Amstelveen - Op 7 mei 1945, slechts twee dagen na de officiële bevrijding van Nederland, werd de 24-jarige Anton de Lange doodgeschoten aan de Nesserlaan in Amstelveen. Zijn verhaal is een aangrijpend voorbeeld van de offers die zijn gebracht voor onze vrijheid. Een vrijheid die al 80 jaar duurt. In dit speciale herdenkingsjaar, waarin in Amstelveen uitgebreid wordt stilgestaan bij 80 jaar bevrijding, is het verhaal van Anton de Lange een verhaal, hoe tragisch ook, dat verteld moet blijven worden.
Anton de Lange werd geboren op 9 november 1920. Hij groeide op in Ouderkerk aan de Amstel en was een
bakkersknecht die bekend stond als een behulpzame en muzikale jongeman, die nooit echt op de voorgrond trad. Hij werkte bij bakker Westerbos in Nes aan de Amstel en wilde later zelf bakker worden. Duidelijk is dat Anton een bijzonder plichtsbesef had.
Binnenlandse Strijdkrachten (BS) - een verzetsorganisatie die tegen het einde van de oorlog werd opgericht. Anton werd in 1944 lid en had aanvankelijk de taak rioolbuizen te controleren, omdat de Duitsers die wilden opblazen met explosieven. Toen de Bevrijding officieel daar was, richtten de Binnenlandse Strijdkrachten zich vooral op het oppakken van nog rondzwervende SS’ers.

Anton de Lange
7 mei 1945
Het is 7 mei 1945. Bijna heel Nederland haalt opgelucht adem: de capitulatie van de Duitse bezetter is twee dagen eerder officieel ondertekend. In Amsterdam wordt op de Dam feestgevierd. In dorpen als Ouderkerk aan de Amstel, Nes aan de Amstel en Nieuwer-Amstel (later: Amstelveen) hangt de vlag uit. Maar ondanks de bevrijding is het nog lang niet overal veilig. Er begeven zich nog steeds kwaad bedoelende SS’ers in de omgeving van groot Amsterdam en op diverse plekken zijn nog schietpartijen, waarbij ook mensen omkomen. Bij het gemeentehuis in Ouderkerk staan op die zevende mei aan het eind van middag festiviteiten gepland om de bevrijding te vieren. Maar een groep SS’ers is van plan dat feestje te verstoren. Ze zijn gesignaleerd bij de Voetangel en bewegen zich voort richting Ouderkerk. Als daarvan signalen terechtkomen bij de Binnenlandse Strijdkrachten in Ouderkerk geeft de kapitein het bevel om bewapend en al de SS’ers op te sporen. Per motor trekken ze er met een aantal mannen op uit. Bij een boerderij in De Ronde Hoep signaleren ze de SS’ers. Ze worden beschoten, maar niet geraakt. De strijdkrachten treffen bij de boerderij één gewapende SS’er die zich overgeeft, maar vier SS’ers waren nog rond.
Onverschrokken
De jagende BS’ers worden in de klopjacht op de vier mannen nogmaals beschoten vanuit een weiland en een van de leden wordt in zijn voet geraakt. Versterking is inmiddels onderweg en de klopjacht wordt omvangrijker. Dat er geschoten wordt, neemt de angst niet weg van de mannen die achter de SS’ers aanzitten. Eén van hen is de onverschrokken Anton de Lange. Met man en macht wordt geprobeerd om de SS’ers te omsingelen in het weidse poldergebied van de Ronde Hoep. Anton bedwingt daarbij diverse watergangen en helpt zijn collega’s over te steken in de jacht op de SS’ers, maar die weten vooralsnog uit de handen van de strijdkrachten te blijven, door eerst met een praam en later met een roeiboot het water van de Amstel te kiezen. Ze weten met de roeiboot de Amstel over te steken.
Anton geeft niet op en is zeer vastberaden de SS’ers te pakken. Hij heeft hen met zijn mede-achtervolgers in het vizier. Ook hij weet met een verderop gelegen bootje de Amstel over te steken, gevolgd door zijn twee companen. De achtervolging zet zich aan de Amstelveense kant van de Amstel voort, nu per fiets. De SS’ers wisten namelijk fietsen te bemachtigen en vluchtten de Nesserlaan op, maar ook Anton en zijn kameraden weten fietsen te vorderen. Anton kent de Nesserlaan op zijn duimpje, hij fietst er vrijwel dagelijks en hij loopt snel in op de SS’ers.
