(leestijd circa 4 minuten)

SchipholWatch dook in de archieven en vond een rapport uit 1999 (!) van de Gezondheidsraad over de effecten van het vliegverkeer op de volksgezondheid. De conclusies waren zo verontrustend dat het kabinet nooit meer heeft gedurfd aanvullend onderzoek te doen.

Het rapport werd ruim een kwart eeuw geleden opgesteld op verzoek van maar liefst drie ministers. En de conclusies liegen er niet om. Wat wij omwonenden al jarenlang ervaren, werd toen al bevestigd door een internationale commissie van deskundigen.

De centrale vraag: beïnvloeden de activiteiten van een groot vliegveld de gezondheid? Het antwoord: een volmondig ja. De impact blijkt veel verder te gaan dan alleen ‘hinder’.

Het rapport benadert de problematiek integraal, omdat de verschillende milieufactoren elkaar beïnvloeden en de bevolking rond luchthavens voortdurend de samenloop van deze factoren ondervindt. De commissie constateert om te beginnen dat er vrijwel geen onderzoek bestaat naar de cumulatieve gevolgen van al de effecten samen. Het betekent dat de werkelijke impact op de gezondheid waarschijnlijk nog groter is dan de alarmerende bevindingen over de afzonderlijke factoren doen vermoeden.

Tientallen kilometers rond Schiphol
Welke milieufactoren spelen een belangrijke rol voor mensen die in een straal van enkele tientallen kilometers rond Schiphol wonen? Het gaat dan vooral om luchtverontreiniging, geluid en ongevallen.

De lucht rondom Schiphol is net zo vervuild als in stedelijke gebieden. Hoewel het rapport aangeeft dat wegverkeer vaak de grootste bijdrage levert, dragen vliegtuigen wel degelijk significant bij. Het meest schokkende is misschien wel de constatering dat gezondheidseffecten te verwachten zijn, zelfs als de concentraties blijven onder de officiële richtwaarden. Het bevestigt dat de toenmalige (en de huidige) normen onvoldoende zijn om onze gezondheid te beschermen.

Voor welke factoren vond de Gezondheidsraad destijds voldoende bewijs om effecten op de gezondheid aan te tonen? Het gaat dan om geurhinder door voortdurende blootstelling, de toename van luchtwegaandoeningen en de afname van de longfunctie door de chronische blootstelling, verergering van luchtwegklachten en cardiovasculaire klachten en zelfs voortijdige sterfte.

Geen wettelijke regels
De commissie wees er destijds al op dat in tegenstelling tot industrie en wegverkeer, de uitstoot van het vliegverkeer niet onder wettelijke regels valt. De raad waarschuwde toen dat een geïntegreerde aanpak vrijwel onmogelijk is als een belangrijke bron buiten de regels blijft. Het werd een ‘onhoudbare situatie’ genoemd, maar is heden ten dage nog steeds niet veranderd.

Vliegtuiggeluid is de meest specifieke milieufactor van een vliegveld. Het domineert het geluid in grote gebieden rondom een luchthaven. De dag-avond-nachtniveaus kunnen oplopen tot 60-70 decibel, maar zelfs veel lagere niveaus kennen ernstige gevolgen.

Zo ondervindt een aanzienlijk deel van de mensen die worden blootgesteld aan niveaus boven de 42 dB(A) ernstige hinder. Opvallend noemt de Gezondheidsraad het feit dat vliegtuiggeluid hinderlijker wordt ervaren dan weg- of treinverkeer bij dezelfde geluidsniveaus, een factor waarvoor inmiddels ook de Wereldgezondheidsorganisatie waarschuwt. Niet-akoestische factoren, zoals angst voor ongevallen en de mate van transparantie van een vliegveld of de overheid zelf, spelen hierin een grote rol.

Slaapverstoring ook bij lage geluidsniveaus
Slaapverstoring is ook een belangrijk effect. Het uit zich op diverse manieren in de gezondheid van mensen, zoals hartslagveranderingen, ontwaken of een negatieve stemming de volgende dag. Het treft opnieuw een aanzienlijk deel van de blootgestelden. Deze effecten treden zelfs op bij relatief lage geluidsniveaus.

Hoge bloeddruk is een volgend gezondheidseffect, evenals verslechterende leerprestaties bij kinderen. De commissie noemde dit een ernstig effect dat kwetsbare groepen treft. Dit heeft een direct effect op de toekomst van kinderen.

Het rapport wijst er nadrukkelijk op dat geluid niet alleen fysiologische reacties oproept, maar ook stress kan veroorzaken door verstoring van activiteiten of slaap en door de negatieve waardering van het geluid.

Rampen
Hoewel relatief zeldzaam, zijn vliegtuigongevallen integraal onderdeel van de luchtvaartsector. De kans is het grootst tijdens start en landing, op of nabij het vliegveld. De gevolgen zijn altijd ernstig: sterfte en ernstige verwondingen. Het individuele risico voor omwonenden is weliswaar zeer gering en sterk afhankelijk van de locatie, maar het potentieel voor een ramp met veel slachtoffers draagt bij aan de angst en bezorgdheid onder de bevolking.

De perceptie van dit risico kan bovendien de hinder door geluid versterken. Op bepaalde locaties rond Schiphol overschrijdt het berekende individuele risico normen die voor woongebieden rond industriële installaties gelden, aldus de Gezondheidsraad.

Naast deze drie hoofdfactoren benoemde de raad destijds al de bodem- en waterverontreiniging op de luchthaven, bijvoorbeeld als gevolg van de-icing vloeistoffen of blusschuim. Maar ook de grotere import van infectieziekten zoals inmiddels duidelijk is na de coronapandemie. En tot slot de arbeidsrisico’s op het vliegveld zelf, ook bewaarheid sinds Zembla aantoonde dat veel (oud-) medewerkers overlijden aan kanker.

Lacune in de kennis
Een cruciaal punt dat toen al werd benadrukt, is dat mensen rond een grote luchthaven blootstaan aan meerdere milieufactoren tegelijk. Geluid, luchtverontreiniging en het ongevalsrisico komen samen en er is een wisselwerking tussen die factoren. De commissie kon de gevolgen van deze samenloop niet beoordelen vanwege het ontbreken van onderzoek. Het was een ernstige lacune in de kennis die allang opgelost had kunnen worden als de overheid het lef had gehad vervolgonderzoek te gebieden.

Het rapport noemt de ‘aantasting van de kwaliteit van leven’ door de voortdurende blootstelling aan geluid of geur als belangrijke oorzaak van ziekte op termijn. Het is precies wat vele omwonenden al decennialang voelen: de constante stress en het ongemak tasten het welzijn en de gezondheid aan.

Het rapport concludeert onverbiddelijk dat grote vliegvelden als Schiphol de gezondheid beïnvloeden. Dat er geen gegevens bekend waren over de opeenstapeling van effecten, had allang moeten zijn opgelost. De commissie beveelde destijds al met klem aan om dit uit te zoeken.

Niet alleen om de centen
Beslissingen over de verdere groei van een vliegveld zijn strategisch en vereisen een zorgvuldig proces waarbij alle partijen, inclusief de lokale bevolking, betrokken zijn. Het gaat niet alleen om economische baten, maar juist om de onaanvaardbare last voor de gezondheid en de kwaliteit van leven van omwonenden.

Voor de goede lezer gaf het rapport ruim een kwart eeuw geleden al aan dat de toenmalige situatie onhoudbaar was. In de tussentijd is het alleen maar veel ernstiger geworden. Waar Schiphol destijds nog maar zo’n 300.000 vluchten telde, zijn dat er inmiddels meer dan 500.000 geworden. Zonder vervolgonderzoek, met veel gesjoemel en onder een onbetrouwbare overheid. Dat moet maar eens afgelopen zijn, zo oordeelde ook de rechter op 20 maart 2024 in het RBV-vonnis.

Het zou het kabinet sieren als er nu – na ruim 25 jaar – een nieuw onderzoek naar de gezondheidseffecten van Schiphol wordt gestart, inclusief de cumulatieve effecten van de verschillende verontreinigingen. Omwonenden verdienen dat, omdat zo’n onderzoek kan aantonen wat de risico’s op gezondheidsproblemen zijn. Inmiddels is over veel van de verontreiniging veel meer kennis beschikbaar dan destijds. Denk bijvoorbeeld aan de PFAS-problematiek, de inmiddels tot geluidsterreur uitgegroeide overlast en de ongelimiteerde uitstoot van zeer zorgwekkende en kankerverwekkende stoffen.

Bron

(leestijd circa 6 minuten)

Het is de bekende angstzaaierij door de vliegindustrie: krimp van Schiphol zou leiden tot schier onbetaalbare tickets zodat Henk en Ingrid een vliegreisje niet meer kunnen betalen. Het blijkt een pure leugen.

Dit vertelt een rapport door het gerenommeerde bureau CE Delft in opdracht van Milieudefensie. Dat kantoor werkt ook vaak in opdracht van het ministerie van Infrastructuur. Het beeld van onbereikbare vakantiebestemmingen en torenhoge prijzen na krimp van Schiphol blijkt op niets gestoeld.

Toch worden deze argumenten steevast uit de kast getrokken door onder meer KLM en in zijn kielzog De Telegraaf. Het blijken slechts oneliners te zijn om de broodnodige krimp van Schiphol tegen te werken.

Uit het rapport blijkt nu dat een substantiële krimp van Schiphol en KLM nauwelijks gevolgen heeft voor de Nederlandse vakantieganger. In bepaalde scenario’s kan de prijs van een vliegticket zelfs dalen.

Kiezen voor de Nederlander?
De vraag is nu niet meer of het kan, maar hoe KLM krimpt en of het bedrijf uiteindelijk de Nederlandse vakantieganger boven het vervuilende overstapmodel verkiest.

Want de noodzaak tot krimp is evident en urgent. Vanuit meerdere perspectieven staat Schiphol onder druk om het aantal vluchten te verminderen. Om in lijn te komen met de klimaatdoelen van Parijs is in 2030 een emissiereductie noodzakelijk van 30 tot 77 procent ten opzichte van 2019. Deskundigen geven aan dat technologische oplossingen als nieuwe vliegtuigen, zuiniger motoren of zelfs alternatieve brandstoffen geen zoden aan de dijk zetten.

Zelfs de bollebozen van het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlab NLR stellen dat zonder krimp van het vliegverkeer de klimaatgrenzen onhaalbaar zijn. Krimp is de enige oplossing om de klimaatdoelen wel te halen.

Bovendien bestaat er de aanhoudende en onrechtmatige geluidsoverlast voor omwonenden, die door de rechter is bevestigd in het vonnis van 20 maart 2024. De Wereldgezondheidsorganisatie adviseert normen die het aantal vluchten aanzienlijk doen verminderen en ook de stikstofuitstoot van de luchtvaart speelt een belangrijke rol in het debat en de juridische strijd rondom Schiphol. Zo bleek gisteren weer uit het vonnis van de rechtbank in Den Haag die de natuurvergunning van het vliegveld vernietigde wegens onrechtmatigheid.

Op naar de 375.000
Krimp van Schiphol is dus onvermijdelijk en noodzakelijk. Het rapport onderzoekt de gevolgen van een krimp naar maximaal 375.000 vluchten per jaar. Dit aantal is de absolute bovengrens om nog in lijn te zijn met het meest sobere emissiereductiedoel van 30 procent. Gezien het marktaandeel van 59 procent van KLM op Schiphol betekent dit een krimp van KLM naar 220.000 vluchten.

Het rapport biedt een uitgebreide analyse van het bestemmingennetwerk van de KLM Groep met daarin KLM, Cityhopper en Transavia. In 2023 bestond dat uit 194 directe bestemmingen. Maar wie maakt er nou eigenlijk gebruik van dat netwerk?

Uit het rapport wordt pijnlijk duidelijk waar de prioriteit van Schiphol en KLM ligt: bij de transferpassagier, de overstapper. In 2023 reisden ongeveer 35 miljoen passagiers van en naar Schiphol met de KLM Groep. Let hierbij goed op het verschil tussen ‘passagier’ en ‘reiziger’. Een reiziger die bijvoorbeeld van Madrid via Schiphol naar Oslo vliegt en weer terug, wordt door Schiphol geteld als vier passagiers.

Maar 30 procent Nederlanders
Uit de data blijkt dat van de ongeveer 13 miljoen reizigers met KLM Groep in 2023, maar ongeveer 30 procent Nederlands was. Maar liefst een derde waren overstappers die vrijwel niets voorstellen voor de Nederlandse economie.

Het wordt nog schrijnender als de individuele bestemmingen onder de loep worden genomen. Het rapport rangschikt de bestemmingen naar het aandeel van Nederlandse reizigers. Dan blijkt dat er veertig bestemmingen zijn waar minder dan 7 procent (!) van de passagiers Nederlanders zijn.

Deze vluchten worden grotendeels, met 89 procent of meer, gevuld met overstappers en buitenlanders die in ons land willen zijn. Het gaat dan om bestemmingen als Hannover, Bremen, Edmonton, Beijing, Luxemburg, Lima, Nantes, Quito, Cardiff, Toronto, Rennes, Buenos Aires, Kristiansand, Linköping, Rio de Janeiro, Düsseldorf et cetera (zie tabel).

Dit zijn duidelijk routes die vooral dienen om passagiers van over de hele wereld via Schiphol te laten overstappen, vaak naar andere intercontinentale bestemmingen.

Belangrijke bestemmingen
Daartegenover staan de bestemmingen die wél belangrijk zijn voor de Nederlandse vakantieganger. Dat zijn 40 bestemmingen waar minimaal 33 procent van de passagiers bestaat uit Nederlanders. Het gaat dan om zonbestemmingen als Curaçao (met 54 procent het hoogste aandeel Nederlanders), Paramaribo, Bonaire, Hurghada, Marrakech en Kreta.

Opvallend is dat bij deze bestemmingen het aandeel overstappers laag is (minder dan 18 procent met uitzondering van Zanzibar).

CE Delft verkent twee scenario’s om de gevolgen van krimp te onderzoeken. Het ene scenario gaat ervan uit dat KLM zich richt op winstoptimalisatie door het bestaande, grote netwerk te behouden. Dit betekent dat de frequentie van vluchten op alle 194 bestemmingen evenredig wordt verlaagd om de benodigde krimp te realiseren. Ten opzichte van 2023 betekent dit een reductie van 15 procent in vluchtfrequenties.

In dit scenario blijven alle bestemmingen direct bereikbaar, maar neemt het aantal vluchten per week af. Voor Curaçao daalt dit van 21 naar 18 vluchten per week, voor London Heathrow van 107 naar 91 en voor Malaga van 38 naar 32. Het betekent dat er slechts wat minder keuzevrijheid in vertrektijden ontstaat.

Prijseffect te verwaarlozen
Het meest voelbare effect voor de reiziger in dit scenario is een stijging van de ticketprijzen. Minder aanbod leidt tot schaarste en KLM zal hierdoor de prijzen verhogen om ‘schaarstewinsten’ te boeken. Voor de meeste bestemmingen leidt dit tot een stijging tussen de 2 en 12 procent. Voor een retourtje Curaçao stijgt de prijs gemiddeld met 98 euro (9 procent), van 1093 naar 1191 euro. Voor Malaga stijgt de prijs met 24 euro (9 procent) van 266 naar 290 euro. Gemiddeld over alle KLM-vluchten wordt een ticket 16 euro duurder.

Wat betekent dit voor de portemonnee van Henk en Ingrid? De extra jaarlijkse kosten voor huishoudens variëren per inkomensgroep, van gemiddeld 7 euro voor de laagste inkomens tot 128 euro voor de hoogste inkomens die vaker vliegen.

Het gaat hierbij dus maar om 0,11 procent van het besteedbaar inkomen voor ALLE inkomensgroepen. Een te verwaarlozen bedrag in de context van de enorme milieu- en geluidswinsten die krimp oplevert.

Dit scenario beschermt vooral het netwerk van KLM, dat zwaar leunt op transferpassagiers ten koste van een kleine prijsstijging voor de reiziger.

24 bestemmingen eraf
Het tweede scenario gaat uit van een andere strategische keuze door KLM. Hierbij focust KLM op de bestemmingen die belangrijk zijn voor de Nederlandse reiziger en worden de minst belangrijke bestemmingen geschrapt om de krimp te realiseren. Dit zijn de bestemmingen met het laagste aandeel Nederlandse reizigers, die vooral dienen als spaken in het overstappersnetwerk.

In dit scenario komen 24 bestemmingen te vervallen, alle routes waarop maximaal 6 procent van de passagiers Nederlandse vakantiegangers zijn. Deze routes zijn nauwelijks relevant voor Henk en Ingrid. Het sluiten ervan raakt het Nederlands vakantieverkeer nauwelijks, maar treft vooral het overstapnetwerk van KLM. Het rapport merkt overigens terecht op dat dit de minst winstgevende routes zijn voor KLM, behalve voor hun bijdrage aan het overstapmodel.

Voor de bereikbaarheid betekent dit dat populaire bestemmingen onaangetast blijven. Het aantal vluchten per week blijft op de meeste routes onveranderd. Voor een enkel geval waar relatief veel overstappers meevliegen (London, Rome, Lissabon) daalt de frequentie licht, met maximaal 11 procent. Dat is een kleinere impact dan de 15 procent daling op alle routes in het vorige scenario.

Bereikbaar via alternatieven
Overigens blijven de 24 geschrapte bestemmingen goed bereikbaar via alternatieven. Voor zeven bestemmingen is de trein of de auto een prima alternatief. Voor Hannover, Bremen en Düsseldorf is een treinreis zelfs sneller dan vliegen als gekeken wordt naar de totale reistijd. Voor andere bestemmingen kan een overstap nodig zijn, wat anderhalf tot vierenhalf uur extra reistijd kan betekenen.

De ticketprijzen in dit scenario blijven voor de meeste populaire bestemmingen grotendeels ongewijzigd. Sterker nog, op routes met veel overstappers die wegvallen, kunnen de prijzen zelfs dalen met 0,1 tot 3,3 procent, zo berekent CE Delft. De reden is simpel: minder transferpassagiers betekent lege stoelen en KLM zal de prijzen dus verlagen om de vliegtuigen rendabel vol te krijgen. Gemiddeld over alle KLM-vluchten leidt dit scenario tot een prijsdaling van 9 euro. Dat is dus in tegenspraak met wat KLM-topvrouw Marjan Rintel zo graag roept in de media.

Voor huishoudens levert het scenario gemiddeld een jaarlijkse besparing op, variërend van 4 euro voor de laagste inkomens tot 72 euro voor de hoogste inkomens. Ook dit effect is zeer beperkt, het gaat dan om 0,06 procent van het besteedbaar inkomen. Dit scenario toont aan dat krimp kan leiden tot stabiliteit of zelfs lichte prijsdalingen op de routes die er voor de Nederlander echt toe doen.

Wat kiest KLM?
Het rapport van CE Delft is glashelder. De bewering dat krimp van KLM desastreuze gevolgen heeft voor de Nederlandse vakantieganger is een leugen. De werkelijke impact is beperkt en hangt volledig af van de strategische keuzes die KLM maakt.

Kiest KLM ervoor om vast te houden aan het complete netwerk, dat grotendeels dient als een vervuilende en overlast veroorzakende transferhub voor passagiers die Schiphol alleen gebruiken als overstaphalte, dan zal de Nederlandse vakantieganger een lichte prijsstijging ervaren en minder hoge vluchtfrequenties zien. De extra kosten voor huishoudens zijn werkelijk minimaal, met zo’n 0,11 procent van het besteedbaar inkomen.

Kiest KLM er echter voor om de Nederlandse vakantieganger wél centraal te stellen in een krimpstrategie, door routes te schrappen die nauwelijks door Nederlanders worden gebruikt, dan blijft de impact op de bereikbaarheid en de prijs voor populaire vakantiebestemmingen minimaal of zelfs positief. De 24 minst relevante routes verdwijnen als directe optie, maar blijven via alternatieven bereikbaar. Ook daalt dan de ticketprijs licht, met gemiddeld een beparing van 9 euro per huishouden.

Bangmakerij om hubmodel te beschermen
CE Delft ontkracht de grote leugen van de vliegindustrie: de noodzakelijke krimp van de luchtvaart hoeft helemaal niet ten koste te gaan van Henk en Ingrid. De luchtvaartlobby gebruikt de vakantieganger slechts als schild om het eigen verdienmodel, de vervuilende overstaphub, te beschermen.

Het is nu niet langer gepast voor KLM om het Nederlandse publiek en de politiek bang te maken met loze beweringen. KLM moet stoppen met die bangmakerij en in de spiegel kijken. Rintel dient zelf de keuzes te maken die noodzakelijk zijn voor een leefbare omgeving en een duurzame toekomst. Het is duidelijk: krimp is noodzakelijk, haalbaar en het verpest uw vakantie niet.

Bron

(leestijd circa 5 minuten)

De rechtbank in Den Haag deelt vandaag een mokerslag uit aan Schiphol en de ministeries van Infrastructuur en Landbouw. De natuurvergunning is vernietigd vanwege sjoemelberekeningen. Wat nu?

Volgens de rechter voldoet de natuurvergunning niet aan de cruciale eisen voor intern en extern salderen van de stikstofdepositie op beschermde natuurgebieden. Het is niets minder dan een overwinning voor de natuur en de partijen die al jaren strijden tegen de ongebreidelde groei van het vliegveld, waaronder MOB, de gemeente Nieuwkoop, Greenpeace en Milieudefensie.

Het vonnis legt pijnlijk bloot dat de aanpak van Schiphol en de overheid tekortschiet om aan de natuurwetgeving te voldoen, vooral waar het gaat om de schadelijke effecten van stikstof. De uitspraak volgt op beroepen tegen het besluit van toenmalig minister Christianne van der Wal om Schiphol een natuurvergunning te verlenen.

Een natuurvergunning is in ons land vereist als een activiteit belangrijke gevolgen kan hebben voor een Natura 2000-gebied. De exploitatie van Schiphol heeft effecten op tal van beschermde (en onbeschermde) natuurgebieden.

Significante gevolgen
Om te bepalen of er significante gevolgen bestaan, werd in het verleden vaak gekeken naar de ‘referentiesituatie’, de situatie zoals die was toegestaan op basis van eerdere vergunningen op sleuteldata. In dit geval waren dat 1994 voor de Vogelrichtlijngebieden en 2004 voor de Habitatrichtlijngebieden.

De nieuwe activiteit – in dit geval de aangevraagde exploitatie met maximaal een half miljoen vliegbewegingen per jaar – mocht dan worden vergeleken met die referentiesituatie. Dat zou dan het ‘bestaande recht’ zijn en wordt ‘intern salderen’ genoemd.

Eind december vorig jaar heeft de Raad van State de spelregels echter aangescherpt. Zij bepaalde dat de referentiesituatie niet meer mag worden gebruikt om op voorhand significante gevolgen uit te sluiten. Nu mag de referentiesituatie alleen nog worden ingezet als mitigerende maatregel. En dan komen we bij het cruciale punt: voor het inzetten van een mitigerende maatregel, ook als het intern salderen betreft, geldt het ‘additionaliteitsvereiste’.

Additionaliteit
Dit betekent dat de maatregel – in dit geval het voortzetten van de activiteit tot het niveau van de referentiesituatie, in plaats van deze te verminderen – niet al noodzakelijk mag zijn als maatregel om instandhouding van de natuur te kunnen garanderen.

In de vergunningsprocedure heeft het ministerie twee referentiesituaties gehanteerd: voor Natura 2000-gebieden die voor 2003 waren aangewezen golden bestaande rechten tot 460.000 vliegbewegingen via het Aanwijzingsbesluit 2000 en voor gebieden na die datum ging het uit van 480.000 vliegbewegingen op basis van het Luchthavenverkeersbesluit uit 2008.

MOB en de gemeente Nieuwkoop betoogden in deze zaak dat het ministerie deze referentiesituaties veel te rooskleurig had voorgesteld en ten onrechte aannam dat Schiphol al over dergelijke omvangrijke ‘bestaande rechten’ beschikte. Zij voerden aan dat bij het bepalen van de referentiesituatie rekening moest worden gehouden met destijds bestaande praktische beperkingen op Schiphol (terminalcapaciteit, vliegtuigtypes, procedures) en niet alleen met theoretische mogelijkheden. Ook stelden zij dat eerdere besluiten meer beperkingen oplegden dan het Aanwijzingsbesluit uit 2000.

De rechtbank volgde dit betoog niet, maar geeft het ministerie en Schiphol op dit punt gelijk. De rechter oordeelde dat het ministerie terecht mocht uitgaan van de publiekrechtelijke begrenzingen zoals vastgelegd in de Aanwijzingsbesluiten, ondanks dat deze besluiten niet wettelijk zijn vastgelegd.

Onverwachte acceptatie referentiesituatie
De rechtbank concludeerde dat op de referentiedatum 1994 meer dan 460.000 vliegbewegingen mogelijk waren (zelfs 516.000 tot 540.000) en dat het Aanwijzingsbesluit uit 2000 (met 460.000 vliegbewegingen) wel degelijk een beperking inhield. Voor de gebieden aangewezen na 2003 achtte de rechtbank het aannemelijk dat het LVB uit 2008 ruimte biedt aan 480.000 vliegbewegingen, hoewel toenmalig minister Mark Harbers meerdere malen heeft bevestigd dat dit aantal uitkwam op 400.000 tot maximaal 420.000.

Hoewel de rechtbank de vaststelling van de hoeveelheid vliegbewegingen dus grotendeels goedkeurt, gaat het mis bij de toepassing van de nieuwe rechtspraak over additionaliteit.

Het ministerie en Schiphol stelden zich aanvankelijk op het standpunt dat het additionaliteitsvereiste niet gold voor het intern salderen met de referentiesituatie, omdat het beëindigen van de Schiphol-exploitatie naar hun inzicht geen maatregel tot instandhouding is. Schiphol ging zelfs zover te betogen dat er in dit geval helemaal geen sprake was van intern salderen, omdat de vergunning slechts een ‘vastlegging van bestaand recht’ zou zijn.

Argumentatie van tafel
De rechtbank veegt dit argument resoluut van tafel: de aangevraagde vergunning omvat een uitbreiding van het aantal vliegbewegingen en is daarmee een nieuw project. Intern salderen met de referentiesituatie is aan de orde en dus geldt ook het additionaliteitsvereiste.

Nadat de Raad van State in december 2024 duidelijkheid gaf over de additionaliteitseis heeft het ministerie (overigens te laat, maar de rapporten werden door de rechter alsnog toegelaten) getracht de additionaliteit te onderbouwen. De rapporten schetsten een beeld van historische dalingen van stikstofemissies en depositie in Nederland en gaven prognoses voor een voortgaande daling in de betrokken Natura 2000-gebieden tot 2030.

De rechtbank accepteert dat hiermee aannemelijk is gemaakt dat sprake is van een ‘blijvende daling’ van stikstofdepositie in de betrokken gebieden.

