De Ronde Venen – Gerard Reijn, één van de klimaatburgemeesters in De Ronde Venen, presenteert vanavond – woensdag 7 april 2025 – tijdens de tijdens de raadscommissie zijn onderzoek naar de biodiversiteit en klimaat. Centraal staat de vraag: wat verandert er in de natuur door de snelle verandering in het klimaat. En de kwabaal, een zeer bijzondere vis die dreigt uit te sterven.
Reijn: “Veel winters zoals deze, van 2024-2025, kan de kwabaal in de Vinkeveense Plassen niet meer hebben. De kans dat het dier dit jaar nakomelingen heeft weten te produceren, is nagenoeg nul. Met dank aan het opwarmende klimaat.”
De kwabaal is een van de merkwaardigste dieren die in De Ronde Venen in het wild leven. Onder ideale omstandigheden kan deze vis wel 1,50 meter lang worden, maar Bert Klinkhamer, al 45 jaar visser op de plassen, heeft er nooit een gevangen die groter was dan 70 centimeter. Het is een zoetwaterkabeljauw, en net als haar ‘zoute’ familieleden houdt ze van koud water. Zoute kabeljauw trekt, vluchtend voor de oprukkende warmte, steeds meer naar het noorden, naar IJsland en omstreken. Maar zo’n ontsnappingstaktiek werkt niet voor de kwabaal. Die zit gevangen achter de dijken. En dat lijkt haar binnenkort fataal te worden.
Lijst bedreigde diersoorten
Tot halverwege vorige eeuw was de kwabaal een doodgewone, algemeen voorkomende vis. Maar nu staat ze op de rode lijst van bedreigde diersoorten in het hoekje waar de hardste klappen zijn gevallen: sterkst achteruit gegaan in aantallen, ernstig bedreigd, zeer zeldzaam. Er zijn en in Nederland nog drie plaatsen waar de vis (waarschijnlijk) voorkomt.
In de Vinkeveense Plassen waren kwabalen nog heel gewoon, toen Bert Klinkhamer als schooljongen begon met vissen. “In het koude deel van het jaar ving ik er altijd wel tussen de 10 en 15.’ Dat was niet de bedoeling, want: “Ze waren niet te verkopen.” Klinkhamer vist op aal; de kwabaal was en is ongewenste bijvangst. Steeds minder vangt hij er. “Vorig jaar nog twee. Deze winter heb ik er nog niet een gehad”, zegt hij. Dus weten we eigenlijk niet helemaal zeker of er nog wel kwabaal zit in de plassen.
Visstand gedaald
Klinkhamer somt een hele reeks problemen op waar de kwabaal mee kampt. Paaigebieden zijn volgens hem verdwenen omdat ganzen steeds meer rietkragen weggrazen. En het water bevat steeds minder alg. Het is daardoor helderder, maar het bevat ook minder voedsel. Dat dat effect heeft, blijkt volgens hem uit de visstanden. “De visstand is over de hele breedte gedaald.”
Uit het jaarlijkse KRW visstanden onderzoek blijkt inderdaad dat de hoeveelheid vis per hectare in de Vinkeveense Plassen is gehalveerd, tot ruim 40 kilo per hectare. Of dat erg is, is echter de vraag. De daling van het aantal kilo’s komt geheel voor rekening van twee soorten, blankvoorn en brasem. Opvallend is ook dat het aantal soorten juist is toegenomen, van 15 naar 20. Maar over de kwabaal had KRW in zijn laatste meting slecht nieuws: voor het eerst werd er geen exemplaar aangetroffen.
Minder rietkragen, minder alg: als dat de problemen zouden zijn, zou daar wat aan te doen zijn. Maar er is een cruciaal probleem dat niet lokaal kan worden opgelost. Gerard Korthals, bestuurslid van de natuurliefhebbersvereniging De Groene Venen: “Het voortplantingsgedrag van kwabalen is heel bijzonder. Alle andere vissen paaien (= eieren leggen) liefst onder wat warmere omstandigheden, maar de kwabaal heeft koud, ondiep water nodig, bijvoorbeeld onder het ijs. Bij temperaturen boven de 6 graden, sterven hun eitjes af.”
Kans op nakomelingen daalt
Deze winter was er nauwelijks ijs, dus de kans dat er dit jaar jonge kwabaaltjes zijn te vieren, is klein. Dat zal steeds vaker voorkomen naarmate de opwarming van het klimaat doorzet. Voor de zomerse hitte duikt de kwabaal naar de diepe delen van de Plassen, dus de zomer overleeft ze wel. Maar haar kans op nakomelingen daalt en daalt.
Zo staat onze gemeente DRV op het punt om één van zijn markantste wilde dieren te verliezen aan de opwarming van het klimaat. Sommige mensen denken dat klimaatverandering betekent dat de zeespiegel gaat stijgen en dat we uiteindelijk onder water komen te staan. En dat er dus niet zo veel aan de hand is zo lang de dijken hoog genoeg zijn. Dat is niet het geval. De natuur is al sterk aan het veranderen. En omdat klimaatverandering nog maar net een paar decennia aan de gang is, kunnen we nog heel veel verwachten. Er zullen meer dieren verdwijnen. En planten. Alleen als we alles op alles zetten om het klimaatbederf te stoppen, kunnen we die ontwikkeling tegenhouden.
Op de foto: Bert Klinkhamer, al levenslang visser op de Vinkeveense Plassen. Foto: aangeleverd.
Het bericht Bedreigde kwabaal woensdagavond in raadscommissie verscheen eerst op Nieuwe Meerbode.
Log in
Zaterdag is er tussen 15.00 en 18.00 uur een nieuwe aflevering van Het Tussendoortje Live Sport, gepresenteerd door Jeroen Könst en (terug van even weggeweest) Peter Brouwer. In deze uitzending de live-verslagen van de wedstrijden Argon - Legmeervogels (met Sjaak van Beek) en KDO - FC VVC (met Harry Hogerwerf). Vanaf 16.30 uur volgen de nabeschouwingen met de trainers Jack Honsbeek en Lex van der Horst. Ook is er de nabeschouwing van de wedstrijd DWS - RKDES (met Siver Abdulrahman) en de voorbeschouwing op de wedstrijd van zondag tussen Velsen en FC Aalsmeer (met Ted Verdonkschot). De uitzending wordt afgesloten met de uitslagen, standen en programma's in de drie voetbalcompetities.