gesprekken met initiators van mislukte en gelukte aanvragen, zoals het Eise Eisinga Planetarium in Franeker. “Daar kun je heel veel van leren.”
En als de medewerking van de Nederlandse regering nodig is, dan is een invloedrijke orgelspelende politicus natuurlijk ook niet verkeerd.
Het bericht Hoe is het nu met… Peter Ouwerkerk? verscheen eerst op AALSMEERVANDAAG.