Onvoldoende
Maar dat blijkt niet voldoende, oordeelde de rechtbank. De uitspraken van de Raad van State impliceren een strengere motivatieplicht voor additionaliteit wanneer mitigerende maatregelen (zoals intern salderen) ook als passende maatregelen kunnen worden ingezet, zeker in gebieden waar sprake is van (dreigende) verslechtering of verstoringen met belangrijke effecten.

In die gevallen moet niet alleen een blijvende daling aannemelijk worden gemaakt, maar moet ook inzichtelijk worden gemaakt dat hiermee wordt voorzien in de noodzakelijke daling van stikstofdepositie binnen een afzienbare termijn om het behoud van de natuur te borgen en verslechtering te voorkomen.

En op dit punt faalde het ministerie volkomen. De rechter oordeelt dat het ministerie met de overlegde rapporten er niet in is geslaagd om dit inzichtelijk te maken. De prognoses van een algemene daling volstaan niet; er had concreet moeten worden aangetoond hoe de inzet van het ‘bestaande recht’ en de overige maatregelen bijdragen aan het wegnemen van de noodzaak tot andere maatregelen tot behoud van de natuur in de specifieke gebieden met problemen.

De rapporten geven dit essentiële inzicht niet. Dit gebrek aan motivering, in strijd met het additionaliteitsvereiste zoals aangescherpt door de Raad van State, is de doorslaggevende reden waarom de rechtbank de natuurvergunning vandaag vernietigt.

Verstoring diersoorten
De beroepen brachten ook bezwaren naar voren met betrekking tot verstoring door geluid en optische verstoring. De rechters oordelen hierover grotendeels dat de beoordeling voldoet aan de eisen, inclusief het gebruik van intern salderen met de referentiesituaties. In tegenstelling tot bij stikstof acht de rechtbank het niet onderbouwd dat voor geluid of optische verstoring maatregelen nodig zijn in de betrokken gebieden.

Er zijn echter wel specifieke punten van kritiek op de geluidsbeoordeling. De rechtbank vindt dat het ministerie onvoldoende heeft gemotiveerd hoe de referentiesituatie voor geluid is bepaald voor drie Natura 2000-gebieden, namelijk Eilandspolder, de Oostelijke Vechtplassen en de Nieuwkoopse Plassen & De Haeck.

Ook is onvoldoende gemotiveerd waarom de toename van de geluidsbelasting voor de Nieuwkoopse Plassen & De Haeck niet nader is beoordeeld. Dit vormt een bijkomend falen van de vergunning, aldus de rechtbank.

Schiphol onder druk
De vernietiging van de natuurvergunning betekent dat Schiphol op dit moment actief is zonder de wettelijk vereiste natuurvergunning. Dit zet het vliegveld (en de overheid) onder forse druk. Het vonnis maakt duidelijk dat een nieuwe vergunning alleen kan worden verleend als de stikstofproblematiek fundamenteel anders wordt aangepakt.

De overheid moet nu niet alleen aantonen dat er een algemene daling is van stikstof, maar specifiek en concreet aantonen hoe de activiteiten van Schiphol zich verhouden tot de noodzaak voor herstel en het voorkomen van verdere schade in de kwetsbare Natura 2000-gebieden. De lat lig veel hoger, in lijn met de eisen van natuurbeschermers zoals MOB.

Het ministerie moet nu een nieuw besluit nemen, waarbij de tekortkomingen die de rechtbank heeft vastgesteld, hersteld moeten zijn. Dit kost veel tijd en is complex, gezien de eis om de noodzakelijke daling binnen een afzienbare termijn aan te tonen voor gebieden die onder druk staan.

Greenwashing uit den boze
De kans is groot dat dit alleen mogelijk is met verdergaande, echte stikstofreductie vanuit de luchtvaartindustrie zelf, bovenop de algemene en blijkbaar onvoldoende gemotiveerde dalingen.

De uitspraak is een duidelijke boodschap: de natuurwetgeving, inclusief de striktere interpretatie van salderen en additionaliteit door de hoogste bestuursrechter, is niet vrijblijvend. Greenwashing met ontoereikende rapporten die een ‘blijvende daling’ suggereren zonder de link te leggen naar de ecologische noodzaak voor herstel, wordt niet langer geaccepteerd door de rechter.

Het vonnis opent opnieuw de mogelijkheid om een handhavingsverzoek in te dienen op het illegaal actief zijn zonder natuurvergunning. Hoewel dit verzoek door de rechter nu is afgewezen (omdat Schiphol immers beschikte over de onhoudbare natuurvergunning) is dat nu niet meer het geval.

De druk op Schiphol om écht te verduurzamen en mogelijk te krimpen om aan de natuurwetgeving te voldoen, is hiermee aanzienlijk toegenomen. Het vonnis is een cruciale stap richting een luchtvaart die wél rekening houdt met de grenzen van onze leefomgeving.

Bron

(leestijd circa 5 minuten)

Nu ook het nieuwste project voor ‘duurzame’ vliegtuigbrandstof in de Rotterdamse haven is gestopt, wordt het tijd om de balans op te maken. Gaat de veel gehypete brandstof het redden, of wordt het de zoveelste loze belofte van de vliegindustrie. En wat is dan het alternatief?

Deze week maakte het Finse bedrijf UPM bekend te stoppen met de bouw van de fabriek, na “uitgebreide technische, commerciële en strategische evaluaties”. De faciliteit zou in de originele plannen 500.000 ton biobrandstof per jaar gaan opleveren. Het is het zoveelste project voor alternatieve kerosine dat wordt stopgezet.

Wat enkele jaren geleden nog werd gepresenteerd als dé oplossing voor de verduurzaming van de luchtvaart, blijkt inmiddels vooral een luchtspiegeling te zijn. Sustainable aviation fuels, door ons al langere tijd fantasy fuels genoemd, zouden de sector redden van de klimaatcrisis en tegelijkertijd ruimte bieden voor verdere groei van het vliegverkeer.

Afbrokkelend sprookje
Maar het sprookje van de groene kerosine brokkelt razendsnel af. Tal van groots aangekondigde projecten zijn inmiddels voortijdig afgebroken, opgeschort of komen niet verder dan de tekentafel. De realiteit haalt de belofte in – en dat krijgt grote gevolgen voor de luchtvaart.

Alternatieve brandstoffen moesten de heilige graal worden voor een sector die steeds dieper in het nauw komt door de extreme CO₂-uitstoot en de politieke druk om te vergroenen. In beleidsstukken van onder meer de Europese Commissie, het ministerie van Infrastructuur en brancheorganisatie IATA worden de fossielvrije brandstoffen keer op keer benoemd als sleuteltechnologie om emissies terug te dringen, zonder het aantal vluchten te hoeven verminderen.

Maar nu al blijkt de realiteit een stuk weerbarstiger. Meerdere projecten die internationaal moesten bijdragen aan de grootschalige productie van de alternatieve brandstoffen zijn inmiddels stilgelegd. Problemen variëren van een gebrek aan financieringsmogelijkheden en technische onhaalbaarheid tot conflicten over grondstoffen en vergunningen. De droom van de vliegindustrie raakt uit zicht.

Veel te rooskleurig
De promotie van de alternatieve brandstoffen is altijd al omgeven geweest door een rooskleurige voorstelling van zaken. Luchtvaartmaatschappijen, vliegtuigbouwers en beleidsmakers hebben de voordelen breed uitgemeten, maar zelden aandacht geschonken aan de beperkingen.

Zo wordt in veel van de propaganda gesproken over “tot 80 procent minder CO₂-uitstoot”, zonder te vermelden dat dit slechts geldt in de meest ideale omstandigheiden en over de volledige levenscyclus – een situatie die in de praktijk zelden wordt bereikt.

Bovendien wordt vaak verzwegen dat sustainable aviation fuels in feite een verzamelnaam is voor verschillende typen brandstoffen, met sterk uiteenlopende duurzaamheidsscores. De meest duurzame variant – e-fuels, geproduceerd met groene stroom en CO₂ uit de lucht – is voorlopig economisch en technologisch onhaalbaar op grote schaal.

De meeste SAF die nu wordt geproduceerd komt uit afgewerkte frituurolie en dierlijke vetten – reststromen die beperkt beschikbaar zijn en op de lange termijn niet kunnen voldoen aan de vraag van een groeiende luchtvaartsector.

Spaakgelopen
Zo gingen behalve het bovengenoemde voorbeeld kortgeleden een aantal projecten op de fles. SkyNRG hoopte in 2022 een SAF-fabriek te bouwen in Delfzijl. Het werd als een pioniersproject gepresenteerd, maar is inmiddels stilgelegd. Het bedrijf kampt met financieringsproblemen en een gebrek aan zekerheid voor investeerders, mede door onduidelijk beleid vanuit Den Haag en de EU. De geplande opening in 2024 is inmiddels opgeschoven naar “onbepaalde tijd”.

Neste behoort tot de wereldmarktleiders op het gebied van SAF, maar het bedrijf heeft recentelijk aangegeven af te schalen in de uitbreiding van de productiefaciliteiten. Redenen: onzekerheid over de afzetmarkt en zorgen over de beschikbaarheid van voldoende duurzame grondstoffen.

Velocys wilde met een innovatieve technologie synthetische kerosine gaan produceren op basis van CO₂ en waterstof. Maar inmiddels is het project in de Verenigde Staten definitief gestopt wegens niet rendabel en het zusterproject in het Verenigd Koninkrijk ligt onder vuur.

Twee veelbesproken Amerikaanse pioniers in de fantasy fuels en alternatieve aandrijvingen hebben recentelijk hun projecten moeten bevriezen. ZeroAvia vanwege technische tegenvallers en Fulcrum vanwege juridische en financiële problemen.

Op drijfzand gebouwd
Volgens de doelstellingen van de Europese Unie moet in 2030 minimaal zes procent van alle vliegtuigbrandstof bestaan uit SAF. Nederland wil zelfs vooroplopen, met 14 procent in datzelfde jaar. Maar nu al blijkt dat deze doelstellingen op drijfzand zijn gebouwd. In 2023 was minder dan 0,2 procent van alle gebruikte vliegtuigbrandstof wereldwijd te kenmerken als SAF. En het grootste deel daarvan kwam uit beperkte, niet schaalbare bronnen.

Een simpel rekensommetje leert dat de grondstofvraag voor SAF-productie de ecologische draagkracht ruimschoots overschrijdt. Zo zou het volledige wereldwijde aanbod van gebruikt frituurvet nog niet voldoende zijn om 1 procent van de wereldwijde vliegindustrie te bedienen. En het verbouwen van gewassen voor biobrandstoffen leidt tot landconversie, ontbossing en verlies van biodiversiteit – een oplossing die de klimaatproblemen verplaatst in plaats van oplost.

De enige echt duurzame vorm van SAF – e-fuel op basis van hernieuwbare elektriciteit – is voorlopig niet meer dan een wetenschappelijk experiment. De productie is extreem energie-intensief en het rendement laag. Volgens berekeningen van het Potsdam Institute for Climate Impact Research is er minstens vijf keer zoveel groene stroom nodig om e-fuel te produceren als de energie die uiteindelijk terechtkomt in het vliegtuig.

In een tijd waarin de industrie en huishoudens al vechten om schaarse groene stroom, is het moeilijk voorstelbaar dat e-fuels op korte termijn een substantiële bijdrage gaan leveren.

Oók beleidsmatige crisis
De ineenstorting van de SAF-illusie betekent niet alleen een technologische tegenslag, maar ook een beleidsmatige crisis. De Europese en Nederlandse klimaatplannen rekenen zwaar op de beschikbaarheid van alternatieve brandstoffen om aan emissiedoelen te voldoen, terwijl de praktijk steeds meer wijst op een fundamentele onhaalbaarheid.

Zonder SAF resteert slechts één optie om de vliegindustrie binnen ecologische grenzen te brengen en dat is krimp van het aantal vluchten.

Maar die boodschap blijkt politiek gevoelig te liggen. Ministeries blijven vasthouden aan groeiscenario’s, Schiphol mikt op uitbreidingen zodra het stikstofbeleid dat zou toelaten en KLM schermt met investeringen in SAF alsof het de sector uit de brand zou helpen. Intussen lijkt de overheid geen plan B te hebben.

Kosten naar de belastingbetaler
Met het afblazen van SAF-projecten komt ook een ander pijnpunt naar voren: wie draagt de kosten voor de mislukte investeringen? Veel overheden hebben publieke middelen gestoken in deze initiatieven – via subsidies, garantstellingen en fiscale vrijstellingen. De luchtvaartindustrie heeft deze middelen dankbaar in ontvangst genomen, maar wijst verantwoordelijkheid voor mislukte projecten van de hand.

Zo zijn in ons land miljoenen euro’s gestoken in de voorbereiding van SAF-productie, zonder zicht op daadwerkelijke levering. En terwijl andere sectoren – landbouw, industrie, wegtransport – geconfronteerd worden met harde reductie-eisen, blijft de luchtvaart buiten schot dankzij een zelfgecreëerd toekomstbeeld dat steeds meer lijkt op een fata morgana.

Wat overblijft is een façade van duurzaamheidsretoriek. Luchtvaartmaatschappijen als KLM blijven pronken met hun “groene intenties”, maar kopen in de praktijk slechts minieme hoeveelheden SAF in – vaak tegen forse meerprijzen die ze niet structureel willen dragen.

De recent ingevoerde mogelijkheid voor passagiers om bij te betalen voor SAF wordt gepresenteerd als vrijwillige verduurzaming, maar is vooral marketing – het gaat slechts om centen per ticket en promilles in de tank.

Afleidingsmanoeuvre
De groene belofte van vliegen op frituurvet of waterstof blijkt niet meer dan een afleidingsmanoeuvre om structurele maatregelen te vermijden. Terwijl de klimaatklok doortikt, blijft de sector hopen op technologische wonderen die steeds minder waarheidsgehalte krijgen.

De hoop op “duurzame vliegtuigbrandstoffen” als structurele oplossing voor de klimaatimpact van de luchtvaart is grotendeels vervlogen. Te duur, te traag, te kleinschalig en te afhankelijk van schaarse of vervuilende grondstoffen. De recente golf van afgeblazen projecten maakt pijnlijk duidelijk dat het geen kwestie is van “nog even volhouden” of “meer investeren”, maar van fundamentele wetenschappelijke grenzen.

Voor beleidsmakers en burgers betekent dit dat de focus moet verschuiven. In plaats van blind te varen op technologische gedachtenspinsels, is het tijd voor realistisch beleid dat de luchtvaart terugzet op een houdbaar pad. Dat betekent minder vluchten, een eerlijke beprijzing van de uitstoot en geen uitzonderingspositie meer voor een sector die de klimaatrekening weigert te betalen.

De ballon van SAF is definitief geknapt. We kunnen ze definitief aanduiden met de term fantasy fuels. Wat overblijft is de realiteit. En die is minder comfortabel dan een stoeltje in de business class.

Beluister ook de uitzending van Dit is de Dag op Radio 1, waarin onze voorzitter Alfred Blokhuizen in gesprek gaat met directeur Maarten van Dijk van SkyNRG.

Bron

(leestijd circa 3 minuten)

Het gebied rond Schiphol is vergiftigd met PFAS, een groep chemicaliën die in ultralage concentraties al levensgevaarlijk is voor mens en milieu. De prijs van het vliegcomfort wordt betaald met de gezondheid van nietsvermoedende omwonenden.

Het verhaal van PFAS begint in 1936 bij chemieconcern DuPont dat op zoek was naar een veiliger alternatief voor giftige en brandbare gassen in koelkasten. Ingenieur Roy J. Plunkett ontdekte per ongeluk polytetrafluorethyleen, een wit en glibberig poeder dat later de naam teflon zou krijgen.

Teflon was opmerkelijk inert; het reageaerde nauwelijks met andere stoffen, zelfs niet met sterke zuren of basen. De oorzaak is de extreem sterke verbinding tussen de elementen koolstof en fluor.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd teflon al snel onmisbaar voor het Manhattan Project vanwege zijn weerstand tegen het corrosieve uraniumhexafluoride dat nodig was voor de bouw van een atoombom. Het nut bleek echter veel breder dan alleen in het militaire domein. Dezelfde pakkingen en afdichtingen die in nucleaire fabrieken werden gebruikt, werden geïnstalleerd in brandstoftanks en vliegtuigmotoren om ze te beschermen tegen olie en water. De teflonproductie werd door de Amerikaanse overheid fors opgeschaald.

Om teflon te produceren waren ‘verwerkingshulpmiddelen’ nodig, zoals PFOA of voluit perfluoroctaanzuur. Dit goedje werd ook wel C8 genoemd. Het zuur, met een teflon-achtige staart en een waterminnende kop, maakte het mogelijk om de teflon-grondstof (TFE) in water te verspreiden. Dat was cruciaal om explosies tijdens de productie te voorkomen.

Hoewel teflon zelf als redelijk veilig wordt beschouwd omdat de lange ketens van atomen het moeilijk maken om door het lichaam te worden opgenomen, bleek de hulpstof PFOA allesbehalve onschuldig.

Niet gedeeld met het publiek
Al in de jaren ’60 van de vorige eeuw toonde DuPont’s eigen onderzoek aan dat C8 giftig was voor ratten, honden en zelfs apen. Het veroorzaakte schade aan meerdere organen. Maar deze bevindingen werden niet gedeeld met de wetenschappelijke gemeenschap, laat staan met het grote publiek. De reden voor de toxiciteit en het gevaar van C8 en vergelijkbare chemicaliën ligt in diezelfde koolstof-fluorverbindingen. Ze zijn ongelooflijk stabiel en worden niet afgebroken in het milieu of het lichaam. Bovendien lijken ze op vetzuren, waardoor ze zich via bloedeiwitten door het lichaam verspreiden en zich ophopen.

Hoewel teflon veelvuldig werd gebruikt in vliegtuigonderdelen, is een veel grotere bron van besmetting afkomstig van blusschuimen en brandstoffen. Chemicaliën zoals PFOS (perfluoroctaansulfonzuur) en PFOA werden toegepast in de productie van vlek- en waterafstotende producten, maar bleken ook uitstekend te voldoen als ingrediënt voor blusschuim of als additief in de kerosine. PFOS bijvoorbeeld verlaagt de oppervlaktespanning van water en creëert schuim dat vuur snel blust.

Maar zowel militaire bases als luchthavens oefenen frequent brandbestrijding met deze schuimen. Daarnaast komen er regelmatig incidenten voor waarbij het schuim werd ingezet. Hierdoor sijpelen de PFAS weg in de omliggende bodem en het grondwater. Dit heeft geleid tot de ernstige besmetting in onder meer de regio Schiphol.

Iedereen besmet
De besmetting is niet lokaal gebleven. Door de persistentie zijn PFAS inmiddels in een groot gebied te vinden rond het vliegveld, zelfs tot in het drinkwater toe. Bloedmonsters van duizenden Amerikanen toonden aan dat in 2000 een volle 100 procent van de geteste personen C8 in hun bloed had. Een uitgebreide studie uit 2013 bevestigde een waarschijnlijk verband tussen C8 en zes menselijke ziekten, waaronder schildklieraandoeningen, teelbalkanker en nierkanker. Hogere concentraties in het bloed verhogen het risico.

Brandweerlieden, die direct met het schuim werken en uitrusting dragen die ook PFAS bevat, hebben vaak bijzonder hoge PFAS-niveaus. Een studie toonde aan dat bloed- of plasmadonatie hun niveaus kunnen verlagen – een wrange parallel met de aderlatingen uit een ver verleden.

Extreem lage limiet
Pas recentelijk, in april 2024, heeft de Amerikaanse milieuwaakhond EPA wettelijke limieten vastgesteld voor PFAS in drinkwater. Voor PFOA en PFOS is dit vastgesteld op een extreem lage 4 deeltjes per biljoen (1000 miljard). Dat is significant lager dan de oorspronkelijke ‘veilige’ niveaus die door de lobby van de industrie werden voorgesteld.

Het illustreert hoe bezorgd de wetenschap inmiddels is over de effecten van PFAS. Het antwoord van de lobby is het introduceren van steeds weer nieuwe varianten, waarbij vaak maar één atoom wordt veranderd in het molecuul. Met nieuwe namen en zonder regels komen er voortdurend vergelijkbare stoffen op de markt. Zo is het relatief nieuwe GenX een ingekorte opvolger van C8, die vergelijkbare risico’s met zich meebrengt.

De luchtvaart heeft aanzienlijk bijgedragen aan het wereldwijde besmettingsprobleem. Het is daarom essentieel dat de sector zijn verantwoordelijkheid neemt voor het verleden, de huidige emissies stopt en bijdraagt aan het opruimen van de rotzooi. Gezien de persistentie van PFAS is de besmetting bij luchthavens een probleem dat nog decennia (of langer) zal aanhouden.

Bekijk onderstaande video over de geschiedenis van PFAS en de gevaren voor de gezondheid van mens en milieu. De wettelijke grens (in de VS) is inmiddels één druppel in vijf Olympische zwembaden. In ons land worden nog steeds veel hogere concentraties van het gif toegestaan.

SchipholWatch is – samen met tien andere organisaties, waaronder een beroepsvereniging van brandweerlieden – betrokken bij een proces om het gebruik van PFAS in onder meer de vliegindustrie uit te bannen en om een oplossing te eisen voor de grootschalige besmetting in de regio.

How One Company Secretly Poisoned The Planet

No Description

Bron

(leestijd circa 3 minuten)

De vliegindustrie noemt haar eigen bijdrage aan de opwarming van de aarde veelal ‘gering’. Maar daarmee wordt een verkeerd beeld getekend, zo blijkt uit een nieuw rapport met onthutsende cijfers.

In ‘Klimaatimpact luchtvaart – getallen in perspectief‘ analyseert burgerbeweging Stop4deroute openbare cijfers van het CBS en het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeled (KiM). Hieruit blijkt dat de vliegindustrie een minuscule vervoersbijdrage levert, maar een torenhoge rekening presenteert aan het klimaat.

Al jarenlang wordt er gesproken over ‘duurzame luchtvaart’ terwijl de sector wegkomt met minimale klimaatafspraken, veel zwakker dan die voor andere sectoren. Als er al over uitstoot wordt uitgewijd, blijft de focus vaak beperkt tot CO₂. Dit rapport prikt genadeloos heen door deze schijn.

In de maatschappelijke en politieke discussie, meestal gevoed door de vliegindustrie zelf, wordt vaak voorbijgegaan aan de volledige omvang van de uitstoot door vliegtuigen. Er bestaan verschillende methoden om emissies toe te rekenen, zoals het IPCC-rekenkader en het kader van Milieurekeningen. Laatstgenoemde kijkt naar wat Nederlandse bedrijven en burgers doen en geeft een representatiever beeld van onze eigen economische activiteiten. Maar ongeacht het kader: de CO₂-uitstoot van de luchtvaart is sinds 1990 ongeveer verdubbeld, ondanks enige efficiëntieverbeteringen.

Meer dan CO₂ alleen
De realiteit is nog schrijnender. Vliegtuigen stoten op grote hoogte niet alleen CO₂ uit, maar veroorzaken ook andere effecten zoals condensatiesporen en daaruit voortvloeiende cirrusbewolking. Deze zogenaamde niet-CO₂-effecten hebben een significant extra opwarmend effect.

Dat effect is gemiddeld drie keer zo groot als dat de uitgestoten CO₂ alleen. Dat verviervoudigt de totale opwarming per kilogram CO₂ voor vluchten van en naar Nederlandse vliegvelden. Deze effecten worden vaak ‘vergeten’ in de discussie.

Als de bijdrage van de luchtvaart aan ons transport wordt afgezet tegen de veroorzaakte klimaatschade, blijkt de verhouding volledig zoek. Zo verzorgt de luchtvaart (in 2023) slechts één promille (0,13 procent) van het aantal reisbewegingen van personen. De hoeveelheid goederen vervoerd over de weg of per zeeschip was meer dan 400 keer groter dan per vliegtuig. Zelfs kijkend naar reizigerskilometers, draagt de luchtvaart maar zo’n 20 procent bij aan het totaal binnen de Nederlandse transporteconomie.

Alle vrachtwagens en bestelwagens
De marginale bijdrage aan het totale transport staat in schril contrast met de klimaatimpact. Alleen de CO₂-uitstoot van de luchtvaart is al goed voor 14 procent (IPCC) tot zelfs 26 procent (Milieurekeningen) van de broeikasgasuitstoot van alle Nederlandse mobiliteit en transport. Ter vergelijking: dit is net zoveel als alle vrachtwagens en bestelwagens samen.

Bij een concurrerende sector als de scheepvaart is de verhouding tussen vervoersbewegingen en klimaatimpact wél in balans.

Als de niet-CO₂-effecten worden meegenomen, is het aandeel van de luchtvaart in de totale klimaatopwarming zelfs veel groter. Dat loopt op van 40 procent (IPCC) tot 59 procent (Milieurekeningen) voor de komende honderd jaar. Bij een kleinere periode van 20 jaar, relevant voor de volgende generatie ofwel onze kinderen, loopt het op tot 70 procent (IPCC) of 83 procent (Milieurekeningen), aldus het rapport.

Eenvoudig gezegd betekent dit dat van alle klimaatopwarming die de komende 20 jaar veroorzaakt wordt door transport en vervoer van personen die nu plaatsvinden tot wel 83 procent toe te schrijven aan de luchtvaart. Terwijl deze sector goed is voor slechts een verwaarloosbaar aantal van de transport- en reisbewegingen. De verhouding ligt hiermee ruim honderd keer schever dan bij andere vormen van transport.

Een rechtvaardiging voor deze disproportioneel grote klimaatimpact ontbreekt volledig.

Niet te begrijpen
Zelfs afgezet tegen de zo vaak geroemde economische bijdrage van de vliegsector – volgens het CBS 0,4 procent van de economie en 0,2 procent van de werkgelegenheid – valt deze in het niet bij de enorme klimaatschade. Het is nauwelijks te begrijpen dat dit nog steeds geaccepteerd wordt.

Ondertussen blijft de luchtvaartlobby hameren op technologische oplossingen als ‘duurzame’ brandstoffen, waterstof of elektrisch vliegen. Het rapport maakt echter pijnlijk duidelijk dat hiervan in de komende decennia geen oplossingen hoeven te worden verwacht. De benodigde hoeveelheid alternatieve brandstof is enorm, zo groot dat voor het aanmaken van e-fuel zo’n vijftig extra kerncentrales nodig zijn. Alleen voor ons land.

Zelfs het nationale luchtvaartlab NLR geeft aan dat het beperken van de vraag en dus krimp van de luchtvaart de enige optie is om de CO₂-uitstoot in 2030 voldoende te reduceren en klimaatdoelen te halen.