Ondanks een forse achterstand van zo’n 800 meter wordt het gat naar de SS’ ers, tegen het einde van de Nesserlaan, tot op 150 meter gedicht. Daar verschansen de vier SS’ers zich in het hoge gras en ontstaat er een vuurgevecht. Anton en zijn strijdkracht-kameraden verschuilen zich ook in de berm en schieten met stenguns. Maar als Anton zich opricht om te vuren, wordt hij door een kogel van een van de SS’ers in zijn voorhoofd geraakt. Tragisch genoeg was hij tijdens de achtervolging zijn helm verloren. Anton was op slag dood. De SS’ers ontkwamen aanvankelijk, maar werden later alsnog opgepakt in Aalsmeer.
De impact van Antons dood was groot. Anton stierf niet tijdens een veldslag, maar in de chaos en nasleep van een oorlog die op papier al voorbij was. Hij had de oorlog overleefd, tot op het allerlaatste moment. Zijn daadkracht en moed kostten hem twee dagen na de oorlog alsnog zijn leven.
Een blijvende herinnering
Precies op de plek waar Anton werd neergeschoten werd nog later dat jaar - op 6 oktober 1945 - een monument opgericht. Het monument bestaat uit een granieten kruis met een bronzen Christusbeeld en draagt de inscriptie:
'HEER, UW SOLDAAT
DIE SNEUVELDE IN 'T GEVECHT
SMEEKT U: HELP, HOLLAND!
IK KOM WEL TERECHT!’
Het monument is een tastbare herinnering aan de moed en opoffering van Anton de Lange en dient als symbool voor alle verzetsstrijders die hun leven gaven voor onze vrijheid.
Het is een sobere, indrukwekkende plek die feitelijk dagelijks - maar in het speciaal één keer per jaar - in stilte herinnert aan een jongeman die zijn leven gaf voor de vrijheid die wij nu als vanzelfsprekend beschouwen. Sinds 1986 wordt het monument van Anton de Lange geadopteerd door basisschool De Zwaluw uit Nes aan de Amstel. Elk jaar organiseren zij een besloten herdenking waarbij leerlingen gedichten voordragen over vrijheid en bloemen leggen bij het monument.
Hugo van der Kooij van stichting Amstelveen Oranje is ieder jaar bij de besloten herdenking aanwezig: ‘Deze traditie zorgt ervoor dat de herinnering aan Anton levend blijft en nieuwe generaties bewust worden van de waarde van vrijheid. In 2025 vieren we 80 jaar bevrijding van Nederland. Het verhaal van Anton de Lange herinnert
ons eraan dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Zijn moedige daad en tragische dood benadrukken het belang van waakzaamheid en inzet voor onze democratische waarden.‘
‘Laten we in dit herdenkingsjaar stilstaan bij de offers die zijn gebracht voor onze vrijheid en ons inzetten om deze te behouden voor toekomstige generaties. Het monument aan de Nesserlaan is niet alleen een eerbetoon aan Anton de Lange, maar ook een oproep aan ons allen om te denken wat wij vandaag de dag voor vrijheid doen.’
Met dank aan Vereniging Historisch Amstelveen
Het verhaal van Anton de Lange is een verhaal dat dankzij inspanningen en brononderzoek van de Vereniging Historisch Amstelveen verteld kan blijven worden. Peter van Schaik en later W.J. Groeneweg van de Vereniging Historisch Amstelveen verdiepten zich tot in detail wat zich op 7 mei 1945 heeft afgespeeld en wie Anton de Lange was en publiceerde daar eerder over in het lijfblad van de vereniging: Amstel Mare. Het bovenstaande verhaal is slechts een beperkte samenvatting. Voor wie meer wilt lezen over Anton de Lange kan terecht op de website van de Vereniging Historisch Amstelveen: www.historischamstelveen.nl. Op deze website is veel meer te vinden over de geschiedenis van Amstelveen (Nieuwer-Amstel), onder andere in de oorlogsjaren.
Dit artikel verscheen eerder in de mei-editie van AmstelveenZ Magazine, nummer 98.