Ook minder herrie en vervuiling
De toegevoegde waarde en klimaatschade van de luchtvaart zijn zo uit balans dat de impact niet langer genegeerd mag worden in de beleidsvorming. Wil Nederland serieus werk maken van zijn klimaatdoelen, dan moet de vliegindustrie drastisch inkrimpen. Dat kan bijvoorbeeld met een dalend CO₂-plafond en eerlijke belastingen en accijnzen die de werkelijke klimaatkosten weerspiegelen. Een grote stap is te zetten met het weren van overstappers.

Minder vliegen heeft bovendien bijkomende voordelen zoals minder geluidshinder, slaapverstoring en uitstoot van schadelijke stoffen. Het is de hoogste tijd dat de politiek dit ook inziet en gepaste maatregelen neemt om toekomstige generaties te beschermen. Eerlijke communicatie over de werkelijke impact van de vliegindustrie is een eerste en broodnodige stap.

Bron

(leestijd circa 3 minuten)

Aan de vooravond van het vonnis over de natuurvergunning van Schiphol op 4 juni aanstaande is het belangrijk om te beseffen dat de modernste straalmotoren met de minste CO₂-emissies juist voor de grootste uitstoot van stikstofoxiden verantwoordelijk zijn.

Bij de natuurvergunning draait het vooral om de uitstoot van stikstofoxiden (NO_x). Het neerslaan van deze stof op natuurgebieden verslechtert de kwaliteit ervan en dient als belangrijke maatstaf om de invloed van een bepaalde sector op de natuur te bepalen.

Voor een verbetering van de toestand van de natuur is het zaak zo weinig mogelijk stikstofverbindingen uit te stoten. Hoe minder uitstoot, des te minder depositie.

Het is dan ook wrang om te zien dat de vliegindustrie in zijn jacht op lagere brandstofkosten technieken toepast die de stikstofemissies juist verhogen. Zo stoten de modernste en zuinige straalmotoren juist de meeste stikstofoxide uit.

Ronkende persberichten
De sector is berucht om ronkende persberichten waarin brandstofbesparing en schonere lucht worden benadrukt als gevolg van de nieuwste generaties straalmotoren. Over de afgelopen vijftig jaar zou het brandstofverbruik per passagierskilometer met zo’n 70 procent zijn gedaald. Voorwaar een prestatie van formaat.

Niet verteld wordt dat er een fundamenteel technisch probleem verscholen ligt in het hart van de straalmotor. Om minder brandstof te verstoken en dus minder CO₂ uit te stoten, worden de motoren ontworpen om te werken bij steeds hogere drukverhoudingen (‘overall pressure ratio’) en steeds hogere turbine-inlaattemperaturen (‘turbine entry temperature’).

Het klinkt logisch: hogere temperaturen persen meer energie uit dezelfde hoeveelheid brandstof. Maar hier wringt de schoen: hogere piektemperaturen en snellere chemische reacties tijdens de verbranding leiden direct tot de verhoogde vorming van NO_x. Het gaat hier om een directe wisselwerking: wat goed is voor de CO₂-efficiëntie door hogere temperaturen, is juist slecht voor de NO_x-uitstoot.

In dubio
De vliegindustrie erkent dit in meerdere rapporten als een “aanzienlijke uitdaging” en probeert het probleem te ondervangen met slimmere verbrandingskamers die de piektemperaturen beperken, of door technieken als schrale verbranding (‘lean burn’) toe te passen. Maar ook hier staat de sector in dubio. De lean burn-aanpak, potentieel goed voor minder NO_x, kan leiden tot lagere efficiëntie en een hoger gewicht. En dat resulteert dan weer in een verhoogde CO₂-uitstoot die het klimaat schaadt.

Het ene milieuprobleem wordt zo ingeruild voor het andere. De focus op één doel – het verlagen van het brandstofverbruik voor lagere kosten (en minder CO₂) – leidt tot onbedoelde en ongewenste gevolgen voor andere emissies zoals NO_x.

Deze problematiek beperkt zich overigens niet tot het motorontwerp. Ook operationele keuzes van vliegfirma’s, vaak gedreven door de regelgeving op en rond een bepaalde luchthaven, leiden vaak tot hogere NO_x-uitstoot.

Zo kan het verplicht beperken van de geluidshinder tijdens het opstijgen leiden tot extra NO_x-emissies. Op Heathrow geldt bijvoorbeeld de 1000 voet-regel, waarbij toestellen meer vermogen moeten gebruiken dan normaal om op een afstand van zesenhalve kilometer een bepaalde vlieghoogte te hebben bereikt. Het resultaat is een grotere NO_x-uitstoot en meer lawaai vlakbij de luchthaven ten faveure van minder lawaai iets verder weg.

‘Verwaarloosbaar’
Dit voorbeeld komt uit een analyse van de vliegsector zelf (mirror). Het toont aan dat de operationele praktijk kan leiden tot scenario’s met hogere NO_x-uitstoot. Hoewel dit rapport – net als de Nederlandse overheid – suggereert dat de uitstoot van stikstofoxiden boven de 1000 voet een “verwaarloosbare impact” heeft op lokale niveaus op de grond, draagt deze wel bij aan milieuproblemen zoals de vorming van ozon, het beïnvloeden van methaanconcentraties en de vorming van een ‘stikstofdeken’ over het hele land.

De conclusie is dan ook ontnuchterend. De vliegindustrie bevindt zich in een technologische en operationele spagaat. De wens om brandstof te besparen drijft motorontwerpers ertoe hogere temperaturen en drukken te gebruiken, wat inherent de vorming van stikstofoxiden vergroot.

De zoveelste belofte om in de verre toekomst tot liefst 90 procent NO_x te reduceren staat dan ook in schril contrast met de huidige realiteit, waarin de keuze voor lagere kosten leidt tot hogere NO_x-uitstoot. Dat is slecht nieuws voor de natuur en dus voor de natuurvergunning van Schiphol.

De sterk stijgende NO_x-uitstoot van de luchtvaart is mogelijk onderbelicht gebleven tijdens de rechtszaak in Den Haag, maar zal in de toekomst voor steeds grotere problemen zorgen.

Onder meer KLM’s ceo Marjan Rintel vertelt te pas en te onpas over de ‘stillere en schonere’ nieuwe toestellen, maar ‘vergeet’ daarbij consequent de groeiende NO_x-uitstoot te benoemen. Terwijl deze trend ook klip en klaar blijkt uit cijfers van het CBS. Inmiddels veroorzaakte de sector in 2023 maar liefst 47,4 miljoen kilo NO_x-emissies. Dat is 13,6 procent van de totale uitstoot van ons land. En dat is zeer significant voor het al dan niet rechtmatig verlenen van een natuurvergunning.

Bron

(leestijd circa 2 minuten)

Het nieuwe Luchthavenverkeersbesluit van minister Barry Madlener legaliseert ten minste 60.000 vliegbewegingen die Schiphol zich buitenwettelijk heeft toegeëigend. We onderzoeken de diverse mogelijkheden om tegen het besluit in beroep te gaan bij de Raad van State, alleen of met andere organisaties.

Uit de media is bekend dat onder meer Greenpeace, de Milieufederatie, OZV.nu, de RBV en MOB ook stappen willen zetten om het besluit van tafel te krijgen. Met deze organisaties is contact opgenomen om te informeren naar de stand van zaken. MOB heeft al een deel van het budget toegezegd.

Op dit moment zijn we in gesprek met advocaten die opereren op het snijvlak van luchtvaart, mensenrechten en beroepsprocedures. Het is nodig om vooraf een inschatting te maken van de kansen en risico’s van de procedure.

SchipholWatch vindt het belangrijk om nu in actie te komen omdat minister Barry Madlener met deze spoedklus de stap wil zetten om 478.000 vluchten te legaliseren in een geluidsruimte die – zonder ‘anticiperend handhaven’ – slechts ruimte biedt voor 400.000 tot 420.000 vluchten.

Legaliseren illegale vluchten
Dat heeft ons inziens niets te maken met het verbeteren van de leefomgeving, zoals door de rechter werd bevolen in het RBV-vonnis van 20 maart 2024. Het maakt juist tienduizenden overlastgevende vluchten legaal die nu geen wettelijke basis hebben en alleen maar mogelijk zijn omdat de Inspectie Leefomgeving & Transport niet mag handhaven. Deze dienst heeft de minister al veelvuldig gewaarschuwd dat het uitblijven van handhaving niet meer lang juridisch houdbaar is. Madlener kiest daarom nu de vlucht naar voren ten koste van de gezondheid en het leefgenot van honderdduizenden omwonenden.

Wij denken dat er gegronde redenen zijn waarom dit besluit niet rechtmatig is en dat het daarom door de Raad van State vernietigd zou moeten worden. Maar om dat voor elkaar te krijgen is wederom een juridische procedure nodig met kostbare advocaten.

Als we nu niet in actie komen, is een belangrijke kans verkeken om de sector weer binnen de grenzen van de wet te brengen. Want Madlener wil met zijn besluit opnieuw de grenzen oprekken in plaats van de leefomgeving daadwerkelijk te bevorderen. Het gesteggel met ‘stillere vliegtuigen’ is immers een puur theoretische benadering van een nog steeds groeiend probleem.

Haast geboden
Het liefst werkt SchipholWatch samen met een of meerdere van de partijen die naar de rechter willen stappen, maar gezien de beroepstermijn van maximaal zes weken is haast geboden. We zetten dan ook alvast de voorbereidende stappen om op tijd bij de Raad van State aan de bel te trekken.

Overigens wordt op 4 juni aanstaande een uitspraak van de rechter verwacht over de natuurvergunning van Schiphol. Volgens dé deskundige van ons land, Johan Vollenbroek van Mobilisation for the Environment, is de kans groot dat die vergunning vernietigd zal worden en Schiphol weer terug bij af is. Volgens de wet mag een vliegveld niet zonder natuurvergunning actief zijn. MOB verwacht dat Schiphol recht heeft op slechts maximaal 273.000 vluchten.

Help ons te strijden voor uw belang en doneer om de rechtszaak mogelijk te maken!

Bron

(leestijd circa 3 minuten)

Recent beantwoordde minister Barry Madlener (I&W) vragen uit de Eerste Kamer over de uitstoot van zeer zorgwekkende (lees: kankerverwekkende) stoffen door Schiphol. Duidelijk is dat omwonenden nergens op hoeven te rekenen: vliegvelden mogen als enige industrie zoveel gifstoffen uitstoten als zij willen.

Daarmee heeft de vliegindustrie zijn zoveelste uitzonderingspositie te pakken. Terwijl de nieuwe Omgevingswet een verbetering voor iedereen zou moeten zijn, komen omwonenden er bekaaid vanaf. Een aanpak van het probleem wordt door Madlener vakkundig onder het tapijt geveegd.

Het is opnieuw een schrijnend voorbeeld van hoe de belangen van de vliegindustrie prevaleren boven volksgezondheid en milieu.

De discussie startte een aantal jaren geleden, toen oud-Kamerlid Lammert van Raan namens de Partij voor de Dieren vragen stelde over de gevaarlijke emissies van Schiphol. Toen was immers al duidelijk geworden uit de Emissieregistratie van het RIVM dat Schiphol industrienormen liefst duizenden keren overschreed.

Van Raan wilde graag dat ook Schiphol – net als alle andere industrieën in ons land – de emissies verplicht zou terugbrengen met de best mogelijke technologieën. Dat is een heldere, dwingende regel die voor vieze bedrijven geldt, maar niet voor vliegvelden.

Nauwelijks bepalingen
De uitstoot van vliegvelden valt namelijk niet onder de Omgevingswet, maar onder de Wet luchtvaart. En daarin is nauwelijks iets te ontdekken over uitstootnormen, laat staan dat er een minimalisatieplicht bestaat.

De minister komt nu met een zeldzame chicane in de interpretatie van de regels. Hij stelt als antwoord op de Kamervragen dat de minimalisatieplicht inderdaad is verwerkt in een specifieke zorgplicht onder artikel 2.11 van het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal). Goed nieuws, denkt de argeloze lezer dan.

Maar de duivel zit in de details, want vervolgens redeneert Madlener dat deze specifieke zorgplicht “uitsluitend geldt voor milieubelastende activiteiten die zijn aangewezen in hoofdstuk 3 van het Bal”. En wat blijkt? Activiteiten die de leefomgeving rond een vliegveld het meest direct en significant beïnvloeden – landen, opstijgen en taxiën van vliegtuigen – zijn onder het Bal NIET aangemerkt als milieubelastende activiteiten. En dus gaat Schiphol vrijuit.

‘Staand beleid’
Madlener werpt vervolgens een rookgordijn op door te stellen dat deze activiteiten worden gereguleerd door de Wet luchtvaart en het Luchthavenverkeersbesluit Schiphol (LVB). Dat is “staand beleid” dat door de nieuwe Omgevingswet niet wordt veranderd. Het is ‘gedurfd’ van de minister om dit zo te stellen, want de Wet luchtvaart is primair gericht op de luchtverkeersleiding, de veiligheid en de geluidshinder. Er zijn nauwelijks concrete, dwingende regels opgenomen die vergelijkbaar zijn met de expliciete ZZS-minimalisatieplicht uit de Omgevingswet.

De minister verwijst expliciet naar “grenswaarden”, maar in de Wet luchtvaart worden slechts een klein aantal zeer zorgwekkende stoffen genormeerd. Veruit de meeste van de tientallen giftige stoffen die Schiphol uitstoot en die RIVM vastlegt in de Emissieregistratie, worden niet eens genoemd. Madlener schuift het probleem hiermee door naar wetgeving die aantoonbaar ontoereikend is voor de aanpak van ZZS.

Het enige waarop omwonenden kunnen terugvallen is daarom artikel 1.7 van de Omgevingswet, de algemene zorgplicht. Dat is een brede bepaling die zegt dat je de omgeving niet mag schaden. Het is een slap aftreksel van een concrete minimalisatieverplichting of grenswaarden voor álle zeer zorgwekkende stoffen. Het biedt nauwelijks houvast voor handhaving of rechtsbescherming. Onbegrijpelijk en onacceptabel.

Verwijzen naar onbruikbare studies
Barry Madlener (PVV) probeert vervolgens de zorgen te pareren door te verwijzen naar studies die zouden aantonen dat de bijdrage van de luchtvaart aan de lokale luchtkwaliteit “beperkt” is en dat de zzs-concentraties de grenzen niet zouden overschrijden. Maar juist deze rapporten werden onlangs finaal onderuit gehaald door een expertgroep die speciaal was ingesteld om een oordeel over dat “wetenschappelijk onderzoek” te geven.

Bovendien: ZZS zijn per definitie zeer zorgwekkend. Een minimale aanwezigheid kan al risico’s introduceren, zeker bij chronische blootstelling zoals rond vliegvelden. Het “beperkt zijn” buiten de directe omgeving zegt verder niets over de blootstelling van mensen die WEL dichtbij het vliegveld wonen of er zelfs werken.

Bovendien lieten de bekritiseerde studies zien dat ZZS met name vrijkomen tijdens het taxiën en aan de gate. Dat zijn precies die activiteiten die de minister uitzondert van de ZZS-regels in het Bal. Het is ronduit misleidend om met studies te zwaaien die het probleem bevestigen, terwijl tegelijkertijd de regelgeving voor hetzelfde probleem wordt uitgehold.

Onthutsend
De antwoorden van Madlener zijn onthutsend. Onder het mom van de nieuwe Omgevingswet worden luchtvaartactiviteiten die significant bijdragen aan de uitstoot van zeer zorgwekkende stoffen actief buiten het bereik van de specifieke ZZS-minimalisatieplicht geplaatst. De bescherming van omwonenden en medewerkers blijft hierdoor vaag en onvoldoende. Plus als uitsmijter dat het allemaal niet meevalt met het reduceren van de emissies, zodat Schiphol nog minstens tot 2030 de tijd krijgt om actie te ondernemen.

Het betekent opnieuw een achteruitgang in rechtsbescherming voor omwonenden. De minister creëert hier een regulatorisch vacuüm voor de meest schadelijke uitstoot van Schiphol. Opnieuw een illustratie dat de regering niet bereid is de vliegindustrie aan te pakken op zijn milieu- en gezondheidsimpact.

Bron

(leestijd circa 7 minuten)

Ook het nieuwste Luchthavenverkeersbesluit om de nepkrimp naar 478.000 vluchten vast te leggen werd voorafgegaan door een zogenaamde zienswijzenprocedure. Ruim 135 mensen en organisaties – waaronder SchipholWatch – gaven hun zienswijze, maar de minister doet er helemaal niets mee.

Dit blijkt uit het verslag van deze procedure dat het Ministerie van Infrastructuur (I&W) deze week publiceerde.

Het kabinet profileert zich graag als luisterend naar Henk en Ingrid en streeft officieel naar het herstel van de rechtspositie van omwonenden en het terugdringen van de geluidshinder, zoals ook bevolen door de rechter op 20 maart 2024 in de zaak van stichting RBV.

Maar de kritische burger krijgt al snel een onheilspellend gevoel bij deze zienswijzeprocedure en de technocratische reacties van I&W erop. Uit de antwoorden blijkt dat de overheid vooral naar zichzelf luistert en slechts oog heeft voor de belangen van de vliegindustrie. Daarmee is de procedure verworden tot een verplichte stop op weg naar een al genomen besluit. Van een oprechte weging van de zorgen van honderdduizenden direct getroffen burgers is geen sprake.

De aanleiding voor de ‘versnelde’ wijziging is het vastleggen van een maximum aantal vliegbewegingen van 478.000, waarvan 27.000 in de nacht. Dit zou per november van dit jaar moeten ingaan als onderdeel van het maatregelenpakket dat volgt uit de inmiddels beruchte balanced approach bij de Europese Commissie.

Niet op tijd
De reden voor de snelheid? Een algehele wijziging van het Luchthavenverkeersbesluit (LVB), die juist bedoeld is om de rechtsbescherming te herstellen en te versterken, is simpelweg niet op tijd klaar om de nieuwe grenzen mee te nemen in de capaciteitsdeclaratie van Schiphol later deze maand. In die declaratie legt het vliegveld de vluchten vast voor het komende seizoen.

Het is veelzeggend: niet de urgentie om omwonenden sneller te beschermen drijft dit proces, maar de deadline voor de capaciteitsdeclaratie van het vliegveld.

Uit de ruim 135 binnengekomen zienswijzen spreekt een diepgaande frustratie en vooral veel scepsis. Een centraal thema is de constatering dat belangen van omwonenden structureel ondergeschikt worden gemaakt aan die van de vliegindustrie. Het principe van fair balance, waar de rechtbank vorig jaar maart nota bene naar verwees, wordt onvoldoende nageleefd. De gezondheid, veiligheid en leefomgeving – fundamentele rechten – dienen veel zwaarder te wegen in de besluitvorming.

Geen echte verbetering
Het vaststellen van 478.000 vliegbewegingen wordt niet gezien als een substantiële verbetering van de leefkwaliteit. Sterker nog, meerdere mensen en organisaties noemen het een schijnreductie, omdat het werkelijke aantal nachtvluchten in de praktijk onder de vastgestelde limiet van 27.000 ligt.

Daarmee biedt de nieuwe nachtlimiet geen daadwerkelijke verbetering voor de nachtrust, met alle schadelijke gevolgen van dien zoals slaaptekort, stress en hart- en vaatziekten. Het druist in tegen internationale gezondheidsrichtlijnen zoals die van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO.

De voorgestelde verlaging is dan ook ondermaats en een gemiste kans, waarbij het economische belang van vliegmaatschappijen prevaleert boven de volksgezondheid. Een fatsoenlijke nachtrust is wel het minste dat omwonenden mogen verwachten na het vonnis van maart 2024.

Het ministerie reageert hierop door te stellen dat het maatregelenpakket uit de balanced approach wél maatregelen bevat die gericht zijn op de nacht, waaronder de ‘verlaging’ naar 27.000 en het weren van lawaaiige toestellen. Hiermee zouden de geluidsdoelen voor de nacht worden behaald. Maar, zo vertelt het ministerie ook, “een verdergaande reductie of volledige nachtsluiting zijn geen onderdeel van het pakket en de voorliggende LVB-wijziging”.

Beloofd wordt dat de resultaten van eerder onderzoek naar een nachtsluiting worden meegenomen in de afweging over de laatste 5 procent geluidsvermindering die later moet worden bereikt.

Doorschuiven naar onzekere toekomst
Het voelt voor omwonenden als een verschuiving van het probleem naar een later – en nog onzeker – tijdstip en bevestigt het beeld dat hun meest urgente wens (een ongestoorde nachtrust) niet wordt gehonoreerd, vooral vanwege de “behoorlijke tot grote consequenties” voor de vliegindustrie.

Mensen vinden het aantal van 478.000 vliegbewegingen sowieso veel te hoog. Het ligt op het niveau van het huidige aantal vluchten en biedt daarmee geen enkele werkelijke verbetering. Bovendien worden bij deze aantallen de grenswaarden voor geluid in bijvoorbeeld Uithoorn en Amstelveen structureel overschreden. Ook het veelvuldig gebruik van de Aalsmeerbaan vloeit louter voort uit de overmaat aan vliegverkeer.

De reactie van het ministerie hierop is weer puur technocratisch en houdt geen enkele rekening met de omwonenden. Volgens de ambtenaren zijn de handhavingspunten sinds 2010 niet meer geactualiseerd en dus zijn deze verouderd. Het vergelijken van de huidige praktijk met die verouderde grenswaarden zou “niet realistisch” zijn. Hieruit blijkt wel dat met de klachten van omwonenden die de hinder in de praktijk ervaren, niks wordt gedaan. Bovendien: een structurele oplossing voor het overmatige gebruik van secundaire banen ontbreekt in het besluit; het ministerie zegt hierover “momenteel in overleg” te zijn.

Gedogen blijft
Een ander heikel punt voor de indieners van een zienswijze is de gebrekkige juridische onderbouwing en het gebrek aan rechtsbescherming in de versnelde wijziging. Zij wijzen expliciet op het ontbreken van de individuele bescherming en de rechtsongelijkheid die dit creëert.

De huidige ‘gedoogsituatie’ rond Schiphol, waarbij jarenlang de handhaving is opgeschort, moet zo snel mogelijk worden beëindigd. Volgens de rechtbank in Den Haag had dat moeten gebeuren vóór 20 maart van dit jaar. Maar met deze versnelde wijziging komt de overheid het vonnis niet na. De gedoogsituatie laat zij de facto ongemoeid.

Veel indieners zien dat het vastleggen van de 478.000 vluchten neerkomt op het legaliseren van een “illegaal gegroeid aantal vluchten” en een “status quo-beleid” is, vooral gericht op het repareren van juridische kwetsbaarheden in plaats van het realiseren van echte hinderreductie.

Het ministerie stelt hier dat de versnelde wijziging juist is bedoeld om “zo snel mogelijk een afname van de hinder te bewerkstelligen” en dat de algehele wijziging van het LVB – die meer tijd kost – nodig is om de gedoogsituatie te beëindigen en de rechtsbescherming te herstellen en versterken. Daarmee hoopt het kabinet invulling te geven aan twee bevelen uit het RBV-vonnis.

Vertragingstactiek
De indieners zien dit echter als een vertragingstactiek; de juridische duidelijkheid en herstelde balans worden pas in de toekomstige algehele wijziging beloofd, terwijl de huidige actie de kernproblemen niet oplost en zelfs legaliseert. Dat ondermijnt opnieuw het vertrouwen in de overheid. Het ministerie ontkent overigens dat er sprake is van legalisatie van een illegale situatie. Anticiperend handhaven was volgens minister Barry Madlener een rechtmatig overheidsbesluit. Dat is ronduit quatsch, want gedogen is alleen toegestaan als er zicht is op een legale situatie. En die is er na al die jaren nog steeds niet.

De keuze voor het referentiepunt van 500.000 vluchten (dat nooit formeel is vastgelegd in een rechtsgeldig besluit) wordt door de indieners fel bekritiseerd als onrechtvaardig en misleidend. De Commissie voor de milieueffectrapportage adviseerde nota bene om het LVB van 2008 als referentiesituatie te nemen, waarbij het maximaal toelaatbare aantal vluchten tussen de 400.000 en 420.000 ligt. De ‘krimp’ naar 478.000 is dan ook een wassen neus.

Het ministerie verdedigt de 500.000 als referentie omdat dit het uitgangspunt was bij het anticiperend handhaven en in de ontwerpwijziging van het LVB is opgenomen. Wederom een technocratisch argument dat volledig voorbijgaat aan het fundamentele bezwaar dat het uitgangspunt zelf juridisch wankel is en niet als legitieme basis voor ‘krimp’ kan dienen.

Geen harde doelstellingen
De balanced approach zelf vinden de indieners onvoldoende en beperkt. Het richt zich vooral op geluid en laat cruciale milieu- en gezondheidseffecten zoals luchtkwaliteit, stikstof en CO₂ buiten beschouwing. De gekozen geluidsindicatoren (L_den en L_nacht) en de normen zijn niet in lijn met de gezondheidsadviezen van de WHO. Mensen benadrukken dat de luchtvaart een substantiële bijdrage levert aan de uitstoot van broeikasgassen en bekritiseren het ontbreken van harde reductiedoelen in het besluit. Andere sectoren krijgen immers wel harde doelstellingen opgelegd. De uitzondering voor de luchtvaart ondermijnt het vertrouwen in het klimaatbeleid.

Het ministerie erkent dat de balanced approach op geluid gericht is, maar stelt dat de maatregelen, waaronder de ‘reductie’ van het aantal vliegbewegingen, ook zorgen voor een afname van emissies. Dat is voor wat betreft stikstof nog maar de vraag, omdat moderne straalmotoren juist veel meer stikstofoxiden uitstoten van de overjarige exemplaren.

Wat betreft het klimaat verwijst het ministerie naar de Luchtvaartnota en het regeerprogramma, die zouden sturen op milieunormen en het voorgenomen CO₂-plafond. Verdere uitwerking hiervan, inclusief studies naar juridische en economische gevolgen, is in gang gezet. Een kabinetsstandpunt hierover wordt echter pas later verwacht.

Ook hier weer het totale gebrek aan concrete actie in dit besluit en het schuiven van de aanpak van cruciale milieuproblemen naar de lange baan.

Geen afweging belangen
Indieners wijzen het ministerie erop dat een milieueffectrapportage (MER) noodzakelijk is voor een besluit met zulke ingrijpende gevolgen. Het ministerie omzeilt dit door te stellen dat voor de versnelde LVB-wijziging geen MER nodig is omdat de grenswaarden voor het geluid niet zijn aangepast. Zo’n MER wordt wel opgesteld voor de algehele LVB-wijziging. Het is opnieuw een feit dat hiermee fundamentele milieu- en gezondheidsafwegingen niet plaatsvinden in de huidige versnelde procedure.

De zienswijzeprocedure zelf wordt ervaren als ‘voortijdig’ en ‘gebrekkig’. Het feit dat de procedure al startte terwijl onderhandelingen met de Europese Commissie nog liepen en lopende rechtszaken over onder meer de natuurvergunning nog uitspraken moeten opleveren, wordt als verbazingwekkend gezien. Dit creëert immers het risico dat het besluit achteraf moet worden aangepast en leidt tot onnodige kosten en onzekerheid voor alle betrokken partijen. Het ministerie verdedigt deze keuze slechts met de timing voor de capaciteitsdeclaratie van Schiphol, een argument dat de focus op de belangen van de vliegindustrie benadrukt.

Achterhaalde rekenmodellen
Een opvallend punt van kritiek is het gebruik van rekenmodellen die de werkelijke hinder onderschatten en geen zicht geven op de piekhinder, een cruciale factor voor de ervaren overlast en gezondheidseffecten. De GGD-gezondheidsmonitor toont juist aan dat die geluidspieken van grote invloed zijn op de gezondheid van mensen. Maar het ministerie gaat pas bij de ontwikkeling van een nieuw stelsel kijken naar deze belangrijke hinderindicatoren. Wederom een belofte voor de (verre) toekomst zonder resultaten waaraan omwonenden direct iets hebben.

De uitsluiting van hindergebieden buiten de huidige geluidscontouren is oneerlijk, zo betoogden een aantal indieners. Gebieden zoals Castricum/Heiloo ervaren al jaren ernstige hinder die nooit officieel is meegeteld. Zo ook niet in het versnelde LVB; omwonenden in die gebieden dienen te wachten op de algehele wijziging met onbekende datum.

Ten slotte is er veel kritiek op het gebrek aan echte participatie en transparantie. Het ministerie stelt regelmatig contact te hebben met belanghebbenden en te leren van de zienswijzen. Maar omwonenden ervaren een ongelijk speelveld waarbij de vliegindustrie via intensieve lobbycontacten zijn wil oplegt aan het kabinet. Voor burgers resteren slechts formele, zeer beperkte inspraakronden.

De manier waarop eerdere zienswijzen zijn behandeld, met onvoldoende inhoudelijke reactie en onvoldoende actie, roept vragen op over de zorgvuldigheid en transparantie. Het ministerie stelt hierover dat het streeft naar inhoudelijke reacties.

Maar een analyse van het hoofdlijnenverslag toont aan dat de fundamentele kritiek en zorgen van omwonenden – over basisaantallen, de snelheid, de gebrekkige bescherming, de eenzijdige focus op de economie, het negeren van milieu en gezondheid en de ontoereikende procedure – met generieke antwoorden wordt gepareerd. Verwezen wordt naar toekomstige processen (de algehele LVB-wijziging, het nieuwe geluidsstelsel, toekomstige klimaatstudies). Zorgen worden technisch weerlegd zonder het gevoel van onrechtvaardigheid te adresseren.

Problemen niet aangepakt
Concluderend moet worden vastgesteld dat deze zienswijzeprocedure opnieuw bevestigt dat de overheid de structurele problemen van Schiphol niet bij de wortel aanpakt. De focus op het snel vastleggen van de 478.000 vliegbewegingen, primair gedreven door de capaciteitsplanning van de vliegindustrie, is niets anders dan het legaliseren van een onhoudbare situatie binnen een gebrekkig juridisch kader.

Belangrijke zorgen over gezondheid, milieu, klimaat en de rechtsbescherming worden niet adequaat beantwoord in deze stap, maar opnieuw doorgeschoven naar een onzekere toekomst. De inspraakprocedure, hoe formeel correct ook, is slechts een middel om een besluit te legitimeren dan om het wezenlijk te beïnvloeden.

Voor omwonenden van Schiphol betekent deze versnelde wijziging dan ook vooral: meer van hetzelfde, juridisch vastgelegd en geen echte verbetering op korte termijn. Het herstel van het vertrouwen en het realiseren van een evenwicht tussen luchtvaartbelangen en leefbaarheid blijft een verre belofte.

Bron

(leestijd circa 2 minuten)

De nieuwste groeiplannen van chipmachinefabrikant ASML doen in de Eindhovense regio opnieuw de discussie oplaaien over de toekomst van Eindhoven Airport. Volgens architect Gijs Kaper kan er op het luchthaventerrein woonruimte voor meer dan 100.000 mensen worden gecreëerd.

Vandaag meldde het Eindhoven Dagblad dat ASML binnen drie jaar een ‘on-Nederlands grote campus’ wil bouwen voor 20.000 extra medewerkers. Het plan werd vandaag gepresenteerd door een trotse wethouder Stijn Steenbakkers. Het gaat om een gebied ter grootte van 357.000 vierkante meter, omgerekend zo’n 50 voetbalvelden.

De uitbreiding is onderdeel van Operatie Beethoven, waarvoor het kabinet vorig jaar al 1,7 miljard euro vrijmaakte. Maar nog niet alle hordes zijn genomen, zo blijkt uit de presentatie. Er is nog geen oplossing voor het stroomtekort en evenmin voor het stikstofprobleem.

Nieuwe wijk op terrein vliegveld
Volgens de Eindhovense architect Kaper hoeft dat geen onoverkomelijke zaak te zijn als Eindhoven Airport wordt gesloten en het terrein wordt gebruikt om de nieuwe wijk Welschap te bouwen. Woningen voor de 20.000 nieuwe medewerkers komen zo op loopafstand van het nieuwe bedrijfsterrein te liggen. Bovendien zorgt het opdoeken van het vliegveld voor voldoende stikstofruimte.

De uiterst gevoelige cleanrooms van ASML hebben dan niet langer last van de trillingen veroorzaakt door het vliegverkeer, zo vertelt Kaper op het sociale medium BlueSky.

Volgens hem kan op de 639 hectare van Eindhoven Airport woonruimte ontstaan voor maximaal 134.000 mensen. “Dat levert het Rijk alleen al 3,4 miljard euro op aan bouw-btw.”

ASML verdient meer op die grond
Het nieuwe bedrijfsterrein ligt recht onder de aanvliegroute naar het vliegveld. ASML weet – zowel absoluut als per hectare – vele malen meer geld te verdienen dan de vliegindustrie met zijn smalle marges. “Dus wie moet er wijken als het niet te combineren is”, vraagt Kaper zich af.

Op 12 mei aanstaande mengt ook het Architectuurcentrum Eindhoven zich in de discussie. Dan organiseert het een discussie waarin de vraag centraal staat of Eindhoven kan groeien zonder vliegveld.

Een van de gasten is Thom Aussems die onderzoek deed naar de betekenis van Eindhoven Airport. Hij beschouwde niet alleen de ruimtelijke aspecten, maar onderzocht ook economische, sociale en verkeerskundige effecten. De uitkomst van zijn studie is behoorlijk negatief.

Bijdrage vliegveld marginaal
“Het bedrijfsresultaat van het vliegveld is slechts zo’n 20 miljoen euro, waarvan driekwart uit parkeren, retail en horeca. Dit gaat gepaard met veel overlast van geluid, luchtverontreiniging en verkeersdrukte. Bovendien kan er in een gebied van zo’n honderd vierkante kilometer geen nieuwbouw worden opgestart als gevolg van de geluidszone.”

Aussems komt tot dezelfde conclusie als Kaper. Ook hij berekende dat er woonruimte kan ontstaan voor 100 duizend mensen als het vliegveld wordt gesloten.

Eerder liet de Rotterdamse bewonersvereniging BTV door een stedebouwkundig architectenbureau en een tweetal economen een alternatief plan voor Rotterdam Airport doorrekenen. Ook toen bleek al dat het sluiten van het vliegveld voor de regio veel gunstiger is dan doorgaan met het kwakkelende vliegveld. Ombouwen tot een nieuwe stadswijk zou behalve miljarden euro’s aan extra inkomsten leiden tot een forse verbetering van de leefomgeving in heel Rotterdam en de omliggende regio.

Bron

(leestijd circa 4 minuten)

Provinciale Staten in Limburg doen er goed aan de ogen en oren goed de kost te geven wanneer op 16 mei de voortgangsrapportage van het project vliegveld Beek wordt behandeld. Hoe lang laten zij zich nog voor de gek houden door een op hol geslagen directie van MAA en een überoptimistische gedeputeerde?

Begin april presenteerde gedeputeerde Stephan Satijn een document waarin de voortgang werd toegelicht. Maar op dat stuk is de nodige kritiek uit de samenleving. Volgens de verenigde bewoners in de Alliantie pleinAIR Maastricht barst het stuk van de luchtfietserij. De conclusie is glashelder: het business plan uit 2022 is volstrekt onhaalbaar en staat mijlenver af van de werkelijkheid.

Volgens de alliantie onderschat het Limburgse bestuur de risico’s stelselmatig. Zij hebben ernstige twijfels over de informatie die aan Provinciale Staten wordt gepresenteerd.

Desastreuze vervoerscijfers
Een van de meest in het oog springende punten van kritiek betreft de vervoerscijfers. De resultaten blijven sterk achter bij de verwachtingen uit het business plan. Zo bedraagt het aantal passagiers slechts 55 procent van wat werd voorzien en de luchtvracht blijft zelfs steken op zo’n 20 procent van de doelstelling.

Anders gezegd: in 2024 was de realisatie bij passagiers ongeveer 45 procent lager dan verwacht en bij vracht liefst 80 procent lager.

De vergelijking met andere Nederlandse luchthavens is pijnlijk duidelijk. Terwijl passagiers- en vrachtcijfers bij luchthavens als Eindhoven, Rotterdam en Schiphol alweer dichtij of boven het niveau van 2019 – het laatste jaar voor de coronapandemie – lagen, bleef het verschil bij MAA enorm: min 49 procent bij passagiers en min 74 procent bij vracht.

Weer gesjoemel met getallen
Wat de alliantie extra stoort, is de manier waarop de cijfers in de voortgangsrapportage worden gepresenteerd. Er wordt een andere definitie gebruikt voor de aantallen in 2024 dan in voorgaande jaren, zonder dit duidelijk aan te geven. Dit wekt de indruk van aanzienlijke groei bij passagiers en een toename bij vracht, terwijl er in werkelijkheid nauwelijks groei was bij passagiers en zelfs een daling van bij een tiende bij vracht, zo bevestigen cijfers van statistiekbureau CBS.

Vooral bij de luchtvracht wordt de presentatie verwarrend. Volgens de CBS-cijfers was het totale goederenvervoer 29.448 ton in 2024, waarvan 22.008 ton gelost en 7.440 ton geladen. MAA rapporteert echter 38.132 ton, een verschil van bijna 8.700 ton. Dit verschil ontstaat door een nieuwe definitie van ‘gevlogen vracht’ per 2024, waarbij vracht die over de weg wordt aangevoerd en per vliegtuig vertrekt, of die landt en per truck naar een andere luchthaven gaat, nu wordt meegerekend als gevlogen vracht. De alliantie wijst zelf op dubbeltelling bij deze definitie.

Belangrijke conclusies over het achterblijven van de volumes ten opzichte van het business plan ontbreken in het hoofddeel van de rapportage. Een belangrijke grafiek die dit duidelijk illustreert is diep verstopt in een ander deel van het verslag.

Risico’s bagatelliseren
Ook de aanzienlijke risico’s die Limburg loopt worden veel te klein voorgesteld in de rapportage voor de Statenleden. Steeds worden die als (zeer) onwaarschijnlijk betiteld, terwijl de alliantie met argumenten onderbouwt dat deze juist (zeer) waarschijnlijk zijn.

Zo wordt het risico weggewuifd dat de voorwaarden die de provincie heeft gesteld niet worden behaald. Het business plan gaat uit van een enorme groei van het elektrisch vliegen van 0 passagiers in 2022 naar ruim 640.000 in 2040. Maar het Planbureau voor de Leefomgeving verwacht geen grootschalig commercieel elektrisch vliegen vóór 2050. Dat blijkt ook uit de aanvraag van een nieuw Luchthavenbesluit van MAA zelf, waarin geen ruimte is aangevraagd voor e-vliegen. Inmiddels heeft de directeur van MAA erkend dat de prognoses “met de huidige kennis niet meer zo opgesteld zouden moeten worden”.

Een volgend risico is dat de doelen van het business plan niet worden gehaald en dat het vliegveld daarom moet worden gesloten. Het provinciebestuur acht dit zeer onwaarschijnlijk, maar de alliantie duidt erop dat de doelen voor 2030 niets met de werkelijke situatie te maken hebben. MAA schreef rekent voor dat jaar op 204.000 ton vracht, ruim 640.000 fossiele passagiers en bijna 70.000 elektrische passagiers. “Volstrekt onhaalbaar”, noemt de alliantie dit.

Niet in lijn met natuurvergunning
“De aanvraag voor de natuurvergunning limiteert vracht tot 170.000 ton en fossiele passagiers tot 470.000, terwijl e-vliegen niet eens is aangevraagd.” Alleen al die grenzen maken de prognoses onhaalbaar.

Los daarvan loopt de marktontwikkeling achter op de verwachtingen, zoals ook in de rapportage wordt erkend. Om de doelen voor 2030 te behalen, zou het gebruik van de volledige baanlengte noodzakelijk zijn volgens MAA, maar dan zouden de veiligheidsmarges buiten het eigen terrein van het vliegveld komen te liggen. Dat is in strijd met internationale regels. Om dit te voorkomen heeft de alliantie inmiddels een handhavingsverzoek ingediend.

Gedeputeerde Satijn acht vertraging of mislukken van vergunningstrajecten zeer onwaarschijnlijk. Maar in de rapportage staat dat delen van de beoordeling van de milieueffectrapportage opnieuw uitgewerkt moeten worden, met name qua natuur en stikstof. Dat alleen al leidt tot aanzienlijke vertragingen, terwijl het nog maar de vraag is of MAA een definitieve natuurvergunning krijgt. Zeker nu intern salderen lastiger is geworden vanwege recente vonnissen van de rechter.

Creatief boekhouden
Weer een risico is dat de financiële situatie van het vliegveld verder verslechtert, dat er kapitaalverlies optreedt en dat er extra middelen nodig zijn. Ook dit acht Satijn onwaarschijnlijk, maar in 2023 leed MAA een verlies van 6,8 miljoen euro. Eenzelfde verlies wordt verwacht over 2024 en 2025 zal niet veel beter zijn. Daardoor worden acute kasproblemen verwacht. De teruglopende vervoerscijfers zijn wat dat betreft desastreus.

Tot slot acht het provinciebestuur het risico dat rente en aflossingen op leningen niet op tijd of niet geheel worden terugbetaald klein. Gezien het verwachte financiële resultaat mag zo’n conclusie helemaal niet worden getrokken, aldus de samenwerkende burgergroepen.

Het is opvallend en verontrustend dat – ondanks het verwachte forse verlies over 2024 en het gebrek aan stijgende volumes – er in de voortgangsrapportage geen enkele toelichting wordt gegeven over het verwachte resultaat of de financiële gevolgen voor de provincie.

Gebrek aan transparantie
Meer in het algemeen hekelt de alliantie het gebrek aan transparantie en informatievoorziening door Satijn. Zo werd informatie over de volumes op de MAA-website pas aangepast aan de realiteit na aandringen van de alliantie en ontbreken nog steeds de actuele volumes. Ook wordt geen informatie gegeven over de relatie tussen de verkeersintensiteit en het aantal hindermeldingen. Die daalden evenredig met het aantal vliegtuigen, maar dit wordt niet beschreven. De bewoners vragen zich af wat het vliegveld hiermee wil verhullen.

Al met al trekt pleinAIR een harde conclusie: het business plan uit 2022 is volstrekt onhaalbaar en heeft geen enkele relatie meer met de werkelijkheid. Desondanks wordt aan de Statenleden verteld dat er “geen aanleiding is om het plan bij te stellen”.

De analyse laat weinig heel van de positieve voorstelling in de voortgangsrapportage van Satijn. Het beeld dat ontstaat is dat van een vliegveld dat worstelt met zijn basisactiviteiten, ambitieuze maar onrealistische toekomstplannen nastreeft (zoals e-vliegen), cruciale risico’s negeert en hierover niet transparant communiceert. Provinciale Staten doen er goed aan die realiteit onder ogen te zien. En ernaar te handelen.

Bron

(leestijd circa 2 minuten)

4 Juni aanstaande is een grote dag. De rechtbank in Den Haag wijst dan vonnis in de zaak over de natuurvergunning van Schiphol. Met een beetje mazzel valt dat niet goed uit voor het vliegveld, want rechters zijn doorgaan streng in het stikstofdossier. Wat kan er gebeuren?

In het beste geval zal de rechtbank de natuurvergunning van Schiphol vernietigen. Deze is immers aangevraagd op basis van niet-bestaande rechten. Hoewel Schiphol vindt dat de 500.000 vluchten uit 2019 maatgevend zijn en vergund, blijkt dit niet het geval te zijn.

De laatste wet die de ruimte voor Schiphol vastlegde is het Luchthavenverkeersbesluit (LVB) uit 2008. Daarin staan echter grenswaarden voor de geluidsbelasting die hooguit 420.000 vluchten toestaan. Dat LVB is bovendien niet helemaal netjes volgens de wet- en regelgeving opgesteld, dus kunnen daar strikt genomen geen rechten aan worden ontleend.

Uitgaande van deze valse veronderstelling kocht Schiphol inmiddels een stuk of zes boerderijen op om stikstofruimte te scoren. Maar als de rechter meegaat in het betoog dat de juiste beginsituatie die van het LVB uit 2008 is, dan zal het vliegveld nog vele tientallen boerderijen extra moeten opkopen. Bovendien is het nog maar de vraag of de uitwisseling van boerenstikstof en vliegtuigenstikstof nog geaccepteerd is tegenwoordig.

420.000 nog teveel
Maar MOB denkt dat – vanwege het gesjoemel bij de totstandkoming van het huidige LVB – ook die 420.000 vluchten niet de referentiesituatie vormen. Voor een echt hard besluit dat geheel volgens alle wet- en regelgeving is genomen, moet worden teruggekeerd naar halverwege jaren ’90 van de vorige eeuw.

Toen kreeg Schiphol de ruimte voor zo’n 273.000 vluchten per jaar. En dat is het aantal waar MOB zich op richt. Het zou betekenen dat Schiphol zo ongeveer moet halveren – en dat zonder balanced approach, want die geldt slechts voor krimp wegens geluidsoverlast.

Voor stikstof geldt die approach duidelijk niet. De Europese regels voor de stikstofvervuiling in ons land zijn streng. Als dit de nieuwe limiet wordt, dan kan Schiphol twee kanten op: krimpen of heel veel boerderijen opkopen. Als in honderden. Maar het is allerminst duidelijk of de stikstofruimte van die boerenbedrijven überhaupt mag worden ingezet om de massale uitstoot van vliegtuigen te compenseren. Bovendien zijn er niet zoveel boeren beschikbaar in de regio die Schiphol bevuilt.

Eerdere vonnissen in de zaak die Greenpeace aanspande tegen de Staat wegens het niet optreden tegen het stikstofoverschot, maken de puzzel voor Schiphol in ieder geval niet makkelijker.

Gesjoemel
Zoals altijd het geval in het dossier luchtvaart, wordt ook hier weer volop gesjoemeld met getallen en feiten. Zo kocht het vliegveld minstens één boerenbedrijf op dat allang niet meer actief was, maar nog wel beschikte over stikstofruimte. Via deze stap is er dus extra uitstoot gecreëerd in plaats van minder, zoals de bedoeling is. Immers wordt de niet-gebruikte ruimte nu ingezet om de emissies van vliegtuigen te compenseren.

Begin juni zal blijken of de rechter Schiphol op gelijke voet behandelt als de boeren. Waar boeren vanaf nu min of meer vogelvrij zijn, krijgt de vliegindustrie vaak het voordeel van de twijfel.

Maar in dit geval is dat eigenlijk not done. Omdat minister Wiersma de facto niets doet aan de totale stikstofdepositie in ons land, kan Schiphol zich daar niet meer op beroepen. Het argument van Schiphol dat de regering druk bezig was de stikstofuitstoot terug te brengen, snijdt daarom geen hout meer.

4 Juni wordt een belangrijke dag voor omwonenden van Schiphol. Als de rechter in lijn oordeelt met eerdere vonnissen zou het wel eens een heuse feestdag kunnen worden.

Bron

(leestijd circa 5 minuten)

Er woedt al jarenlang een heftige discussie over de giftige uitstoot van vliegtuigen boven woonwijken. Daarom liet het Ministerie van Infrastructuur een reeks onderzoeken uitvoeren die duidelijkheid moesten geven. Het resultaat: een stapel rapporten waaruit geen enkele conclusie valt te trekken.

Dit zegt een expertgroep die door hetzelfde ministerie werd ingesteld om de rapporten te beoordelen. In die groep zaten experts van de TU Delft, het RIVM, LBP|Sight, plus prof. dr Fulco van der Veen van de Maatschappelijke Raad Schiphol.

Jaren geleden stelde toenmalig Tweede Kamerlid Lammert van Raan vragen aan de opeenvolgende ministers over de uitstoot van zeer zorgwekkende stoffen. Waar industriële bedrijven de emissies verplicht moeten minimaliseren, geldt dat niet voor de luchtvaart. Speciaal voor deze sector is (weer) een uitzondering opgelegd.

Toen echter bleek dat Schiphol de normen duizenden keren overschrijdt en bovendien geen aanstalten maakt deze te reduceren, werden de onderzoeken aangekondigd.

Gifstoffen niet meegenomen
Nu die onderzoeken zijn afgerond bestaat er grote twijfel over de uitkomsten. Die worden vertekend door niet-onderbouwde aannamen en overgenomen conclusies, terwijl een belangrijk deel van de giftige stoffen niet is meegenomen.

De resultaten zouden gebruikt gaan worden om beleid op te stellen om de emissies terug te brengen met als doel gezondheidswinst. Wie nu denkt dat de overheid hiermee eindelijk zijn verantwoordelijkheid neemt en de volle omvang van het probleem in kaart heeft gebracht, komt bedrogen uit.

De expertgroep velt een vernietigend oordeel over de onderzoeken. De studies blijken fundamenteel gebrekkig, onvolledig en wetenschappelijk onvoldoende onderbouwd, zo vertellen de experts.

Mokerslag
De schokkende conclusie: op basis van deze rapporten kan geen uitspraak worden gedaan over de risico’s van luchtvaartemissies voor de volksgezondheid. Niets minder dan een mokerslag voor omwonenden die rekenden op eerlijke cijfers en passende maatregelen.

De zes beoordeelde rapporten behandelen vier thema’s, waaronder de uitstoot van zeer zorgwekkende stoffen (zzs) en de bijdrage van luchtvaart aan de lokale luchtkwaliteit. De opdracht was duidelijk: beoordeel de juistheid, samenhang, volledigheid en of de resultaten voldoende inzicht geven in de risico’s voor de volksgezondheid. Het antwoord op die laatste en cruciale vraag is een volmondig nee.

Geen samenhang
Het eerste en misschien wel meest schrijnende punt van kritiek is het volstrekte gebrek aan een overkoepelende onderzoeksvraag en samenhang tussen de verschillende studies. De rapporten zijn als los zand, deels voortbouwend op elkaars keuzes, echter zonder kritische beoordeling van die keuzes.

De ‘Notititie Emissieberekening ZZS Luchthavens’ van TNO – een verkennend onderzoek dat door de expertgroep als te beperkt wordt bestempeld – vormt de zwakke basis voor al het vervolgonderzoek. Het is onbegrijpelijk hoe de overheid denkt hiermee de complexe relatie tussen luchtvaartemissies en gezondheid te ontrafelen. Zonder duidelijke vraag en coördinatie vooraf, leveren de studies slechts antwoorden op deelvragen die niet vertaalbaar zijn naar gezondheidseffecten.

De expertgroep mist een systematische literatuurstudie die de basis had moeten vormen voor de onderzoeksopzet. Het lijkt er op dat men blind te werk is gegaan, zonder ook maar te kijken naar bestaande kennis. Het roept ernstige vragen op over de intenties achter de onderzoeken. Was het doel écht inzicht krijgen, of vooral de indruk wekken dat er iets gedaan wordt, terwijl cruciale feiten buiten beeld blijven?

Verbijsterd
Het wordt nog erger. De selectie van welke vervuilende stoffen en welke bronnen zijn meegenomen in de onderzoeken is volstrekt onvoldoende en willekeurig. De expertgroep is niets minder dan verbijsterd over wat er allemaal is weggelaten.

Zo zijn bijvoorbeeld ultrafijnstof (ufp) en niet-vluchtige polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAKs) helemaal buiten beschouwing gelaten. Stoffen waarvan de Gezondheidsraad zelf heeft vastgesteld dat ze een belangrijke relatie hebben met ernstige ziekten zoals kanker. Waarom zijn deze, voor omwonenden zo relevante, gevaarlijke stoffen genegeerd?

Ook andere potentieel schadelijke stoffen zoals de-icing componenten, biociden in brandstoffen, dioxines en zware metalen zijn zonder enige toelichting buiten beschouwing gelaten. De onderzoeken naar zzs beperken zich tot een magere selectie van acht vluchtige stoffen, gebaseerd op de beperkte Emissieregistratie. PAKs, lood en nikkel komen zo niet eens in beeld. Dat is onbegrijpelijk als de impact op de gezondheid moet worden beoordeeld.

De studies richten zich vrijwel uitsluitend op de emissies uit straalmotoren, maar een luchthaven is een complex ecosysteem van vervuiling, zo blijkt ook al uit de grootschalige PFAS-vervuiling als gevolg van (onder meer) brandweerschuim. Buiten beeld blijven bijvoorbeeld de emissies van ondersteunende apparatuur op de grond waaronder de beruchte ground power units. Evenmin komen de activiteiten rond de platforms in beeld, zoals de brandstofopslag en het tanken.

Ook buiten zicht blijven helicopters en kleinere vliegtuigen met zuigermotoren die andere brandstof gebruiken en daarom andere emissies veroorzaken (lood). Zelfs de verkeersaantrekkende werking – al het wegverkeer dat specifiek door het vliegveld wordt veroorzaakt – is genegeerd.

Helft bronnen genegeerd
Het is al met al een lachertje. Er is geen volledig beeld te krijgen van de lokale luchtkwaliteit rondom een luchthaven als de helft van de vervuilende bronnen wordt genegeerd. De rapporten leggen deze beperkingen niet eens uit, laat staan dat ze onderbouwen wat het effect van deze weglatingen is op de conclusies.

De expertgroep deelt ook harde klappen uit over de wetenschappelijke kwaliteit van de onderzoeken zelf. De keuzes voor aannames, methoden en modellen worden als pragmatisch en op onderdelen aanvechtbaar genoemd. Een wetenschappelijke verantwoording, analyse van de sterke en zwakke punten en gevoeligheidsanalyses ontbreken volledig.

Zo wordt het rekenmodel dat is gebruikt om emissies te vertalen naar concentraties in de omgeving beschreven als één grote black box. Het rapport wekt de suggestie dat dit model door het ministerie is goedgekeurd voor luchtvaart, wat uitdrukkelijk niet het geval is. Het gebrek aan transparantie en goedkeuring is alarmerend.

Volop tegenstrijdigheden
Ook het combineren van modellen voor weg- en vliegverkeer en verschillende databronnen gebeurt zonder enige gevoeligheidsanalyse. De expertgroep ziet zelfs tegenstrijdigheden, zoals het moment van hoogste emissies (start versus taxiën) tussen de studies van Adecs en TNO. Dit toont de interne inconsistentie duidelijk aan. Zelfs werd een verouderd en gemankeerd rekenmodel gebruikt, terwijl een nieuwere en betere versie beschikbaar was.

Misschien wel het ernstigste punt van kritiek is het volledige gebrek aan een onzekerheidsanalyse. Elke stap in een berekening kent onzekerheden. Maar de onderzoeken geven geen enkel gevoel voor waar de grootste onzekerheden zitten en welke factoren het belangrijkst zijn voor de uitkomsten. Zoiets is elementair voor wetenschappelijk onderzoek, zeker als het gaat over de gezondheid van honderdduizenden mensen. Zonder inzicht in de onzekerheid zeggen de gepresenteerde waarden niets.

De onderzoeken maken vervolgens nauwelijks gebruik van beschikbare inzichten uit metingen of literatuur. Het zou helpen om de orde van grootte van de berekende getallen te controleren en te zien of de studies überhaupt iets nieuws toevoegen.

Verouderde gegevens
Bovendien zijn de spaarzame pogingen tot vergelijking zeer discutabel. De vergelijking voor benzeen met achtergrondconcentraties is gebaseerd op sterk verouderde data (2005, geschaald naar 2009). Dit kan ertoe leiden dat de relatieve bijdrage van Schiphol enorm wordt onderschat. Bovendien is in de ‘achtergrondconcentraties’ de bijdrage van de luchtvaart zelf al opgenomen. Die wordt nu ten onrechte toegeschreven aan ‘de omgeving’. Het maakt uitspraken over de bijdrage van luchtvaart allemaal zeer onzeker.

In de onderzoeken wordt gekozen voor grenswaarden op basis van het Maximaal Toelaatbare Risiconiveau (MTR). Maar hoe verhouden deze grenzen van gevaarlijke concentraties zich tot het voorzorgsprincipe. Voor schone lucht gelden hele andere niveaus.

Risico’s bagatelliseren
De expertgroep vraagt zich af waarom een luchthaven niet wordt gezien als een milieubelastende activiteit onder de Omgevingswet met bijbehorende minimalisatieverplichtingen, zoals dat voor bedrijven wél geldt. Het geeft de indruk dat men vooral de risico’s wil bagatelliseren door te toetsen aan ongeschikte of onvoldoende onderbouwde normen.

Ondanks al deze beperkingen suggereerde minister Barry Madlener op basis van juist deze onderzoeken in een brief aan de Tweede Kamer dat het wel meeviel met de uitstoot van de vliegindustrie. Maar die conclusie kan helemaal niet getrokken worden uit deze zes rapporten.

De groep experts geeft de minister nu het dringende advies om het over een hele andere boeg te gooien. De relatie tussen luchtvaart, luchtkwaliteit en gezondheid is complex en onduidelijk. Juist daarom is een programmatische aanpak nodig. Dit betekent: definieer de onderzoeksvragen beter, coördineer de studies bij kennisinstituten en zet al vooraf een expertgroep in om mee te denken over een goede onderzoeksopzet.

Stop het wegmoffelen
Het rapport van de expertgroep is een keiharde aanklacht tegen de manier waarop het ministerie dit cruciale onderwerp heeft aangepakt. Het lijkt erop dat met losse flodders is geschoten, zonder duidelijke strategie, met onvolledige munitie (stoffen en bronnen) en met gammele wapens (de methoden). Ondertussen staat de gezondheid van honderdduizenden omwonenden op het spel en bieden deze studies geen enkele basis voor adequaat beleid.

De overheid moet stoppen met het wegmoffelen van de waarheid achter gebrekkige rapporten. Er is dringend behoefte aan eerlijk, transparant en wetenschappelijk robuust onderzoek om de impact van luchtvaartemissies op de gezondheid in kaart te brengen. Alleen dan kunnen er uiteindelijk effectieve maatregelen worden getroffen om de lucht rond vliegvelden weer leefbaar en gezond te maken.

Bron

(leestijd circa 3 minuten)

De jarenlange strijd tegen de onhoudbare vliegherrie begint zijn vruchten af te werpen. De Raad van State, de hoogste adviseur van de regering, kraakt het voorgestelde maximum van 478.000 vluchten dat minister Madlener wil vaststellen.

Volgens de raad is volstrekt onduidelijk hoe de minister aan het aantal komt en betwijfelt of hiermee recht wordt gedaan aan de fundamentele rechten van omwonenden. Het advies herinnert de minister aan het vonnis van maart vorig jaar, waarin hem werd opgedragen niet langer alleen naar het financieel gewin van de vliegindustrie te kijken, maar veel meer naar de gezondheid en leefomgeving van omwonenden.

Hoewel we er met dit advies nog lang niet zijn, is hier wel sprake van een kentering in het denken over de vliegindustrie, zelfs in de hoogste kringen rond de regering.

Groei legaliseren
Madlener wil met een nieuw luchthavenverkeersbesluit (LVB) met grote spoed een aantal van 478.000 vluchten op Schiphol legaliseren. Dat was nodig omdat het vorige LVB zonder sjoemelen maar zo’n 400.000 tot 420.000 vluchten mogelijk maakte. De rest van de vluchten was in feite illegaal en daarmee juridisch kwetsbaar.

De minister verkoopt desondanks het nieuwe LVB als een ‘krimpbesluit’, terwijl het gaat om het legaliseren van illegale groei. Weliswaar niet tot de door KLM gewenste 500.000 vliegbewegingen, maar wel erg dicht in de buurt.

Op het ministerie moesten ze iets met de uitspraak van 20 maart vorig jaar. Daarin stelde de rechtbank onomwonden vast dat de geluidsoverlast een inmenging vormt in de – door artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens – beschermde persoonlijke levenssfeer van omwonenden.

Schijnverbetering
Het nu voorliggende ontwerpbesluit – met dus 478.000 vluchten waarvan 27.000 in de nacht – wordt door het kabinet gepresenteerd als een eerste stap richting de integrale herziening van het LVB Schiphol. Op papier klinkt dat hoopvol, want er is jarenlang gepleit voor een significante capaciteitsbeperking van het vliegveld. Helaas gaat het slechts om een schijnverbetering, want afgelopen jaar werd de 475.000 vluchten net aangetikt zodat Schiphol nog steeds (licht) kan groeien.

Gelukkig legt de Raad van State nu de vinger op de zere plek. In het advies merkt zij op dat “niet is toegelicht hoe bij het bepalen van de capaciteitsbeperking een voor de bescherming van fundamentele rechten vereiste fair balance wordt bewerkstelligd tussen de betrokken belangen van omwonenden en andere belangen”.

En dat raakt precies de kern van het Schipholbeleid van de afgelopen decennia. Steeds weer werd de economische groei van het vliegveld heilig verklaard, ten koste van de gezondheid, de nachtrust en de leefbaarheid van de dorpen en steden in de regio. De belangen van de vliegfirma’s en hun aandeelhouders leken altijd zwaarder te wegen dan het fundamentele recht op een gezonde leefomgeving.

Betere onderbouwing
De Raad van State dringt er nu bij de minister op aan dat hij verduidelijkt wat de wettelijke grondslag is voor het bepalen van het maximum aantal vluchten. Het is volgens de raad volstrekt onduidelijk hoe de minister tot de huidige 478.000 is gekomen. Die onduidelijkheid baart de raad grote zorgen, vooral omdat zonder onderbouwing het maximum in de toekomst makkelijk kan worden opgehoogd onder druk van ‘economische belangen’.

Verder vindt de raad dat de minister een discriminerend onderscheid heeft gemaakt voor de kleine luchtvaart door deze tak niet mee te nemen in de exploitatiebeperkingen. Dat is volgens de raad in strijd met de wet en houdt zakenjets onterecht buiten schot.

Tot slot wijst de RvS op de positie van omwonenden buiten de huidige geluidscontouren. Ook zij dienen volgens het vonnis van vorig jaar te worden beschermd, maar voor hen bestaat geen enkele aandacht. De adviseurs vinden dat Madlener hier tekortschiet en vraagt zich af waarom hun belangen niet zijn meegenomen. Ook voor deze aanzienlijke groep dient de fair balance te gelden.

Nieuwe munitie
Al met al fileert de Raad van State in dit advies de halfslachtige aanpak van minister Madlener en benadrukt dat er prioriteit moet komen voor een echte, juridisch solide en rechtvaardige belangenafweging waarin de gezondheid en het welzijn van omwonenden wordt meegenomen.

Het advies is een erkenning van de jarenlange strijd van omwonenden en biedt nieuwe munitie in lopende en toekomstige rechtszaken en procedures. Opperste waakzaamheid blijft echter geboden: Madlener zal niet de eerste PVV-minister zijn die een advies van de Raad van State in de wind slaat.

Bron

(leestijd circa 3 minuten)

Begin april meldde Trouw dat Europese vluchten vanuit ons land meer CO₂ uitstootten dan ooit tevoren. Het blijkt slechts het topje van de ijsberg, want ook intercontinentale vluchten zorgden voor fors hogere emissies.

Waar vrijwel alle sectoren van de economie de CO₂-uitstoot terugbrengen, is de luchtvaart een zwart schaap. Vorig jaar werd op intercontinentale vluchten 426.000 ton meer kooldioxide uitgestoten, ruim 4 procent meer dan een jaar eerder.

Dit blijkt uit de officiële cijfers van de Nederlandse Emissieautoriteit (mirror). Dagblad Trouw deed verslag van de groei in emissies op Europese vluchten, maar miste kennelijk de intercontinentale vliegerij.

De 17 procent groei op Europese vluchten is goed voor nog eens 444.000 ton extra CO₂, waarmee het totaal komt op bijna een miljoen ton extra. Overall komen de CO₂-emissies van de vliegindustrie vanuit Nederland hiermee uit op bijna 14 miljoen ton. Daarbij is nog geen rekening gehouden met het versterken van de klimaatgevolgen vanwege de uitstoot op grote hoogte.

Evenveel als alle auto’s in ons land
Ter vergelijking: het totale autoverkeer in ons land is verantwoordelijk voor zo’n 15 miljoen ton CO₂-uitstoot. De vliegindustrie – door de meeste mensen slechts incidenteel gebruikt voor een vakantietripje – is daarmee vrijwel even vervuilend als alle auto’s in ons land die veelal dagelijks worden gebruikt, onder meer voor woon-werkverkeer en familiebezoek.

KLM is niet verrassend de grootste boosdoener in ons land. Van de 10,6 miljoen ton CO₂ op intercontinentale vluchten is maar liefst 8,6 miljoen ton afkomstig van het bedrijf onder leiding van Marjan Rintel. Dat is ruim 80 procent. In Europees verband is het totaal 3,1 miljoen ton CO₂, waarvan 1,8 miljoen ton van KLM (57 procent).

Deze cijfers zijn exclusief vakantievlieger Transavia – onderdeel van hetzelfde bedrijf – dat in Europa nog eens een miljoen ton CO₂ uitstoot en daarbuiten 1,2 miljoen ton.

Zwaar onder vuur
De groeiende emissies van de luchtvaart liggen maatschappelijk terecht zwaar onder vuur. Waar in vele sectoren van de economie wordt gewerkt aan het terugdringen ervan, groeien die van de vliegindustrie vrolijk door alsof er niets aan de hand is.

Deze ontwikkeling leidt ertoe dat de luchtvaart een steeds groter deel van de klimaatschadelijke emissies voor zijn rekening neemt en dat deze sector in zijn eentje zorgt voor het uit zicht raken van de klimaatdoelen. Tel daarbij op de aanzienlijke uitstoot van stikstofoxiden, de nog steeds voortgaande lozingen van PFAS en andere zeer zorgwekkende stoffen en de extra klimaateffecten van de uitstoot op grotere hoogte en het verhaal begint duidelijk te worden.

Recentelijk werd uit wetenschappelijk onderzoek duidelijk dat de klimaatschade door non-CO₂ van de luchtvaart zo’n twee tot drie keer groter is dan de uitstoot zelf. Deze non-CO₂-effecten worden de vliegindustrie vooralsnog niet aangerekend en blijven dus buiten het zicht van de wet- en regelgeving. Net als de enorme uitstoot van stikstofoxiden die met kunstmatige afkapgrenzen voor zo’n 90 procent wordt weggerekend.

Afstevenen op een ramp
Gezien de plannen van de huidige regering – het verschuiven van deadlines voor de NO_x-emissies en de verminderde inspanningen van minister Hermans op het gebied van CO₂ – stevent de Nederlandse samenleving af op een ware klimaat- en natuurramp. De ontwikkelingen dreigen niet alleen de gehele economie stil te leggen, maar zorgen voor tientallen miljarden euro’s aan schade voor ondernemers en de maatschappij als geheel.

Stikstofdeskundige Johan Vollenbroek meldde eerder het vreemd te vinden dat het kabinet een voorkeur lijkt te hebben voor twee marginale sectoren – luchtvaart en veeteelt – en daarvoor grote risico’s neemt met sectoren die wel substantieel bijdragen aan de economie. En in het geval van de luchtvaart: aan de belastinginkomsten.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met De Reclamejagers, een organisatie die strijdt tegen reclameuitingen die valse klimaatclaims bevatten.

Bron

(leestijd circa 2 minuten)

Vijf organisaties van omwonenden in het Duitse Hamburg stappen uit het overleg met de vliegindustrie. “Dialoog mag nooit een vervanging zijn van echte actie”, hekelt Martin Mosel het schijnoverleg. Hij is de voorzitter van de actieve BIG Fluglärm.

Bijna tien jaar werd er vergaderd over hinderbeperking door het vliegverkeer, met overheden, luchtvaartmaatschappijen en het vliegveld. Maar nu is er een heldere conclusie: BIG Fluglärm en vier andere organisaties stappen uit dit overleg en gaan op zoek naar “meer bindende manieren om te participeren”.

In 2015 werd de Alliance for Aircraft Noise Protection opgericht naar aanleiding van een door burgers ingebrachte motie. Het doel was om effectieve maatregelen te ontwikkelen om de overlast van het vliegverkeer terug te dringen. Het werd destijds gevierd als een mijlpaal, een teken van gezamenlijk werken aan een betere toekomst. Tien jaar later klapt het initiatief.

Participatie-simulator
“De alliantie was een politieke belofte, maar degradeerde tot een participatie-simulator”, vertelt Mosel. “In plaats van actie te ondernemen, luisterde de tegenpartij. In plaats van beslissingen te nemen werd er gediscussieerd. Participatie is geen vervanging voor actie wanneer de gezondheidsproblemen zich opstapelen.”

De stap van de vijf bewonersorganisaties is volgens eigen zeggen geen eendagsvlieg, maar het resultaat van jaren van observatie, ervaring en groeiende frustratie. Talloze suggesties, tips, opinies van experts en data-analyses werden ingediend – maar het pad naar verandering van beleid werd continu geblokkeerd.

In Hamburg speelt een groot conflict over nachtvluchten. Maar ook daar wilde politiek noch vliegindustrie ook maar één wijziging doorvoeren. Het lijkt allemaal sterk op de situatie in ons land waar de MRS en diens voorgangers als ORS en Alders-tafel al meer dan dertig jaar overleggen zonder enig resultaat voor de omwonenden. Integendeel: de situatie wordt ieder jaar erger.

‘Er gebeurde niets’
“De discussie was er, de analyses stapelden zich op, zelfs was er overeenstemming over de noodzaak tot hervorming – maar er gebeurde niets. Dat is precies het probleem van de alliantie”, aldus Mosel.

“De term ‘alliantie’ suggereert dat er sprake is van een gelijkwaardig partnerschap. In werkelijkheid werden omwonenden gewoon genegeerd en uitgelachen.”

BIG Fluglärm geeft aan dat er geen sprake is van een pauze, maar van een heus vertrek uit het overleg. De vereniging ziet het als een nieuw begin om omwonenden beter te beschermen tegen de nukken van de vliegindustrie. “Juridisch, politiek en via de publiciteit.”

Facade
Mosel: “We hebben geen behoefte meer aan overleg waarin iedere kritiek wordt weggepoetst. We willen een politiek die optreedt en instituties die de boel in de gaten houden. Maar niet langer onder het mom van een alliantie die bewezen heeft niets meer te zijn dan een facade.”

In ons land loopt de Maatschappelijke Raad Schiphol hetzelfde risico. Hoewel in de wet het adviesrecht is vastgelegd, heeft minister Barry Madlener inmiddels de raad meerdere malen gepasseerd. Zijn reactie op de adviezen is vaak nietszeggend en glad geformuleerd, maar geen enkele keer is er iets gebeurd met zo’n advies.

Bron

(leestijd circa 4 minuten)

Een rapport van het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartcentrum NLR van eind februari lijkt een stap in de goede richting: meer data vergaren om de klimaateffecten van zakelijk vliegverkeer in kaart te brengen. Maar wie beter kijkt ziet een rapport dat vooral geschreven is om de schijn van duurzaamheid op te houden.

Het onderzoek, geschreven in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur, stelt de CO₂-uitstoot van het zakelijk vliegverkeer in 2019 in kaart te hebben gebracht. De minister stuurde het stuk vandaag naar de Tweede Kamer, tussen allerlei andere rapporten in. Dat is een dag na het luchtvaartdebat dat gisteren werd gehouden in het parlement.

Het totale vliegverkeer bestond in dat jaar uit zo’n 600.000 vliegbewegingen van en naar Nederland, vooral binnen Europa (85 procent).

Dat veroorzaakte volgens NLR een uitstoot van ongeveer 8,2 megaton CO₂, veel lager dan de eerder door CBS gerapporteerde 13,8 megaton. NLR gebruikte hiervoor een eigen rekenmodel dat substantiële verschillen oplevert met de rekenwijze van CBS. Dit roept direct de vraag op waarom gekozen is voor dat model met een veel lagere uitstoot dan blijkt uit de officiële statistieken. Het lijkt een bewuste keuze om een deel van de uitstoot weg te rekenen.

Volgens NLR had in 2019 ongeveer 30 procent van de vliegreizen een zakelijk doel, gebaseerd op cijfers van het Kennisinstituut voor Mobiliteit. Deze zakenreizigers waren volgens het rapport daarmee ook goed voor ongeveer 30 procent van de totale uitstoot. De onderzoekers menen dat de verdeling over de verschillende reisklassen (economy, comfort- of business class) vergelijkbaar is tussen zakelijke en niet-zakelijke reizen.

Onhoudbare aanname
Dit is een aanname die niet in stand valt te houden, omdat zakenreizigers veel vaker vliegen in luxere klassen dan de privé-passagier. Het rapport erkent de effecten van de verschillende reisklassen op de CO₂-uitstoot. Op basis van de rekenfactoren van Boginger & Strand uit 2013 wordt duidelijk dat stoelen in de business class en first class meer ruimte innemen en vaak zwaarder zijn. Dat resulteert in de hogere uitstoot dan een passagier in de economy class.

Voor zogenaamde single aisle vliegtuigen is de factor voor business class 1,89 en voor wide body vliegtuigen zelfs 2,28 ten opzichte van de economy class. First class spant de kroon met factoren van 2,92 (single aisle) en liefst 4,53 (wide body).

De verschillen worden pijnlijk duidelijk in de voorbeeldberekeningen voor drie verschillende afstanden. Een korteafstandsvlucht Amsterdam-Londen (zo’n 400 kilometer) genereert per passagier ongeveer 40 kilogram CO₂ in economy class en 76 kilogram in business class. Voor een middellangeafstandsvlucht Amsterdam-Madrid (circa 1500 kilometer) is dat respectievelijk 104 en 206 kilogram CO₂ en voor een langeafstandsvlucht 698 kilogram CO₂ in economy en 1.594 kilogram in de business class.

Goochelen met getallen
Het rapport onderschrijft hiermee dat de keuze voor een luxere reisklasse de individuele klimaatimpact significant vergroot. De grafieken in het rapport tonen echter dat de totale uitstoot van het zakelijk vliegverkeer het grootst is in de economy class. Maar dat is slechts het geval omdat de grote meerderheid van de stoelen onder deze klasse valt. Per passagier stoot een business class stoel verreweg het meest uit.

NLR waagt zich vervolgens aan een vergelijking tussen vliegen en andere transportmogelijkheden: de trein en de (elektrische) auto. Daarbij wordt een ingewikkeld rekenmodel gebruikt, waarbij ook de indirecte emissies en de (te lage) calculaties uit het eigen model van NLR voor directe vliegtuigemissies worden betrokken. Zelfs de impact van de productie van de vervoersmiddelen, de infrastructuur en de energiedragers wordt meegenomen. Voorts betrekt het NLR de gemiddelde elektriciteitsmix in Nederland, België, Frankrijk, Groot-Brittannië en Spanje erbij, plus een scenario voor de beleidsdoelen in 2030 (!).

De resultaten van deze vergelijking zijn weinig verrassend. De trein blijkt veruit de laagste klimaatbelasting te hebben, gevolgd door de elektrische auto. De benzineauto zit tussen vliegen in economy en comfort klasse in. Stuitend is te moeten constateren dat een business class-passagier op de korte en middellange afstand een vijf tot zeven keer grotere CO₂-uitstoot veroorzaakt dan iemand in de trein of in de elektrische auto (twee keer zoveel).

Non-CO₂ niet meegenomen
Het rapport verkleint de impact van vliegen kunstmatig door wel te wijzen op de zogenaamde non-CO₂-effecten, onder meer vanwege de condensatiesporen en de cirrusbewolking die daaruit ontstaat, maar deze effecten vervolgens niet opneemt in de berekeningen. Dit gebeurt onder het mom van een tekort aan kennis, maar leidt tot twee tot vier keer lagere klimaateffecten dan in werkelijkheid het geval is. Zouden deze effecten wel zijn doorberekend, dan steekt het vliegverkeer nog veel ongunstiger af.

De nadruk die NLR legt op directe versus indirecte emissies (het verbranden van fossiele brandstof versus elektriciteitsopwekking) leidt af van het fundamentele probleem: vliegen, zeker in de business class, is een extreem energie-intensieve en vervuilende activiteit.

Het rapport gaat verder in op de verwachte uitstoot van zakelijke vliegreizen in 2030, rekening houdend met de potentiële effecten van vlootvernieuwing en de inzet van alternatieve brandstoffen. Het verschil in CO₂-uitstoot tussen oudere en nieuwere generaties vliegtuigen kan aanzienlijk zijn, variërend van 14 tot 36 procent minder uitstoot per passagier op een korte vlucht naar Londen.

Tekort alternatieve brandstoffen
NLR meent dat met name vlootvernieuwing het grootste effect zal hebben op de CO₂-uitstoot. Daarnaast wordt de verplichte bijmenging genoemd van alternatieve brandstoffen van 6 procent in 2030 onder het EU-programma ReFuelEU, evenals de Nederlandse ambitie van 14 procent.

Maar hoewel vlootvernieuwing en alternatieve brandstoffen kunnen bijdragen aan een lagere uitstoot per vlucht, is het de grote vraag of deze maatregelen voldoende zijn om de groei van het vliegverkeer te compenseren en de klimaatdoelstellingen te halen. Bovendien is de productie van alternatieve brandstoffen nog zeer beperkt en kostbaar, hetgeen grootschalige implementatie bemoeilijkt.

NLR signaleert verder een daling van het aandeel zakelijke reizigers in de luchtvaart, van 30 procent voor de coronapandemie tot 19 procent in 2024, vooral als gevolg van de versnelde adoptie van digitale communicatieplatformen. Hoewel zo’n afname positief zou zijn voor de totale uitstoot, is het riskant om hier teveel op te vertrouwen. Bedrijfsbeleid en individuele keuzes blijven bepalend.

Instrument voor de vliegindustrie
Concluderend moeten we vaststellen dat dit rapport, hoewel het nuttige inzichten biedt in de omvang van de zakelijke luchtvaartemissies en de vergelijking met andere transportmiddelen, tekortschiet in het bieden van een werkelijk kritische analyse van de problematiek.

De nadruk op technologische oplossingen zoals vlootvernieuwing en alternatieve brandstoffen, is vooral een poging om de status quo te legitimeren. De fundamentele noodzaak tot reductie van het aantal vliegreizen wordt onvoldoende belicht.

Het rapport dreigt daarom vooral een instrument te worden in de strategie van overheid en vliegindustrie om de kritiek op de groei van het vliegverkeer te pareren, zonder daadwerkelijk de noodzakelijke transformatie naar een duurzaam mobiliteitssysteem te stimuleren. Het is verstandig de overheid en de sector met argusogen te blijven volgen.

Bron

(leestijd circa 5 minuten)

De Maatschappelijke Raad Schiphol heeft een vernietigend advies uitgebracht op het versnelde Luchthavenverkeersbesluit dat minister Barry Madlener (PVV) wil vaststellen. De raad prikt door de drogredeneringen heen en verklaart het besluit bij voorbaat onzorgvuldig.

“Geachte heer Madlener,

De Maatschappelijke Raad Schiphol (MRS) heeft kennisgenomen van het plan van de minister om een wijziging van het Luchthavenverkeerbesluit Schiphol (LVB) door te voeren. In de ontwerpwijziging wordt een maximumaantal commerciële vluchten van 478.000 per jaar vastgelegd waarvan 27.000 voor de nacht. De MRS zal dit advies ook in de publieksconsultatie inbrengen.

De minister ziet de ontwerpwijziging als een noodzakelijke en tussentijdse stap. De MRS is van mening dat met deze ontwerpwijziging geen recht wordt gedaan aan de rechterlijke uitspraak van 20 maart 2024. Het is belangrijk dat de huidige gedoogsituatie snel wordt beëindigd. De MRS verwacht dat er daarom medio zomer 2025 een ontwerpwijziging voor het integrale LVB ter consultatie wordt gelegd en dat die wél aan de rechterlijke uitspraak voldoet. Daarbij is het van belang dat een wettelijk verplichte milieueffectrapport (MER) wordt gepubliceerd, inclusief advies van de Commissie voor de milieueffectrapportage (Commissie mer).

De MRS steunt de toevoeging van een jaarlijks maximumaantal vluchten aan het LVB als een instrument ter bescherming van de leefomgeving. Die toevoeging is een erkenning van het feit dat aantallen vluchten er toe doen als het gaat om geluidshinder. Echter, de MRS steunt de hoogte van het voorgestelde maximum van 478.000 vluchten niet. Dat aantal is namelijk niet tot stand gekomen op basis van een kenbare en navolgbare belangenafweging. Daarom is er van een fair balance – zoals voorgeschreven door het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) – geen sprake.

Daarnaast mogen burgers ook een zorgvuldig proces verwachten. Hiervan is volgens de MRS op dit moment geen sprake, omdat een deugdelijk MER bij deze ontwerpwijziging ontbreekt. Dat maakt het in dit stadium onmogelijk om een zorgvuldige appreciatie van de milieueffecten en de naleving van de wettelijk vereiste gelijkwaardigheidscriteria te geven.

De balanced approach leidde niet tot fair balance
Het maximumaantal vluchten op Schiphol behoort tot stand te komen op basis van een eerlijke afweging tussen de belangen van stakeholders die baten hebben van luchtvaart en van stakeholders die daar de lasten van dragen. Het fair balance-vereiste volgt uit Artikel 8 van het EVRM. In het verdrag is vastgelegd dat mensen het recht hebben op een ongestoord privéleven, maar dat zij inbreuk daarop moeten accepteren als er daarvoor een dringende maatschappelijke reden is. Het uitgangspunt in de belangenafweging zou dus moeten zijn dat er niemand ernstig gehinderd is, waarna wordt vastgesteld voor welke hinder er een maatschappelijke rechtvaardiging bestaat.

In de beantwoording van Kamervragen wordt verklaard (Kamerstuk 29665-532, p.13) dat voor de ontwerpwijziging een zorgvuldige belangenafweging in het kader van het EVRM is gemaakt. Een motivering ontbreekt daarbij en op basis van onderstaande argumenten vindt de MRS deze verklaring ook niet aannemelijk.

Ten eerste ontbreekt de onderbouwing waarom er een fair balance ontstaat bij een geluidsdoel van minus 20% en het uit de balanced approach resulterende maximale aantal vluchten. Uit de Nota van toelichting bij de ontwerpwijziging (p.10) blijkt ook niet dat deze al is getoetst aan het EVRM. Zonder duidelijke onderbouwing en verwijzing naar relevante stukken is de hoogte van het geluidsdoel vanuit het oogpunt van het EVRM willekeurig gekozen.

Ten tweede is de balanced approach gericht op het behalen van een geluidsdoel dat is geformuleerd in relatieve veranderingen, namelijk percentages waarmee het aantal ernstig gehinderde personen en het aantal ernstig belaste woningen omlaag moet. Een eerlijke belangenafweging vraagt daarentegen om een benadering in absolute termen. Het gaat daarbij om de vraag of de maatschappelijke baten bij een bepaalde omvang van de luchtvaart de maatschappelijke lasten ervan rechtvaardigen.

Ten derde zijn er meermaals aanpassingen gemaakt in de balanced approach, zowel in het maatregelenpakket als in de modellering, waardoor het berekende maximumaantal vluchten veranderde. Zo werd het maximum van 440.000 (2022) verhoogd naar 452.500 (2023), 460.000-470.000 (2024) en uiteindelijk 478.000. Deze berekeningen staan los van de vraag voor hoeveel vluchten er een dringende maatschappelijke reden is en doen afbreuk aan het vertrouwen van omwonenden in dit proces.

Ten vierde wordt in de IenW-notitie Bestemmingenanalyse voor adequate bereikbaarheid (2022) geschat dat Nederland adequaat verbonden blijft met de wereld als het aantal vluchten op Schiphol tussen 396.000-438.000 ligt. Bovendien is het gewenste bestemmingennetwerk bij de berekening van dat interval als uitgangspunt genomen. Dat is een eenzijdige benadering waarbij de belangen van omwonenden niet zijn meegewogen. De MRS constateert dat zelfs op basis van deze (ondeugdelijke) analyse voor een aantal vluchten hoger dan 438.000 er sowieso geen dringende maatschappelijke reden is, zoals wel wordt voorgeschreven door het EVRM.

Ten vijfde geeft een recente studie in opdracht van de luchtvaartsector naar de maatschappelijke kosten en baten van Schiphol sterke indicaties dat 440.000 vluchten meer welvaart voor Nederland oplevert dan 478.000 vluchten. Economische activiteiten en werkgelegenheid verschuiven namelijk naar andere sectoren en door een vermindering van klimaatschade en een betere gezondheid van omwonenden neemt de welvaart per saldo toe.

Ten zesde wordt het vaststellen van 478.000 vluchten gepresenteerd als een krimp voor de sector. Maar, er waren in 2024 circa 474.000 vluchten waarvan 25.000 in de nacht. Dat betekent hooguit dat met de ontwerpwijziging de post-corona groeispurt naar 500.000 vluchten tot stilstand komt. Van krimp is in elke geval geen sprake.

Conclusie
Op basis van de voorgaande analyse concludeert de MRS dat er met 478.000 vluchten op jaarbasis niet voldaan wordt aan het fair balance-vereiste uit het EVRM. De Raad van State (RvS) zal deze ontwerpwijziging toetsen aan hogere wetgeving. De MRS adviseert dan ook om het voorliggende advies als bijlage mee te sturen in de spoedprocedure bij de RvS.

Ook trekken de voornoemde argumenten (punt 2, 3 en 4) in twijfel dat de balanced approach als instrument geschikt is om de fair balance te bewerkstelligen. Daarom adviseert de MRS om de RvS tevens te consulteren over de vraag in hoeverre het instrument van de balanced approach aansluit op de vereiste bescherming van het privéleven en de gezondheid van omwonenden via de fair balance.

De MRS vindt dat bij de integrale LVB-wijziging een kenbare en navolgbare belangenafweging moet worden gepresenteerd die voldoet aan het fair balance-vereiste uit het EVRM. Het resultaat in termen van maximumaantallen vluchten per jaar en in de nacht kan in de integrale LVB-wijziging worden opgenomen.

Geen zorgvuldig proces
Volgens de Nota van toelichting (p.8) hoeft er voor deze ontwerpwijziging geen milieueffectrapport opgesteld te worden, omdat er geen grenswaarden in handhavingspunten worden gewijzigd. Op voorhand is echter duidelijk dat de grenswaarden in handhavingspunten bij 478.000 vluchten worden overschreden. Met die verwachting is het procedureel discutabel om de ontwerpwijziging
door te voeren zonder deugdelijk MER.

De Nota van toelichting verwijst voor de milieugevolgen van de ontwerpwijziging naar het MER NNHS 2020. Het argument daarbij is dat de ontwerpwijziging met 478.000 vluchten een verbetering zal zijn ten opzichte van de situatie van 500.000 vliegbewegingen waar het MER NNHS 2020 van uitging. Dit argument houdt echter geen stand, omdat de MER NNHS 2020 geen onbetwiste bron is. De Commissie mer signaleerde in haar toetsingsadvies (2021) een aantal tekortkomingen en achtte correcties en aanvullingen essentieel. Die zijn nooit doorgevoerd en over het MER NNHS 2020 is nooit een besluit genomen. In het kader van de algemene beginselen van behoorlijk bestuur en de wettelijk vereiste toets op de gelijkwaardigheidscriteria verwacht de MRS een nadere onderbouwing van het besluit om toch te verwijzen aan het MER NNHS 2020.

De motivatie van IenW om een versneld traject te doorlopen, is de deadline in het slotallocatieproces. Een alternatieve manier om ervoor te zorgen dat er in het gebruiksjaar 2025-2026 maximaal 478.000 slots worden uitgegeven, is bijvoorbeeld een ministerieel verzoek aan de luchthaven. Daarmee wordt geanticipeerd op de integrale LVB-wijziging. De MRS vraagt of er alternatieven voor een versnelde LVB-wijziging zijn onderzocht en zo ja, welke dat waren. Bij een ingrijpend besluit zoals dit verwacht de MRS dat inzichtelijk wordt gemaakt waarom alternatieven zijn afgevallen.

Gevolgen voor beleid
De ontwerpwijziging heeft consequenties voor het huidige beleid en de inzet van beleidsinstrumenten. De MRS wijst bijvoorbeeld op het belang van de ontwikkeling van aanvullende hindernormen. Het jaargemiddelde geluidsniveau vanwege vliegverkeer op een zekere locatie verklaart immers maar een kwart van de aldaar ervaren geluidshinder (Brink, 2014). Daarom moeten er normen komen voor rustperioden, overvliegfrequentie en het aantal passages boven een bepaald geluidsniveau per dag. Dat geeft omwonenden meer bescherming dan alleen een maximumaantal vluchten per jaar. Ook wijst de MRS op lopende initiatieven om de hinder voor de omgeving te beperken, zoals het gevelisolatieprogramma. Dat programma is gebaseerd op een maximumaantal van 440.000 vluchten per jaar en met de ontwerpwijziging kan de geluidsbelasting lokaal hoger uitvallen.

Het kabinet staat voor de taak om de leefomgevingskwaliteit overal rondom Schiphol, dus bij alle banen, snel te verbeteren. De integrale wijziging van het LVB is daar een belangrijk onderdeel van. De MRS zal in dat traject gevraagd en ongevraagd advies uitbrengen.

Met vriendelijke groet,
Khadija Arib
Voorzitter Maatschappelijke Raad Schiphol”

Bron

(leestijd circa 10 minuten)

De minister wil weten wat mensen en organisaties vinden van het nieuwe Luchthavenverkeersbesluit voor Schiphol. Wij verdenken de minister van het onterecht en onjuist oprekken van milieugrenzen en van het treffen van maatregelen voor de bühne. Onze zienswijze.

“Met deze zienswijze uiten we onze fundamentele bezwaren tegen de ontwerpwijziging van het Luchthavenverkeerbesluit Schiphol. De voorgestelde wijzigingen zijn onnodig, misleidend en lijken vooral bedoeld om de milieugrenzen stilzwijgend op te rekken en – in de eigen (eerdere) woorden van de Staat – het recht van Schiphol op het uitoefenen van een onrechtmatige exploitatie te legaliseren. Met deze ontwerpwijziging wordt de schijn van onbehoorlijk bestuur opgewekt.

De bezwaren worden hieronder achtereenvolgens toegelicht.

Schijnreductie van nachtvluchten. De voorgestelde verlaging van het aantal nachtvluchten van 32.000 naar 27.000 wordt gepresenteerd als een grote stap vooruit, maar in werkelijkheid ligt het aantal nachtvluchten al jaren onder de 27.000. Dit betekent dat de maatregel in feite een wassen neus is die geen echte verbetering oplevert voor omwonenden. Wanneer het ministerie serieus is over hinderreductie, dan moet de limiet substantieel lager worden vastgesteld dan het huidige praktijkniveau. En moet er ook sprake zijn van een voortdurende reductie. Iets waar het ministerie zelf op hint.

Het instrument van tariefdifferentiatie wordt fors meegerekend, zeker in het herziene pakket nadat de Minister KLM en Schiphol tegemoet is gekomen en de sector er publiekelijk vrolijk mee schermt. Maar de luchtvaartsector vecht de nieuwe tarieven tegelijkertijd aan bij de ACM. Het effect is daarmee dus verre van zeker. U zou het effect van tariefdifferentiatie dus wel enigszins mogen meerekenen, maar zeker niet onvoorwaardelijk. Daarmee is het halen van de 15% zeer twijfelachtig. De ontwerpwijziging gaat dus ten onrechte uit van stellige effecten.

Ook is het doel steeds verder verwaterd. Eerst ging het om krimp naar 440.000 vliegbewegingen, toen werd het per saldo 20% geluidsreductie, toen 17% en wordt nu 15% voorgespiegeld, met een hele vage belofte daar binnen enkele jaren alsnog 20% van te maken.

General Aviation (GA) als ontsnappingsroute. De ontwerpwijziging richt zich alleen op handelsverkeer en laat General Aviation buiten beschouwing. Dit is een kunstmatig, en dus misleidend onderscheid, want GA omvat ook grote, lawaaiige vliegtuigen zoals de Boeings van de typen 737-800, 747-400 en 777-200. Hierdoor ontstaat een ontwijkingsmogelijkheid: vluchten kunnen onder GA worden geregistreerd om buiten de beperking te vallen. Deze ontwijkingsmogelijkheid wordt niet duidelijk benoemd en het zal duidelijk zijn dat deze ontwijkingsmogelijkheid niet leidt tot minder geluidshinder. Het maximum aantal vliegtuigbewegingen moet gelden voor alle vluchten, ongeacht of ze onder handelsverkeer of GA vallen. Alleen zo kan ontwijking worden voorkomen en is de hinderbeperking effectief. De ontwijkingsmogelijkheid laten bestaan, en ook nog eens via misleiding, is een indicatie van onbehoorlijk bestuur.

Oprekking van de natuurvergunning zonder deugdelijke onderbouwing. De Natuurvergunning die nu genoemd wordt door het ministerie en niet onherroepelijk is – hetgeen wel een vereiste is – staat de vergunninghouder maximaal 440.000 vliegtuigbewegingen toe in een gebruiksjaar, maar met de voorgenomen wijziging wordt 478.000 het nieuwe maximum. Dit kan niet anders gezien worden dan een sluipende verruiming van de milieugrenzen, zonder dat er een nieuwe milieutoetsing wordt gedaan die verplicht is en in tegenspraak met het gelijkwaardigheidsprincipe.

Het ministerie beroept zich in het ontwerpbesluit op een MER uit 2021. Daarvan concludeerde de Commissie voor de milieueffectrapportage (CMER) echter al dat het milieueffectrapport voor het toen beoogd nieuwe LVB een aantal ernstige tekortkomingen bevat, met name om de uitstoot van stikstofdioxide en koolstofdioxide en om de geluidbelasting. De geluidsbelasting wordt zelfs 15% groter t.o.v. de legitieme situatie van het LVB 2008 aldus de Commissie MER. Zie hier opmerking uit het CMER-rapport.

Een verdere aanwijzing dat er sprake kan zijn van onbehoorlijk bestuur is het gegeven dat de CMER in haar oorspronkelijke rapport spreekt van ‘legaliseren’. Dat wijst ondubbelzinnig op het feit dat de situatie daarvoor illegaal was. Daarnaast gebruikte ze kwalificaties als ‘onjuist’ en ‘ten onrechte’. Het rapport is volgens NRC onder druk van de luchthaven en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat aangepast.

Ongeacht de inhoud van deze MER, het ministerie kan deze niet als basis gebruiken daar zij geen enkele formele status heeft. Het proces om op basis van deze MER een nieuw LVB vast te stellen is namelijk gestaakt, waarschijnlijk vanwege de kritiek van de CMER.

Het argument dat vliegtuigen enigszins stiller zijn geworden, rechtvaardigt een substantiële verhoging naar 478.000 bewegingen niet. De natuurvergunning is daarnaast gebaseerd op meer dan alleen geluid; stikstofuitstoot, fijnstof en andere milieueffecten spelen ook een rol. Wat mist is een onafhankelijke analyse die aantoont dat 478.000 bewegingen niet meer schade aanrichten dan de vergunde 400.000 tot 420.000. Het ontbreken van deze analyse is een vorm van onbehoorlijk bestuur. Als stillere vliegtuigen daadwerkelijk een verbetering (gaan) betekenen, dan zou dat moeten leiden tot strengere geluidsnormen en daardoor minder daadwerkelijke overlast, niet tot een vrijbrief voor extra vluchten om de hinder op hetzelfde niveau te houden.

Daar komt bij dat moderne vliegtuigen juist meer NOx uitstoten. Sinds 1990 is de uitstoot van de luchtvaart verdrievoudigd.

Referentiesituatie. Het besluit gaat uit van een onjuiste referentiesituatie, namelijk de huidige gedoogde situatie. Maar dat is niet de legitieme referentie. Het feit dat de minister nu denkt via een spoedwet procedure een onjuiste referentie te mogen gebruiken is op geen enkele manier aannemelijk gemaakt. Zo merkt de CMER op in haar advies over het definitieve LVB – die nu ingehaald wordt door deze spoedwet – op dat:

Diverse organisaties hebben reeds kritiek geuit op deze werkwijze, waaronder onze stichting SchipholWatch. Zelfs al wordt de referentiesituatie gehandhaafd, dan nog geeft dat geen grond voor de uitbreiding. Immers het ministerie geeft zelf toe dat het Luchthavenverkeersbesluit voor Schiphol (LVB 2008) feitelijk maar 400.000 tot 420.000 vliegbewegingen passen.

Besluit versterkt rechten sector op exploiteren van een niet rechtmatige exploitatie. Het resultaat van dit besluit zal zijn dat het (ten onrechte) de rechten versterkt van de sector op wat de Staat en ministerie zelf een onrechtmatige exploitatie hebben genoemd. Uit dezelfde vragenset, onder 10.

In het besluit ontbreekt de onderbouwing op het punt van het overtuigend weerleggen waarom dit versterken van de rechten van de sector niet leidt tot een verdere onrechtmatige exploitatie. Dit draagt bij aan het karakter van onbehoorlijk bestuur.

Aantal vliegtuigbewegingen (VTB) gebruiken als stuurmiddel is strijdig met Wet luchtvaart als dat het enige middel blijft. Dit besluit stelt de in het Regeerprogramma vastgestelde doelen te regelen; namelijk de rechtspositie van omwonenden van Schiphol zo snel mogelijk te herstellen en de geluidsbelasting met 20% terug te dringen en stelt dit te bereiken door de lopende balanced approach-procedure voort te zetten en middels twee maatregelen van het BA-maatregelenpakket, namelijk het maximum aantal vliegtuigbewegingen in de nacht en voor het etmaal, te realiseren. Hiermee koppelt het ministerie geluidsreductie aan een maximum aantal vliegtuigbewegingen. Dat voldoet echter niet aan de eisen van de Wet luchtvaart, artikel 8.17 lid 4 en 5. Het aantal VTB is geen grenswaarde zoals daar gedefinieerd is. Op zich vormen lid 4 en 5 minimumregels en sluiten aanvullende nieuwe regels niet uit, maar dat laat onverlet dat het ministerie door nu zo te handelen de facto een stelselwijziging introduceert. En niet meer stuurt op milieunormen, maar op aantallen. En daarmee niet voldoet aan de minimumeisen.

Het aantal VTB is ongeschikt als (enige) meetlat voor geluidsbelasting. Er is immers geen eenduidige relatie tussen het aantal VTB als absolute variabele en de geluidbelasting. Simpel voorbeeld: als alle vluchten worden uitgevoerd met Boeing 747’s is de geluidsbelasting (ceteris paribus) heel anders dan wanneer dit gebeurt met Airbus A220’s. In die zin kan helemaal niet worden gestuurd op geluidbelasting via het aantal VTB.

Het besluit stelt echter het aantal VTB wel boven de grenswaarden zoals die in het LVB zijn vastgelegd (zie nota van toelichting). Dus het lijkt er op dat als het aantal vluchten maar onder de 478.000 blijft, burgers zich nergens op kunnen beroepen met die grenswaarden in de handhavingspunten. Bovendien staat erbij dat het niet handhaven wordt doorgezet (anticiperend handhaven in uw termen). Kortom, de wetgeving uit het LVB 2008 wordt buitenspel gezet en er komt een harde grens 478.000 voor in de plaats waarvan totaal onduidelijk is hoe de geluidsbelasting zal uitpakken en waarbij omwonenden zich nergens op kunnen beroepen. Juridisch creëert het ministerie een onduidelijke situatie die de rechtszekerheid van burgers juist aantast in plaats van vergroot en schijnrechtszekerheid voor de sector vergroot. Dit lijken verdere aanwijzingen te zijn voor onbehoorlijk bestuur en is in strijd met het vonnis van de rechter op 20 maart 2024 in de zaak van de stichting Recht op Bescherming tegen Vliegtuighinder.

Tegenstrijdigheid in beleid. De Minister stelt dat het besluit niet MER-plichtig is omdat de grenswaarden in de handhavingspunten niet veranderd worden. Dat lijkt in tegenspraak met de waarheid. Twee weken nadat het ontwerpbesluit LVB er lag, werd er een tijdelijke regeling afgekondigd voor 2025 waarmee de grenswaarden alsnog gewijzigd werden. De minister maakt niet duidelijk hoe beide stellingen tegelijkertijd waar kunnen zijn. Dit lijkt een verdere aanwijzing te zijn voor onbehoorlijk bestuur.

Gelijkwaardigheid is niet aangetoond. De Wet luchtvaart stelt dat gelijkwaardigheid met LVB 2003 moet worden aangetoond. Dat is niet gebeurd. De minister verwijst naar een MER besluit uit 2021, waar de Commissie MER zware kritiek op had en welke ook nooit is ingevoerd. Dergelijk fantoombeleid draagt bij aan het karakter van onbehoorlijk bestuur.

Besluit is voor groepsrisico per definitie niet gelijkwaardig. Voor groepsrisico is gelijkwaardigheid onterecht en daarom niet legitiem losgelaten. Dit wordt bevestigd door Staatssecretaris V&W Schultz en recent door de Minister aan de Eerste Kamer bevestigd

De minister geeft slechts aan met welk instrument hij zou sturen. Dat is niet voldoende om aan het gelijkwaardigheidscriterium te voldoen; hij moet ook aantonen dat het doel daadwerkelijk bereikt wordt. Dat wordt des te prangender daar zijn voorganger aangaf dat dit onhaalbaar is en was. Als er nieuwe feiten of informatie voorhanden is waarom de situatie gewijzigd zou zijn, dient de minister dit aan te geven. Het nalaten daarvan draagt bij aan de indruk van onbehoorlijk bestuur.

Tussentijdse wijziging is onnodig en politiek gestuurd. Het ministerie claimt dat deze wijziging noodzakelijk is, omdat Schiphol in mei 2025 de capaciteit moet vaststellen voor de uitgifte van slots. Echter, dat lijkt niet terecht. De EU-slotverordening stelt dat capaciteitsparameters uiterlijk in mei worden vastgesteld, maar dat betekent niet dat dit per se via een formele LVB-wijziging moet. Er ontbreekt dus een bewijs dat een formele wijziging van het LVB vereist is om dit te doen. Schiphol heeft in het verleden (en tot op heden) veelvuldig gewerkt met beleidsafspraken en anticiperend handhaven. Alternatieve methoden, zoals een tijdelijke regeling of beleidslijn, lijken in dezen niet onderzocht. In 2017-2018 werd bijvoorbeeld de “Tijdelijke regeling volumeplafond nachtvluchten Schiphol” gebruikt en de Inspectie Leefomgeving en Transport is al een decennium aangewezen om niet te handhaven. Waarom kan zoiets nu niet? Deze tussentijdse wijziging lijkt nu vooral een manier om 478.000 vliegtuigbewegingen politiek te verankeren vóórdat de bredere discussie over milieugevolgen en juridische houdbaarheid heeft plaatsgevonden. Dit kan worden beschouwd als een onacceptabele handelswijze en daarom weer een vorm van onbehoorlijk bestuur.

Wat als de integrale LVB-herziening vertraging oploopt? Het ministerie stelt dat deze wijziging slechts een tussenstap is, en dat later dit jaar een volledige LVB-herziening volgt. Maar wat als die grote herziening vertraging oploopt, zoals eerder al gebeurde en eigenlijk standaard is op dit complexe dossier? Dan blijft het voorgenomen maximum van 478.000 langer de norm, zonder dat de bredere milieugevolgen zijn getoetst. In dat geval heeft de minister een twijfelachtige, en mogelijk onwettige piketpaal geslagen, die een definitieve stap richting 478.000 of een ander hoog maximum is, zonder dat dit ooit expliciet is besloten. Deze potentiële achterdeurconstructie schaadt de omwonenden en het milieu en tast ook de rechtszekerheid aan.

Waarom wordt geluidsruimte niet geborgd (of verkleind)? De ontwerpwijziging richt zich op het aantal vliegtuigbewegingen, maar niet op de totale geluidsruimte of geluidsbelasting. Als vliegtuigen (marginaal) stiller worden, waarom wordt dan niet gekeken naar de totale geluidsruimte, en vervolgens de ruimtelijke verdeling daarvan? Dit betekent dat de wijziging niet gaat om hinderbeperking, maar om een zo hoog mogelijk aantal bewegingen binnen (dan wel buiten) de juridische marges te realiseren. Waarom schrijft de Minister dat dan niet zo op, in plaats van de schijn van misleiding van burgers te wekken. Dit beleidsvoornemen lijkt daardoor aantoonbaar ingegeven door de luchtvaartsector zwaarder te wegen dan de belangen van omwonenden en het milieu. Dat is in tegenspraak met de eigen Luchtvaartnota van de Minister.

Conclusie en verzoeken
De voorgestelde ontwerpwijziging is misleidend, juridisch twijfelachtig en waarschijnlijk overbodig en lijkt vooral bedoeld om de milieugrenzen stilzwijgend op te rekken en – in de eigen (eerdere) woorden van de Staat – het recht van Schiphol op het uitoefenen van een onrechtmatige exploitatie te legaliseren. Het wekt de indruk van onbehoorlijk bestuur. Daarom verzoek ik u om:

• In de gewijzigde ontwerpwijziging duidelijk te maken waarom de bezwaren in deze zienswijze niet op juiste gronden geuit zijn en derhalve de bovenstaande conclusie onjuist is.
• als er daadwerkelijk toch een aanpassingen wordt gedaan, de nachtvluchtlimiet (aantallen) substantieel te verlagen tot een niveau dat daadwerkelijk bijdraagt aan hinderbeperking en in Ieder geval General Aviation ook binnen de beperking te laten vallen, om ontwijking via deze route te voorkomen.
• de verhoging naar 478.000 bewegingen op deze gronden niet door te voeren, en een onafhankelijke toetsing uit te laten voeren dat of überhaupt het huidige aantal bewegingen milieutechnisch houdbaar is ten opzichte van de laatst geldende legitieme referentiesituatie. Waarbij voor de volledigheid opgemerkt is -en ook nooit door het ministerie betwist is- dat een onherroepelijke natuurvergunning een vereiste is. Evenals een rechtmatig vastgesteld LVB waarbij alle milieueffecten beoordeeld zijn door een MER en een passende beoordeling. Van het LVB 2008 is het dus de vraag of zij rechtmatig is.
• de noodzaak van deze gehaaste, tussentijdse wijziging opnieuw te evalueren en alternatieve methoden te overwegen, in plaats van deze wijziging politiek door te drukken zonder afdoende laat staan volledige onderbouwing en daarmee verder rechtszekerheid aan te tasten door onbehoorlijk bestuur.
• het beleid in zijn geheel vorm te geven met inachtneming van het eerder genoemde vonnis van de rechter, uitgesproken op 20 maart 2024 in de zaak van de stichting RBV.
• een deugdelijke inventarisatie te maken van de financiële risico’s die de Staat loopt indien onverhoopt blijkt dat de nu beoogde legalisatie spaak loopt, bijvoorbeeld als gevolg van een eventuele vernietiging van de natuurvergunning van Schiphol.”

U kunt alleen vandaag nog uw eigen zienswijze indienen via de website ‘participatie’ van het Ministerie van I&W.

Deze zienswijze werd opgesteld in samenwerking met Lammert van Raan, oud-Lid van de Tweede Kamer namens de Partij voor de Dieren en destijds actief op het dossier luchtvaart.

Bron

(leestijd circa 3 minuten)

Inmiddels zijn we beland in een situatie waarin onze schone lucht en onze leefruimte zijn overgedragen aan een paar grote buitenlandse bedrijven.

Vandaag publiceerde dagblad Trouw een artikel over de dreiging van Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen om naar de rechter te stappen als Schiphol moet krimpen. Ze willen onze overheid dwingen om haar plannen voor een beperking van het vliegverkeer te schrappen. Met andere woorden: buitenlandse bedrijven willen bepalen wat er in ons land gebeurt.

Schiphol is de afgelopen decennia ongeremd gegroeid en heeft daarmee een steeds groter deel van Nederland onder een deken van uitlaatgassen en lawaai gelegd. Dit gebeurde in strijd met milieuregels. Daarom moet de luchthaven nu met slechts 5 procent krimpen – een minimale correctie op jarenlang wanbeleid. Maar zelfs dát kleine offer is voor de luchtvaartsector al te veel. En alsof dat nog niet erg genoeg is, willen ze deze ‘krimp’ op termijn gewoon compenseren via de vliegvelden van Rotterdam en Lelystad. Een sigaar uit eigen doos.

Het is verleidelijk om hier in te gaan op de loze beloften over “stillere vliegtuigen” en “innovatieve oplossingen”. Maar laten we daar geen tijd aan verspillen. We weten allemaal hoe dat eindigt: uitstel, ontwijking en uiteindelijk nóg meer groei.

De rechter spreekt zich uit, maar wie luistert?
Verschillende rechters hebben zich al uitgesproken over het handelen van de Nederlandse staat en de luchtvaartbedrijven. Hun oordeel? De rechten van burgers zijn ernstig aangetast door de ongebreidelde groei van Schiphol. Toch blijft de luchtvaartsector doordrammen. Er lopen rechtszaken tegen vliegvelden die zonder de benodigde vergunningen opereren en ondanks alles gewoon blijven uitbreiden. Gezondheid, leefbaarheid, milieu? Het interesseert ze niets. Het draait om geld.

Iedereen weet intussen wel dat luchtvervuiling en lawaai door de luchtvaart leiden tot meer longziekten, hart- en vaatziekten en slaapstoornissen. Toch blijven politici en vliegmaatschappijen net doen alsof dat probleem niet bestaat.

Amerikaanse chantage: bluf of bittere ernst?
De dreiging van Amerikaanse luchtvaartbedrijven lijkt misschien bluf, maar is dodelijk serieus. Ze eisen zeggenschap over onze lucht en proberen ons te dwingen te buigen voor hún kortetermijnbelangen. Wat onze democratie in Nederland of Europa beslist? Dat vinden ze onbelangrijk. Zij beschouwen de lucht als hún eigendom. En wij, de burgers die de vervuiling inademen, moeten vooral niet het lef hebben daar iets van te vinden.

Waar zijn we in hemelsnaam in terechtgekomen?

Ook luchtvaartliefhebbers zouden zich zorgen moeten maken
Zelfs voor de grootste luchtvaartliefhebbers is deze ontwikkeling gevaarlijk, al beseffen ze dat niet altijd. De juichreacties op sociale media over de Amerikaanse dreigementen laten zien hoe naïef sommige mensen zijn. Want als buitenlandse bedrijven zó gemakkelijk invloed kunnen uitoefenen op ons beleid, wat weerhoudt hen er dan van om straks op ándere terreinen hun wil op te leggen?

Willen we écht dat buitenlandse ondernemingen ons leven bepalen? Dat ze onze democratische afspraken negeren en ons simpelweg chanteren? Waar stopt dit?

Van vrijheid naar privatisering van de lucht
Luchtvaartregels waren ooit bedoeld om veilig en vrij reizen mogelijk te maken. Daar valt iets voor te zeggen. Maar inmiddels zijn we beland in een situatie waarin onze schone lucht en onze leefruimte zijn overgedragen aan een paar grote buitenlandse bedrijven. Wij, als burgers, hebben nauwelijks nog iets te zeggen over de lucht die we inademen.

Volgens de Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen – en ook de bazen van KLM en Transavia – moeten we dat gewoon accepteren. Zij beslissen over onze gezondheid, die van onze kinderen en kleinkinderen, en de leefomgeving van mens, dier en plant. Wij moeten ons vooral niet aanstellen, zeggen ze in koor. De lucht is van hen. Iedereen die daar iets van vindt, kan opzouten.

Dat moeten we niet laten gebeuren. Misschien wordt het tijd dat we als land gaan pleiten voor: Eigen lucht eerst!

Auteur Alfred Blokhuizen is voorzitter van SchipholWatch. Deze column verscheen eerder op opinieplatform Joop van BNNVARA.

Bron

(leestijd circa 4 minuten)

De vervuiling met PFAS door Schiphol is veel groter dan eerder werd aangenomen. Via (deels verbrande) smeeroliën belandt een giftige cocktail van kankerverwekkende stoffen in de regio rond het vliegveld, vooral onder de aanvliegroutes.

Dit blijkt uit een nieuw rapport van het Milieu Front Eijsden dat op basis van bestaand onderzoek tot de schokkende conclusie komt dat de PFAS-vervuiling via blusschuim slechts het topje van de ijsberg vormt.

“We worden al jarenlang voorgelogen. Terwijl de focus in het PFAS-dossier hardnekkig ligt op het door Schiphol handig geënsceneerde ‘blusschuimverhaal’, is de ware omvang van de toxische vervuiling door de luchtvaart vele malen groter”, aldus het Front.

Zwaar onderschat
Het rapport wijst op de miljoenen liters deels verbrande smeerolie voor straalmotoren die jaarlijks over de woonwijken wordt uitgestort. Tot nu toe stelt de vlieglobby – gesteund door gerenommeerde instituten als TNO, RIVM en NLR – dat de uitstoot van vliegtuigen slechts een lokaal en verwaarloosbaar probleem is. Zo wordt gesteld dat 96 procent van de vervuiling met ‘zeer zorgwekkende stoffen’ binnen het terrein van het vliegveld blijft en daarom nauwelijks van invloed zijn op de volksgezondheid.

Bij vliegtuigemissies gaat het vooral om onvolledig verbrande zwavelhoudende kerosine en de additieven die erin zitten. In een studie van de Europese Unie werd in 2015 al gewezen op de aanwezigheid van kankerverwekkende stoffen in de smeermiddelen voor vliegtuigturbines. In een andere studie op luchthaven Frankfurt zijn PFAS-verbindingen aangetoond in de additieven van deze olie.

Het is bekend dat straalmotoren smeerolie gebruiken, verbranden, lekken, verliezen en via de verbranding verspreiden. Dat gaat om grote hoeveelheden, voor heel Nederland geschat op zo’n twee miljoen ton per jaar.

Daarmee is deze uitstoot geen marginaal probleem, zoals onder meer TNO ons wil doen geloven, maar gaat het om substantiële hoeveelheden toxische stoffen die vrijkomen uit het vliegverkeer boven de woonwijken.

Verspreiding via de lucht
Schiphol probeert de aandacht af te leiden met het blusschuimverhaal, waarbij het de schuld van de PFAS-vervuiling willens en wetens legt bij het jarenlang oefenen met brandblusschuim. Die vervuiling is inderdaad aangetoond en zorgt voor grote problemen, zoals onder meer de bouw van een omstreden saneringsinstallatie voor voorlopig 200.000 ton aan vervuilde grond op Schiphol. De luchthaven claimt echter doodleuk dat er geen sprake is van uitstoot naar de lucht.

Deze claim wordt nu keihard ontkracht door Milieu Front Eijsden. Het rapport toont overtuigend aan dat de PFAS-vervuiling wel degelijk de handtekening van Schiphol draagt, maar dat deze vele malen groter is dan de verontreiniging die door het blusschuim wordt veroorzaakt. De bijna 500.000 jaarlijkse vluchten verspreiden dag in dag uit enorme hoeveelheden PFAS- en andere giftige stoffen via de lucht.

Volgens het rapport ging het in 2023 om maar liefst 64 ton aan met PFAS besmette smeeroliën. Dat zijn ruim 300 volle olievaten aan gifstoffen, nog zonder de vervuiling door het blusschuim.

PFAS, ofwel poly- en perfluoralkylstoffen, staan bekend als ‘forever chemicals’ omdat ze niet of nauwelijks afbreken in het milieu. Ze verspreiden zich wereldwijd via de waterkringloop en zelfs via regenwater. Stoffen als PFPE, PFOA, PFOS, GenX en PTFE (teflon) zijn zeer zorgwekkende stoffen die ernstige bodem- en grondwaterverontreiniging veroorzaken.

Luchtvaart buiten schot
De EU probeert het gebruik van PFAS in steeds meer producten te beperken, maar de luchtvaart lijkt hierbij buiten schot te blijven. Fabrikant Chemours prijst de voordelen van zijn Krytox PFPE-olie voor een lager brandstofverbruik, maar vermeldt niets over de desastreuze gevolgen voor de gezondheid.

De uitstoot afkomstig van smeerolie bevat niet slechts PFAS. Onderzoek heeft aangetoond dat het een cocktail van andere toxische stoffen bevat. De AVOIL-studie van de EU uit 2015 toonde de aanwezigheid aan van kankerverwekkende polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAKs) als naftaleen, formaldehyde en acetaldehyde. Dit ontstaan door gedeeltelijke oxidatie (verbranding) van de smeermiddelen.

PAKs worden al langere tijd in verband gebracht met een verhoogd risico op verschillende vormen van kanker, waaronder prostaat-, nier- en zaadbalkanker, en een verminderd immuunsysteem.

Elders allang verboden
Daarnaast worden in de uitstoot van de smeerolie neuroactieve pyrolyseproducten aangetroffen en het zenuwgif tricresylfosfaat (TCP). TCP kan wel tot drie procent van het totale volume van de olie uitmaken en staat bekend om zijn schadelijke effecten op het zenuwstelsel. Het kan onder meer leiden tot blijvende spierverlamming. Zo bezien is het onbegrijpelijk dat deze stof nog steeds in de vliegtuigmotorolie mag worden gebruikt, terwijl het vanwege zijn giftigheid in de meeste andere toepassingen al verboden is.

Ook aromatische amines, zeer giftige derivaten van ammoniak met neurotoxische effecten, zijn geïdentificeerd in de uitstoot. Deze stoffen kunnen niet alleen het zenuwstelsel aantasten, maar hebben in dierproeven ook schadelijke effecten op de testikels en het sperma en leiden tot een verhoogde sterfte onder drachtige dieren.

In het ultrafijnstof
De giftige stoffen verspreiden zich grotendeels in de vorm van ultrafijne deeltjes (ufp) met een diameter van slechts 10 tot 30 nanometer. Het onderzoek rond vliegveld Frankfurt heeft aangetoond dat maar liefst 21 procent van de totale massa van de ufp-deeltjes bestaat uit turbinesmeeroliën. Deze deeltjes zijn zo klein dat ze makkelijk tot diep in de luchtwegen doordringen en van daaruit het lichaam binnendringen en ernstige gezondheidsschade kunnen veroorzaken.

De verspreiding van deze stoffen is bovendien niet gelijkmatig, maar concentreert zich op de gebieden onder de naderingsroutes. Vooral de inzet van de nieuwe, geconcentreerde vliegpaden leidt tot een hoge mate vervuiling onder deze routes. Bewoners in deze gebieden worden direct en in hoge concentraties blootgesteld aan de gifstoffen. Landende vliegtuigen verspreiden de vervuiling via luchtwervelingen (vortex) tot op vijftien kilometer afstand.

Het rapport noemt de situatie rond Schiphol ‘catastrofaal’. De geschatte 58 ton met PFAS besmette turbinesmeeroliën die in 2023 door commerciële vliegtuigen werd uitgestoten vormen een gigantische en chronische bron van vergiftiging voor de honderdduizenden omwonenden.

Doofpot
De herhaalde ontkenningen van Schiphol dat het ‘slechts een gebruiker van blusschuim’ is en geen PFAS via de lucht verspreidt, worden door dit rapport ontkracht. De PFAS-vervuiling is vele malen ernstiger dan door het blusschuim alleen. Het heeft er alle schijn van dat dit een doofpotaffaire is van ongekende schaal om de ware omvang van de vervuiling te verbergen.

Het rapport laat geen ruimte voor twijfel: de vliegindustrie en de verantwoordelijke autoriteiten liegen al jarenlang over de werkelijke aard en omvang van de emissies. De focus op het blusschuim blijkt niets anders dan een misleidende afleidingsmanoeuvre om de bulk van de vervuiling te verhullen.

SchipholWatch roept al jaren op om Schiphol te houden aan de minimalisatieverplichting voor giftige emissies die voor alle andere industrieën in ons land wel geldt, maar niet voor Schiphol. Met de feiten uit dit rapport in de hand, zou het goed zijn een onafhankelijk en transparant onderzoek uit te voeren naar de exacte samenstelling, omvang en verspreiding van alle vliegtuigemissies. En naar de gevolgen hiervan voor de gezondheid van omwonenden.

Deze gezondheid mag niet willens en wetens blijvend worden opgeofferd aan de commerciële belangen van de luchtvaartmaatschappijen en van luchthaven Schiphol.

Bron

(leestijd circa 2 minuten)

Bewonersvereniging BTV stelt het Ministerie van Infrastructuur formeel in gebreke vanwege het uitblijven van een nieuw luchthavenbesluit voor Zestienhoven. Dat besluit had er uiterlijk 1 november 2014 (!) moeten zijn.

De bewoners hebben er de neus vol van dat het vliegveld in Rotterdam al zo lang zonder vergunning werkt. Ondertussen is het aantal passagiers sinds 2013 met zo’n 50 procent gegroeid, waarmee ook de geluidsoverlast, luchtvervuiling en nachtelijke verstoringen fors zijn toegenomen.

Ondanks herhaalde verzoeken en toezeggingen is de aanvraagprocedure voor het luchthavenbesluit keer op keer vertraagd. Op 29 januari van dit jaar werd duidelijk dat het besluit opnieuw voor onbepaalde tijd is uitgesteld.

Tegelijkertijd heeft het ministerie in 2022 en 2023 stilletjes en met terugwerkende kracht wijzigingen doorgevoerd die de geluidsruimte van het vliegveld verder oprekken waardoor er veel meer vluchten uitgevoerd worden dan oorspronkelijk toegestaan.

Nieuwe aanvraag op de groei
Recent diende het vliegveld bovendien een nieuwe aanvraag in voor een omgevingsvergunning waarmee het aantal passagiers zou kunnen stijgen van 1,8 naar ruim 3 miljoen en er dagelijks 50 procent méér kerosine mag worden aangevoerd.

De directie van RTHA had hierover niet het wettelijke overlegorgaan geïnformeerd, de Commissie Regionaal Overleg. Die CRO is enigszins vergelijkbaar met de Maatschappelijke Raad voor Schiphol. Ook bleek de Rotterdamse gemeenteraad niet op de hoogte. Daar ontstond dan ook een fel en drukbezocht debat tussen voor- en tegenstanders.

Het niet informeren van provincie- en gemeentebestuur (en omwonenden) is opmerkelijk omdat in de regio tal van gemeenten en de provincie zich hebben uitgesproken tegen verdere groei van het vliegveld.

Dwangsom
BTV heeft nu aangekondigd binnen twee weken een beroep in te stellen bij de bestuursrechter als de minister niet overgaat tot vaststelling van het luchthavenbesluit. Daarbij zal een dwangsom worden geëist van 1000 euro voor iedere dag dat het besluit op zich laat wachten.

“Het ministerie heeft de wettelijke termijn ruimschoots overschreden en laat omwonenden in de kou staan”, zegt Alfred Blokhuizen, voorzitter van BTV. “We accepteren geen verdere vertraging en gaan nu naar de rechter.”

RTHA is al sinds 2009 in bedrijf zonder geldig luchthavenbesluit. Toen trad een zogenaamde omzettingsregeling in werking die uitstel bood tot uiterlijk eind 2014. Nu, ruim elf jaar later, ligt er nog steeds geen besluit.

Ook in Limburg
Eerder speelde een vergelijkbare situatie rond het vliegveld bij Maastricht. Daar leidde een procedure tot een boete van 150.000 euro voor het ministerie. Dat bedrag is inmiddels uitgekeerd aan onder meer de belangenvereniging van omwonenden aldaar. Met het geld is de club in staat de komende jaren tal van juridische procedures te financieren tegen verdere uitbreiding van Maastricht Airport.

Blokhuizen van de BTV voorziet een vergelijkbaar scenario voor Zestienhoven. “Met zo’n bedrag kunnen we de contributie van de vereniging terugbrengen naar een euro per jaar en nog jarenlang procederen tegen de uitbreidingsplannen van RTHA.”

Bron

(leestijd circa 3 minuten)

De noodklok klinkt luider dan ooit: 2024 ging de boeken in als warmste jaar sinds de start van de metingen en de grens van anderhalve graad opwarming werd voor het eerst gebroken. Ondertussen blijft KLM halsstarrig weigeren de realiteit onder ogen te zien.

Terwijl de ijskappen smelten, de golfstromen verzwakken en de regenwouden slinken, blijft de luchtvaartsector een groeiende bron van vervuiling. Wereldwijd is deze industrie verantwoordelijk voor 2,4 procent van de CO₂-uitstoot, maar in Nederland is dit aandeel met 6,2 procent zelfs veel hoger.

De grootste boosdoener hierin is KLM dat samen met Cityhopper, Transavia en Martinair goed is voor maar liefst 54 procent van de CO₂-emissies van alle vertrekkende vluchten uit Nederland. Dat is een schrikbarend cijfer dat blijkt uit het jongste rapport van onderzoeksbureau CE Delft in opdracht van Greenpeace.

In het rapport identificeren de onderzoekers welke vluchten de meeste klimaatschade aanrichten, inclusief de zogenaamde non-CO₂-effecten. Die zijn volgens de internationale literatuur immers gemiddeld twee keer zo groot als alleen de schade aangericht door de uitstoot van kooldioxide.

Ontluisterend
Een compleet beeld vereist daarom dat die effecten worden meegenomen in de beoordeling van meest vervuilende vluchten. Pas dan wordt de ware omvang van de klimaatschade zichtbaar. En die is ontluisterend, zo toont het rapport.

De absolute klimaatbom blijkt de KLM-vlucht naar Buenos Aires in Argentinië. Deze intercontinentale vlucht naar de verst direct bereikbare bestemming is niet alleen de meest vervuilende met een uitstoot van 1.281 ton CO₂-equivalenten, maar ook per passagier. Tijdens de vlucht wordt voor iedere reiziger in de economy class maar liefst 3,75 ton CO₂eq uitgestoten.

Jaar lang huis verwarmen
Om dat in perspectief te plaatsen: deze uitstoot per passagier staat ongeveer gelijk aan een jaar lang eten en drinken, een jaar lang autorijden of een jaar lang het huis verwarmen van een gemiddeld Nederlands huishouden.

De klimaatimpact van de vlucht naar Buenos Aires is maar liefst 92 keer zo groot als die van een vlucht naar Parijs, vooral doordat de non-CO₂-effecten veel groter zijn op vluchten naar bestemmingen met een hoge breedtegraad, zoals Buenos Aires op het zuidelijk halfrond.

Overigens betekent dit niet dat korte vluchten niet zoveel kwaad kunnen. Relatief gezien zijn de CO₂-effecten op dergelijke vluchten groter omdat de meest energie-intensieve delen van de vlucht (opstijgen en klimmen) een groter deel van het totaal uitmaken. Per reizigerskilometer zijn de klimaateffecten van korte en lange vluchten verrassend genoeg ongeveer gelijk, ofwel zo’n 0,20 tot 0,25 kilogram CO₂eq per kilometer.

Technofixes te laat
Dit betekent dat de talloze korte vluchten die KLM aanbiedt een significante bijdrage leveren aan de totale klimaatimpact. En de harde realiteit is, zo bevestigt CE Delft, dat technologische oplossingen – zoals de inzet van alternatieve brandstoffen of een modernere vloot – de benodigde emissiereductie niet op tijd zullen realiseren.

De efficiëntieverbeteringen in de luchtvaart compenseren de groei van de sector slechts gedeeltelijk. Netto is de CO₂-uitstoot van de luchtvaart tussen 1970 en 2019 met gemiddeld 4 tot 5 procent per jaar gegroeid. Het in 2022 door de luchtvaartlobby binnen ICAO afgesproken netto-nulbeleid is bovendien volstrekt ontoereikend, omdat in het huidige tempo het budget voor de luchtvaartsector in het jaar 2038 al is opgebruikt.

Conclusie: vraagreductie is de enige serieuze oplossing voor significante emissiereductie op korte termijn, met name tot 2030. En om die reductie zo effectief mogelijk te laten zijn, moet het beleid zich richten op het reduceren van de meest vervuilende vluchten. Dat zijn bij KLM de langste vluchten, zoals naar Buenos Aires, Kaapstad en Sao Paulo, maar ook de talrijke korte vluchten.

Business class aanpakken
Bovendien moeten de business class-passagiers worden aangepakt, omdat zij een significant grotere klimaatimpact veroorzaken per persoon vanwege de grotere stoeloppervlakte. Zo is de uitstoot van een business class-passagier naar Buenos Aires maar liefst 6.634 kilogram CO₂eq hoger dan die van een reiziger in de economy class.

Het is onacceptabel dat een bedrijf als KLM, willens en wetens, blijft inzetten op groei terwijl de gevolgen van klimaatverandering steeds duidelijker en ingrijpender worden – met potentieel 200 miljoen klimaatmigranten tegen 2050. De tijd van vrijblijvende intentieverklaringen en groene praatjes is definitief voorbij. Er is direct en krachtig ingrijpen nodig.

Bron

(leestijd circa 5 minuten)

Vandaag deed strafpleiter Bénédicte Ficq namens bijna duizend mensen aangifte tegen directeuren uit de vliegindustrie wegens grootschalige mishandeling. Hier legt zij in eigen woorden uit wat dit betekent.

‘Schiphol bepaalt het ritme van onze dag. Wanneer we wakker worden, wanneer we mogen slapen. Of de ramen open of juist dicht moeten. Of ik thuis kan werken. Of we tien of twintig keer per nacht worden gewekt. Of we kunnen ontspannen in de tuin. Of ik ongestoord een boek kan lezen. Of ik mijn kinderen kan horen spelen in de tuin. Of de tv harder of juist zachter moet. Mijn leven en dat van mijn kinderen is overgenomen door Schiphol.’

Deze schrijnende verklaring is te vinden in de aangifte die ik vandaag heb gedaan bij het Openbaar Ministerie in Amsterdam.

Er wordt massaal, door meer dan 900 aangevers, aangifte gedaan van mishandeling tegen enkele luchtvaartbedrijven en hun CEO’s vanwege structurele nachtrustverstoring. Ook wordt aangifte tegen de Staat gedaan. Deze nachtrustverstoring ontstaat door nachtelijk vliegverkeer boven dichtbevolkt gebied, gelegen bij de aan- en uitvliegroutes van Schiphol.

Mensen die bijvoorbeeld in de buurt wonen van de Kaagbaan of de Polderbaan kunnen vele keren per nacht ‘wakker gevlogen’ worden. De dichtbevolkte omgeving rondom de Buitenveldertbaan kan met een beetje pecht tot tientallen keren per nacht gestoord worden.

Niet zelden betekent dit dat als er een vliegende bulldozer boven iemands huis vliegt er al snel een volgende aankomt. Alleen al het in bed wachten op het volgende vliegtuig weerhoudt velen ervan tussentijds in slaap te vallen. Dit gaat ten koste van een goede nachtrust. Het veroorzaakt allerlei problemen op gezondheidsgebied. In totaal waren er volgens ILT 24.941 nachtvluchten in 2024. Dat zijn er gemiddeld over het hele jaar 68 per nacht.

In de aangifte bij het Openbaar Ministerie wordt deze schade nader onderbouwd.

Aangevers vechten al tijden voor het ‘terugkrijgen’ van hun nachtrust, trekken steeds aan het kortste eind in deze strijd, kunnen al (te) lang niet meer beschikken over ‘hun eigen nacht’ en ervaren inmiddels dat hun gezondheid op plaats nul van de prioriteitenlijst staat van de luchtvaartbedrijven en de Staat.

Het doen van aangifte en het aandringen op vervolging bij het Openbaar Ministerie van de luchtvaartbedrijven, hun CEO’s als ook de Staat, is daarom voor vele aangevers de uiterste poging om een strafrechter te laten oordelen over de vraag of het misdadig is om mensen structureeel van hun slaap te beroven.

De aangifte is voor aangevers in die zin een logische stap, een actieve stap om iets te doen tegen de nachtrustberoving en niet lamgeslagen te blijven ‘aanvaarden’ dat zij dit nachtelijke vliegverkeer – met alle gezondheidsgevolgen vandien – maar op de koop toe moeten nemen.

Ieder mens heeft recht op een ongestoorde nachtrust, ieder mens moet kunnen slapen om mentaal en fysiek gezond te blijven. Slapen is van levensbelang, is een voorwaarde om goed te kunnen functioneren. Gedurende de nacht moeten mensen kunnen recupereren van stress en vermoeidheid, moeten ze kunnen herstellen van de inspanningen van de dag, moeten ze zich weer kunnen opladen om er de volgende dag weer tegen te kunnen gaan.

Slapen is hét medicijn voor het behoud van een goede fysieke en mentale gezondheid, is een voorwaarde voor nog veel meer. Zo levert een goede nachtrust een bijdrage aan het zijn van een goede ouder, leerling, werkgever, werknemer, partner, vriend et cetera.

Het is niet voor niets dat slaapdeprivatie wordt erkend als een effectieve vorm van marteling: slachtoffers van slaaponthouding blijken in een dergelijke ondervragingssituatie de meest ernstige strafbare feiten te bekennen, feiten die niet zijn gepleegd. Het is tekenend en veelzeggend dat juist voor slaapdeprivatie is gekozen als een effectieve martelmethode.

Het is kortom een feit van algemene bekendheid dat structurele slaaponthouding ernstige psychische en fysieke gezondheidsschade veroorzaakt. Veel concreet wetenschappelijk onderzoek toont aan dat slaapdeprivatie de gezondheid ernstig aantast.

Het is opvallend dat iedereen het ‘normaal’ vindt dat iemand vervolgd wordt en voor de strafrechter wordt gebracht als hij een ander knock-out slaat, dat iemand zich voor de strafrechter moet verantwoorden als hij jarenlang een ander stalkt, dat zelfs woord-uitingen als belediging, smaad of laster voor de strafrechter worden gebracht. Niemand is daar verbaasd over.

Daarom is het best opmerkelijk dat de veroorzakers van de verweten structurele slaapverstoring strafrechtelijk zo lang ongemoeid zijn gelaten.

Het is in de visie van de aangevers dus alles behalve overdreven of bizar om de veroorzakers van ziekmakende nachtrustverstoring te laten vervolgen door het Openbaar Ministerie voor mishandeling.

Van welk strafbaar feit wordt er aangifte gedaan?
Het veroorzaken van geluidsoverlast kan op zichzelf al afdoende zijn om van mishandeling te kunnen spreken. Van mishandeling kan sprake zijn als lichamelijk leed wordt toegebracht. Het bewerkstelligen van een benadeling van de gezondheid wordt daaraan gelijk gesteld, zo volgt uit artikel 300 lid 4 Strafrecht.

In de literatuur wordt opgemerkt dat alles lijkt te kunnen vallen onder de definitie van een dergelijke gezondheidsbenadeling, zolang er sprake is van een “daadwerkelijke verslechtering van de lichamelijke gesteldheid”. Het is bovendien niet vereist dat deze benadeling van blijvende aard is.

Het lichamelijk en psychisch leed van omwonenden wordt uitgebreid omschreven in de aangiftes. Dit leed laat weinig aan de verbeelding over. De door aangevers omschreven gevolgen van de nachtelijke geluidsoverlast/vliegherrie zijn indringend.

Het bewijs is er ook in abstracto. Hierbij kan worden gedacht aan bronnen waaruit volgt dat geluidsoverlast kan leiden tot fysieke en psychische schade. Er zijn medische bronnen die onderbouwen dat:

• geluidsoverlast door de luchtvaart in verband wordt gebracht met het ontstaan van hartaanvallen;
• iedere additionele decibel geluidsoverlast het risico op ziekenhuisopname in verband met hartaanvallen vergroot;
• geluidshinder gezondheidsklachten kan veroorzaken zoals stress, chronisch slaaptekort en een verminderde slaapefficiëntie, wat kan leiden tot vermoeidheid, toenemend gebruik van slaapmedicatie, concentratiestoornissen, tinnitus en psychische problemen;
• chronisch slaaptekort kan leiden tot een hoge bloeddruk, obesitas, diabetes en cardiovasculaire aandoeningen;
• korte slaapduur en slecht slaapkwaliteit in verband wordt gebracht met cardiovasculaire ziekten en een hogere kankersterfte; en
• verkeerslawaai een verlies van gezonde maanden kan veroorzaken van 8 tot 18 maanden gedurende een mensenleven.

Er is geen rechtvaardigingsgrond voor deze structurele nachtelijke geluidshinder, zelfs niet (hetgeen gemotiveerd wordt betwist) als Schiphol c.s. zich normconform zou (hebben) gedragen.

Tegen wie wordt aangifte gedaan?
Aangifte van mishandeling wordt gedaan tegen (de feitelijke leidinggevenden van) KLM Royal Dutch Airlines, Transavia, Royal Schiphol Group en de Staat als aandeelhouder van KLM en Schiphol. Onder de feitelijke leidinggevenden van deze vier rechtspersonen verstaan aangevers ten minste:

• Marjan Rintel en Pieter Elbers (huidig en voormalig CEO van KLM)
• Marcel de Nooijer en Mattijs ten Brink (huidig en voormalig CEO van Transavia)
• Pieter van Oord, Robert Carsouw en Dick Benschop (huidig en voormalig CEO’s alsmede CFO van Royal Schiphol Group)
• Eelco Heinen (huidige Minister van Financiën als aandeelhouder van KLM en Schiphol)
• Barry Madlener (Minister van Infrastructuur en Waterstaat)

Waarom de aangifte tegen de Staat?
De Hoge Raad heeft in het Volkelarrest uit 1994 geoordeeld dat de Staat en zijn feitelijk leidinggevers strafrechtelijke immuniteit genieten, maar een beroep op die rechtsregel kan in deze aangiftezaak niet slagen.

1. Dit komt ten eerste doordat de Staat handelt als aandeelhouder van Schiphol en dus niet op basis van een exclusieve bestuurstaak. Iedere willekeurige entiteit kan de taak van aandeelhouder invullen.
2. Ten tweede kunnen de Staat en zijn feitelijk leidinggevers zich niet op immuniteit beroepen omdat in het onderhavige geval sprake is van ernstige schendingen van de mensenrechten uit het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

En áls de Staat zich al op deze immuniteit zou kunnen beroepen, dan mag dat in ieder geval niet zo zijn voor de Minister van Infrastructuur en Waterstaat Madlener, en de Minister van Financiën Heinen.

In de aan het Openbaar Ministerie verstrekte uitgebreide toelichting wordt beargumenteerd waarom de nu gedane aangiftes zouden moeten resulteren in het vervolgen van de luchtvaartbedrijven, hun feitelijk leidinggevers als ook de Staat en de Ministers voor het benadelen van de gezondheid van aangevers vanwege de slaapverstorende nachtvluchten.

Luister hier het interview dat Bénédicte Ficq gaf aan De Nieuws BV op NPO Radio.

Auteur mr Bénédicte Ficq is de leidende advocaat van de aangevers. Zij stelde eerder vergelijkbare aangiftes op tegen onder meer Tata Steel, Chemours en de tabaksindustrie.

Bron

(leestijd circa 2 minuten)

Eerder deze week circuleerde een conceptbrief voor ondernemers die zich zorgen maken over de ‘krimp’ van Schiphol, terwijl de minister juist zo’n 60.000 vluchten extra wil legaliseren. Daarom hier een variant voor de weldenkende ondernemer die zich zorgen maakt over de steeds maar uitdijende vliegindustrie.

“Geachte minister Madlener,

Als vertegenwoordigers van het Nederlandse bedrijfsleven schrijven we u om de grote zorgen te uiten over de plannen van uw ministerie om op Schiphol 478.000 vluchten per jaar te gaan toestaan.

Schiphol verbindt mensen in ons land weliswaar met familie en vrienden over de hele wereld en koppelt Nederlandse bedrijven aan internationale markten.

Maar Schiphol legt ook een onevenredig beslag op de ruimte voor woningbouw, het arbeidspotentieel, klimaatmaatregelen, natuurherstel en een schone leefomgeving. De uitstoot van schadelijke stoffen als CO₂, NO_x, zeer zorgwekkende stoffen, zwavel en ultrafijnstof is bedreigend voor de gezondheid van honderdduizenden omwonenden en voor medewerkers van het vliegveld.

Uw plannen, hoe goed bedoeld ook, laten veel te veel ruimte voor de luchtvaart om ons land op te zadelen met hoge maatschappelijke en economische kosten. Het eenvoudig weren van buitenlandse overstappers, bijvoorbeeld via een vliegtax, geeft weinig economische schade en veel ruimte op de genoemde beslagen.

U heeft eerder gezegd dat u ‘trots’ bent op Schiphol. Dat zijn wij tot op zekere hoogte ook. De economische voordelen voor de circa 67.000 mensen die gezamenlijk zo’n 10 miljard euro toevoegen aan het bruto nationaal product wegen echter niet op tegen de hoge maatschappelijke en gezondheidskosten.

De mondiale hub-luchthaven heeft Schiphol doen groeien tot een formaat dat niet langer past bij ons land en bij de huidige maatstaven. Wereldwijd wordt de uitbreiding van luchthavens tegengehouden, maar de groei naar 478.000 legale vliegbewegingen is te groot om Nederland weer ‘ademruimte’ te geven.

Daarbij komt dat de luchtvaartsector veel mensen gevangen houdt in banen met slechte arbeidsvoorwaarden, tijdelijke contracten en onregelmatige werktijden. Al deze mensen vinden in de huidige economie makkelijk en snel een baan bij bedrijven die minder schade berokkenen en wel omzetbelasting afdragen. Voor de staatskas is de luchtvaart een zware dobber vanwege onder meer de uitzonderingen op btw en brandstofaccijns. Tel daarbij op de regelmatige financiële steun die nodig is vanuit de belastingbetaler en het plaatje is compleet.

Wij hebben er weinig begrip voor dat u al deze aspecten over het hoofd ziet in uw drang en wil om de luchtvaartsector te faciliteren. Zeker omdat onderzoeken van onder meer RIVM hebben aangetoond dat de sector op ramkoers ligt met de woningbouw, de arbeidsmarkt, de staatsfinanciën, het klimaat en milieu en de omwonenden.

We maken ons grote zorgen over het beslag dat de vliegindustrie legt op met name de woningbouw waardoor onze werknemers slechts moeizaam en duur aan een woning kunnen komen en het beslag op de arbeidsmarkt, waarbij mensen worden vastgehouden in een vervuilende sector terwijl ze in ons bedrijf een schone bijdrage kunnen leveren aan de maatschappij. Bovendien steekt het ons dat de uitzonderingen van de luchtvaartsector moeten worden betaald door alle andere werkgevers, waaronder wijzelf.

Begrijp ons niet verkeerd, wij dragen graag bij aan de publieke zaak, maar vinden het onkies dat bepaalde bedrijven hiervan zijn uitgezonderd.

Wij dringen er bij u dan ook op aan om de luchtvaartsector in Nederland weer binnen de grenzen van de wet te brengen. Een goede start is het weren van overstappers, bijvoorbeeld met een hoge tickettaks, gevolgd door het verbieden van korte vluchten en een bewustwordingscampagne onder het Nederlandse publiek over nut en noodzaak van vliegreizen.

Met vriendelijke groet,
Uw naam
Uw bedrijfsnaam

Deze brief is via deze link te downloaden en aan uw eigen wensen aan te passen.

Bron

(leestijd circa 2 minuten)

De Maatschappelijke Raad Schiphol komt met een plan om de leefomgeving in de regio rond het vliegveld sterk te verbeteren. Daarbij spelen een nachtsluiting, minder vliegtuigen en het weren van overstappers een belangrijke rol.

De MRS is het adviesorgaan van de regering en mag gevraagd en ongevraagd adviezen uitbrengen aan minister Barry Madlener van Infrastructuur over ontwikkelingen rond Schiphol. De minister is op zijn beurt verplicht advies te vragen en te beoordelen, maar dit gebeurt vaak niet.

Nu komt de MRS met een plan om echt verschil te maken voor de mensen in de regio. De raad stelt dat het grote vliegveld, gelegen in drukbevolkt gebied, een negatieve impact heeft op de leefomgeving van omwonenden. Dat leidt tot gezondheidsproblemen. Ook legt Schiphol een “immens beslag” op de beschikbare ruimte, de arbeids- en energiemarkt, de stikstof- en CO₂-ruimte.

Overstappers weg
Schiphol moet daarom “terug naar een omvang die beter past bij Nederland”. Dat kan niet zonder de hubfunctie ter discussie te stellen, aldus de raad. De maatschappelijke kosten van de hubfunctie zijn te hoog en het is inmiddels duidelijk dat belangrijke bestemmingen ook zonder overstappers te bereiken zijn.

De MRS pleit daarom voor minder vliegbewegingen om zo de geluidsoverlast substantieel terug te brengen en langere periodes van relatieve rust mogelijk te maken. De geluidsbelasting dient te worden teruggebracht tot de advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO omdat mensen ziek worden van de herrie en vervuiling.

Nachtslot
Onder meer een nachtsluiting is daarvoor nodig en wel van 23 uur ‘s avonds tot 7 uur ‘s ochtends. “Slaapverstoring is het belangrijkste nadelige gevolg voor de gezondheid van nachtelijk vlieglawaai.”

De raad pleit ook voor een grootschalig gezondheidsonderzoek onder omwonenden. “De luchtvaartsector draagt bij aan lucht- en bodemverontreiniging (onder meer PFAS, ultrafijnstof, stikstofoxide en zwavel). Wij willen meer onderzoek en betrokkenheid van de Gezondheidsraad.”

Rechtsbescherming op orde brengen
Conform het vonnis van de rechter op 20 maart vorig jaar, wil de MRS dat de rechtsbescherming van de burger eindelijk eens op orde wordt gebracht, inclusief de handhaving van de bestaande regelgeving. “Belangrijk hierbij is dat het gaat om individuele rechtsbescherming en niet ‘per saldo’. Dat leidt alleen maar tot hinderverschuiving.”

Voor omwonenden die lijden aan gezondheidsproblemen moet de overheid meer ondersteuning bieden, zo vindt de raad. “Als er mensen zijn die recht hebben op nadeelcompensatie of isolatieprogramma’s, dienen zij actief benaderd te worden. Bovendien moeten maatregelen uit het verleden geëvalueerd worden om te bezien of deze nog voldoen.”

Weg met BAS
Belangrijk vindt de MRS dat er een onafhankelijke variant komt van BAS, het meldloket van Schiphol met de luchtverkeersleiding. “Klachten moeten onafhankelijk worden geanalyseerd. Dat is relevant voor de beleidsvorming en draagt bij aan een objectief beeld over de klachten. Die klachten moeten serieus worden genomen.”

Een doorn in het oog van de raad is dat er voor de vliegindustrie geen klimaatnormen gelden. “Omdat de luchtvaart geen onderdeel is van de Klimaatwet, bestaan er geen harde afspraken. De doelen die zijn vastgelegd in het Akkoord Duurzame Luchtvaart zijn niet in lijn met de Klimaatwet en bovendien niet bindend. Deze uitzonderingspositie is niet langer verdedigbaar, vooral omdat de klimaatimpact van de uit ons land vertrekkende internationale vluchten voor vijftien procent van de totale Nederlandse klimaatimpact zorgt.”

Tot slot wil de Maatschappelijke Raad dat het kabinet meer oog heeft voor alternatieve vervoermiddelen. Door de luchtvaart correct te beprijzen, kunnen de alternatieven – zoals Europese treinreizen – beter worden georganiseerd.

Bron

(leestijd circa 2 minuten)

Vliegveld Zestienhoven heeft een aanvraag ingediend voor een nieuwe omgevingsvergunning. Daarin wordt een aantal ‘passagiers en bezoekers’ genoemd van 3,24 miljoen per jaar. Dat is nagenoeg een verdubbeling van het huidige aantal.

De omgevingsvergunning is nodig voor de grondgebonden activiteiten van het vliegveld en heeft geen betrekking op de luchtvaart. Maar waarom is een verdubbeling van het aantal passagiers en bezoekers nodig als er geen forse groei van het vliegverkeer wordt nagestreefd?

Tot op heden houdt RTHA immers vol dat nauwelijks groei van het vliegverkeer wordt nagestreefd. Dat blijkt nu een valse voorstelling van zaken te zijn, want na het verkrijgen van de omgevingsvergunning zal naar verwachting in het luchthavenbesluit ook een forse groei van het aantal vluchten worden nagestreefd.

De omgevingsvergunning heeft onder meer betrekking op het gebruik van installaties, de opslag van gevaarlijke stoffen en maatregelen voor de veiligheid en milieubescherming. Ook een klein deel van de geluidshinder is opgenomen, namelijk het proefdraaien met de straalmotoren.

Ook groei kerosinetransport
Opmerkelijk in de aanvraag is het aantal tankwagens met kerosine dat iedere dag naar het vliegveld mag rijden. Dat groeit van vier naar zes stuks, “omdat twee tankwagens worden gevuld met biokerosine”. Maar ook deze groei duidt op een toename van het vliegverkeer in de toekomst.

De alternatieve brandstof is afkomstig van de Shell-raffinaderij in Pernis en wordt ‘voorbehandeld’ om stank zoveel mogelijk te voorkomen. Ook geeft RTHA in de aanvraag aan om daar “waar mogelijk het platformverkeer duurzaam uit te voeren”. Het gaat dan om elektrische karretjes, en niet over het grootste deel van de uitstoot – die door vliegtuigen.

Bewonersorganisatie BTV Rotterdam is not amused over de aanvraag. Zij duidt erop dat verdubbeling van het vliegverkeer al werd voorzien in het stukgelopen participatietraject.

Kwalijke salamitactiek
“Ook daar werd al gehint op een verdubbeling. Dat vermoeden wordt met deze aanvraag alleen maar bevestigd. RTHA maakt gebruik van een kwalijke salamitactiek om de capaciteit ondanks eerdere beloften en toezeggingen gewoon te laten groeien. Eerst een aanvraag om het aantal passagiers te mogen verdubbelen, gevolgd door een luchthavenbesluit met meer vluchten.”

De vereniging heeft het wel gehad met het voortdurende gedraai en gesjoemel met cijfers van de luchthavendirectie. “Keer op keer worden de mensen voor de gek gehouden. De bewonersvertegenwoordigers van de gemeenten zijn destijds in de participatie blijven zitten, en zien hier nu het wrange resultaat van hun inspanningen. Ze worden gewoon bij de neus genomen.”

BTV Rotterdam werd als grootste partij destijds uit het overleg gezet. Zowel gemeenten als de provincie bleef toen niets anders over dan de participatie als mislukt te bestempelen. De gemeenteraden in de regio en Provinciale Staten van Zuid-Holland hebben zich ferm uitgesproken tegen de groei van het vliegveld. “Desondanks davert de trein door.”

Zelfs CRO wist van niets
Ook de CRO, het officiële overlegorgaan tussen het vliegveld en de omgeving, leerde de aanvraag pas kennen nadat deze op de site van DCMR werd gepubliceerd. Dat was ongeveer een maand na het indienen ervan. Er werd voorafgaand door het vliegveld geen enkele mededeling gedaan – zeer ongepast in het reguliere overleg. De CRO moet nu inderhaast een agendapunt opnemen, omdat deze omgevingsvergunning – indien gehonoreerd – verstrekkende gevolgen heeft voor mensen in de regio.

BTV, mogelijk samen met de bewonersvertegenwoordigers binnen de CRO, stappen daarom binnenkort naar een advocaat om de mogelijkheden te bespreken van bezwaar en beroep.

Bron

(leestijd circa 3 minuten)

Hoewel Schiphol vorig jaar op maar liefst drie handhavingspunten de geluidsgrenzen ver overschreed, mag de Inspectie Leefomgeving & Transport niet handhaven van minister Madlener. De inspectie waarschuwt opnieuw dat bescherming van omwonenden ontbreekt.

De inspecteurs mogen niet ingrijpen omdat alle overschrijdingen het gevolg zijn van het vliegen volgens het Nieuwe Normen en Handhavingsstelsel (NNHS) en daarom vallen binnen het ‘anticiperend handhaven’, ofwel het handhaven op wetgeving die al jarenlang uitblijft.

In het gebruiksjaar 2024 – lopend tot 1 november vorig jaar – is de geluidsbelasting op handhavingspunt 19 – aan de kop van de Aalsmeerbaan – overschreden met ruim zeven procent, op handhavingspunt 20 – op de aanvliegroute naar de Oostbaan – met liefst 19 procent en op punt 25 – in Uithoorn – zelfs met 22 procent, zo meldt ILT.

De vliegherrie in de handhavingspunten wordt door de overheid berekend, niet gemeten. Op deze berekeningen worden allerlei marges en afwijkingen losgelaten, die veelal weinig te maken hebben met de praktijk. De wijze van berekenen is dan ook volledig ondoorzichtig voor de burgers. Het werkt het sjoemelen met deze data in de hand.

Normen veel te ruim
In totaal steeg de herrie rond Schiphol vorig jaar met twee procent ten opzichte van een jaar eerder. Volgens de geldende normen gebruikt Schiphol hiermee slechts 69 procent van de toegestane geluidsruimte. Dit terwijl grote groepen omwonenden al zoveel overlast te verduren krijgen. Het is een duidelijk signaal dat de huidige normen veel te hoog liggen en deze binnen de grenzen van de adviezen van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO gebracht dienen te worden.

De ILT is kritisch op de gevonden overschrijdingen en het niet-handhaven ervan. “De zorgplicht van de sector om overschrijdingen van de geluidsnormen te voorkomen is feitelijk niet meer van toepassing zolang er gevlogen wordt volgens de regels van het NNHS.”

Om toch enigszins grip te houden op de situatie heeft de ILT aan Schiphol en de luchtverkeersleiding gevraagd om de overlast voortaan maandelijks te rapporteren, inclusief dreigende overschrijdingen. Dat zou moeten gebeuren tot en met het gebruiksjaar 2025. Zodra een dreiging ontstaat, moeten vliegveld en verkeersleiding aangeven hoe zij dit gaan voorkomen.

Hoewel beide sectorpartijen dit hebben toegezegd, heeft ILT tot op heden slechts één rapportage ontvangen, over de periode van 1 tot en met 31 juli 2024. Deze rapportage bevatte bovendien niet het beloofde verwachtingsbeeld, evenmin als matigende maatregelen. LVNL en Schiphol zijn hierop aangesproken, maar ILT vermeldt niet wat de uitkomst van die discussie is.

Personeel nog steeds in de vuile lucht
Behalve overschrijdingen van de geluidsnormen constateerde ILT vorig jaar opnieuw overtredingen op het voorgeschreven gebruik van hulpmotoren die op kerosine draaien, waardoor opnieuw teveel gevaarlijke stoffen werden uitgestoten die schadelijk zijn voor het personeel op het vliegveld. Schiphol is al sinds 2008 verplicht op ten minste 61 plekken een aansluiting te hebben voor walstroom, zodat de hulpmotoren niet gebruikt hoeven te worden. Op dit moment zijn echter slechts 46 van die 61 plekken gerealiseerd.

“Als gevolg van de aanwijzing van de minister om door te gaan met het anticiperend handhaven, was de ILT genoodzaakt niet te handhaven op overtredingen. Dit illustreert dat het huidige stelsel geen individuele rechtsbescherming en lokale bescherming biedt voor omwonenden tegen geluidhinder en slaapverstoring”, aldus de ernstige conclusie van de inspectie.

Hopelijk vindt deze rapportage over 2024 haar weg naar het hoger beroep dat de Staat heeft ingesteld tegen het winnende vonnis van de stichting Recht op Bescherming tegen Vliegtuighinder. Het zal een rechtbank weinig vertrouwen geven in de maatregelen die de minister heeft doorgevoerd sinds dat vonnis. Daarin oordeelde de rechter dat op grote schaal mensenrechten zijn geschonden en dat hieraan binnen een jaar een einde moet zijn gemaakt. Die termijn verloopt over twee weken, op 20 maart 2025.

Bron

(leestijd circa 3 minuten)

Hoewel de minister eerder had toegezegd dat Schiphol niet meer automatisch hoeft te rekenen op ruimere grenswaarden voor de vliegherrie in geval van groot onderhoud, blijkt de belofte alweer bij het oud vuil te zijn gezet. Komende zomer kan Amsterdam zijn borst natmaken.

Niemand betwist het belang van een veilig vliegveld, maar Schiphol speelt dit spelletje heel handig. Eerst worden de slots uitgegeven aan de luchtvaartmaatschappijen en pas daarna vraagt het de ontheffing aan om meer herrie te mogen maken. Met als reden dat de slots al zijn toegezegd en er ‘dus’ niets meer kan worden veranderd aan de plannen.

Het is een toneelstukje dat ieder jaar wordt opgevoerd door de nationale luchthaven en zo ook dit jaar weer. Zonder blikken of blozen gaat de minister mee in de argumentatie met als gevolg dat heel Amsterdam en ook Aalsmeer deze lente en zomer weer volop kunnen ‘genieten’ van het overvliegende verkeer.

In een van de handhavingspunten, het enige punt dat gelegen is onder de aanvliegroute naar de Oostbaan, is het toegestane geluidsniveau zelfs ruim verdubbeld ten opzichte van ‘normale’ jaren. Hier is 3,48 decibel extra toegestaan, gemiddeld over het hele jaar. Zelfs ‘s nachts zullen de vliegtuigen de komende maanden landen over Amsterdam heen.

Behoorlijk ingrijpend
De GGD Amsterdam noemt zo’n stijging als “behoorlijk ingrijpend” voor de omwonenden en verwacht dat dit leidt tot een duidelijke toename van de geluidshinder. Vanwege de plotselinge overgang gaat de GGD er vanuit dat de hinder zelfs sterker zal toenemen dan op basis van alleen de geluidstoename mag worden verwacht.

De Maatschappelijke Raad Schiphol, het wettelijk verankerde adviesorgaan van de minister, schrijft dan ook een vernietigend advies over het weer oprekken van de geluidsgrenzen. De MRS constateert dat er door het onderhoud van 2025 12 procent extra ernstig gehinderden ontstaan en dat zelfs 18 procent extra woningen vallen binnen de geluidscontouren als gevolg van de verschuiving van Buitenveldertbaan naar Oostbaan.

In een reactie schrijft PVV-minister Madlener sussende woorden. Hij begrijpt de standpunten van de MRS, maar is helaas met handen en voeten gebonden aan het ‘plan’ van Schiphol. Ook ziet hij in dat de voorgestelde maatregelen om de overlast enigszins te verzachten weinig hout snijden, maar – daar is-ie weer – de ‘veiligheid’ van Schiphol komt anders in het geding.

Geen rechtsbescherming
De ontheffing vanwege het onderhoud aan de Buitenveldertbaan gaat volgens de MRS ook leiden tot extra vliegherrie in plaatsen als Monnickendam, Edam en Volendam “terwijl daar geen handhavingspunten liggen”. De raad keurt deze tactiek af van het langdurig verleggen van vluchten naar gebieden zonder handhavingspunten sowieso.

“Het tast de rechtsbescherming van omwonenden in deze gebieden aan.” De MRS vraagt zich af hoe zich dit verhoudt tot het vonnis in de zaak die RBV won van de Staat en waarin de rechter uitsprak dat de rechtsbescherming juist op orde moet worden gebracht (voor 20 maart aanstaande).

Overigens heeft Schiphol ieder jaar een nieuwe ontheffing nodig, omdat het huidige aantal vluchten eenvoudigweg niet past binnen het wettelijke kader, het Luchthavenbesluit uit 2008. Zonder deze ontheffingen zijn er niet meer dan 400 tot 420 duizend vluchten mogelijk op Schiphol, zoals wij vorige week ook al schreven.

Maatregelen nutteloos
Voor het eerst in de geschiedenis heeft Schiphol dit jaar wel een poging gedaan met maatregelen te komen die de extra overlast inperken. Na bestudering concludeert MRS dat er veel te weinig informatie ter beschikking is om de impact te kunnen beoordelen en dat een groot aantal maatregelen in de praktijk niets voorstellen. “Het pakket zal als geheel niet merkbaar leiden tot beperking van de hinder.”

Het eind van dit liedje is dat Schiphol opnieuw zonder problemen een ruime ontheffing krijgt om de geluidsgrenzen fors te overschrijden, zelfs te verdubbelen in het zeer drukbevolkte Amsterdam. De komende zomerperiode zullen er daarom iedere dag en iedere nacht vliegtuigen landen richting Oostbaan. Volgens de vliegherrie-app Explane gebeurt dat op hoogtes tussen de 200 en 600 meter, met geluidsniveaus tot boven de 80 decibel.

Bron