Na het geweld rond de wedstrijd Ajax-Maccabi Tel Aviv van vorige week donderdag kondigde premier Schoof aan maatregelen tegen antisemitisme te gaan onderzoeken. Een daarvan is de mogelijkheid om mensen met een dubbel paspoort die zijn veroordeeld voor antisemitisch geweld het Nederlanderschap af te nemen. Hoe kijken Joodse Amsterdammers naar dit voorstel?

In Buitenveldert, een wijk in Amsterdam Zuid met een aanzienlijke Joodse gemeenschap, is de spanning bijna voelbaar op straat. Er patrouilleren meerdere jeeps van de marechaussee bij drie Joodse scholen. Zodra je iemand probeert aan te spreken steekt de privé-beveiliging van de scholen daar een stokje voor. De marechaussee vraagt aanhoudend wat de NOS komt doen. Bij een school grijpt de directeur in tijdens een gesprek met een leraar.

Niet nieuw

De meeste mensen willen niet met de pers praten en al helemaal niet op camera. Joodse buurtbewoners zijn bang om herkenbaar in beeld te komen en bang om de verkeerde dingen te zeggen. Dat gevoel is niet nieuw, benadrukken Joodse bewoners in gesprek met de NOS. "Het is een onderbuikgevoel dat al langer bestond en door de gebeurtenissen van donderdagnacht wordt bevestigd", zegt een medewerker van de koosjere bakker.

Een orthodox-joodse man loopt gehaast de supermarkt uit. Hij zegt dat hij tegenwoordig "drie keer om zich heen kijkt" voor hij ergens naar binnen loopt. "Dat heb ik nooit eerder gehad, alleen in de week na 7 oktober."

Student Eli (17) vertelt dat hij op de Hogeschool van Amsterdam zijn keppeltje niet meer durft te dragen. Zelf heeft hij "gelukkig nog nooit wat meegemaakt", maar van vrienden hoort hij dat er op sociale media veel antisemitisme is. "Zelf zit ik er niet zoveel op." Hij denkt niet dat zijn keppeltje direct tot mishandeling leidt, "maar ik neem het zekere voor het onzekere".

"Er zijn wijken waar ik niet meer kom", zegt de orthodox-joodse Meir Spiero (30). "Ik zeg niet dat er dan wat gebeurt, maar ik ben voorzichtiger. Ik kijk even rond. Maar verder leven we gewoon ons leven."

Woordkeuze

De Amsterdamse burgemeester Halsema zei na het geweld tegen Maccabi-supporters in de stad "dat dit de herinnering aan pogroms terugbrengt". Die woordkeuze noemt goudhandelaar Nino "overdreven". De maatregel voor het intrekken van de Nederlandse nationaliteit die het kabinet heeft voorgesteld vindt hij "eigenlijk niet kunnen".

"Het zijn een paar straatschoffies, echt idioten natuurlijk, die het geweld hebben gepleegd", zegt hij. "Maar Maccabi-supporters hebben ook dingen gedaan die niet kunnen. Mensen die dit soort geweld plegen moet je uitzetten, maar nu zijn honderdduizenden mensen slachtoffer geworden van zo'n avond."

De stad is van iedereen, vervolgt Nino. "Er komen hier bij de bakker ook Marokkaanse Nederlanders koffie drinken, die balen hier ook van." De discussie over antisemitisme wordt volgens Nino gekaapt door politici.

Schrijver Maurits de Bruijn is het met hem eens. "Gebruik van de term pogroms vind ik totaal overtrokken en eerlijk gezegd gevaarlijk om te gebruiken, omdat het met name Joden juist angstiger maakt." De definitie van antisemitisme is in zijn ogen heel troebel geworden. "Zeker sinds 7 oktober. Leuzen als 'Free Palestine' worden al als antisemitisch bestempeld."

De Bruijn zegt de paspoortmaatregel die het kabinet onderzoekt vreselijk te vinden. "Ongelofelijk dat dit gebeurt in ons land. Je kunt racisme niet met racisme bestrijden, wat mij betreft."

Discriminerend

"Intrekken van de Nederlandse nationaliteit lijkt me een rare maatregel, want het geldt niet voor iedereen in Nederland", zegt Vincent van der Noort (43) uit Amstelveen bij de dierenwinkel. Hij heeft zich altijd veilig gevoeld in Amsterdam. "Maar ik zie er dan ook niet herkenbaar Joods uit."

Eerst zien, dan geloven of ze de maatregel gaan uitvoeren, zegt Spiero. "Ik vind dat eenieder die zich schuldig maakt aan antisemitisme hard moet worden aangepakt, ongeacht zijn nationaliteit."

"Je gaat je richten op de dubbele nationaliteiten en dat is discriminerend", zegt HvA-student Eli. "Dat betekent dat je je gaat richten op de Marokkanen. Dat zijn we gewend van Wilders helaas, maar we kunnen niet uitsluiten dat ook andere jongeren zich aan antisemitisme schuldig maken."

"Ik heb het gevoel dat nu twee groepen tegenover elkaar worden gesteld en dat is zorgwekkend", concludeert de leraar, die anoniem wil blijven. "Je moet eerst juist komen tot menselijk contact voordat je het gesprek kan aangaan."

De politie heeft een 26-jarige Amsterdammer aangehouden die wordt verdacht van openlijke geweldpleging op het Spui afgelopen nacht. Het is de eerste verdachte die wordt opgepakt op basis van camerabeelden. Daarop zou te zien zijn hoe hij iemand mishandelt.

In de nacht van donderdag op vrijdag werden ook tientallen mensen aangehouden. In totaal zijn nu 63 mensen opgepakt. In Amsterdam speelde Ajax gisteren in de Europa League tegen Maccabi Tel Aviv uit Israël.

Al sinds woensdagavond was het vanwege de wedstrijd en de spanningen rond de oorlog in Gaza onrustig in de stad. Toen haalden Maccabi-supporters een Palestijnse vlag van de gevel. Ook overdag waren er opstootjes in de stad. Na de wedstrijd konden de 800 ingezette agenten niet voorkomen dat op meerdere plaatsen Israëliërs aangevallen en mishandeld.

De NOS maakte dit overzicht van de gebeurtenissen:

Vanmiddag werden de supporters van de Israëlische club onder begeleiding van politie en ME naar Schiphol vervoerd. Daar werden ze naar een afgesloten plek gebracht om vervolgens met extra vluchten terug naar Tel Aviv te vliegen.

Enkele uren later arriveerde de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Saar op de Amsterdamse luchthaven. Daar werd hij ontvangen door justitieminister Van Weel. Saar was na de ongeregeldheden zo snel mogelijk in het vliegtuig naar Amsterdam gestapt. Hij bood Nederland zijn hulp aan om bewijs te verzamelen tegen de belagers van de Israëliërs.

De Israëlische minister noemde de gebeurtenissen van afgelopen nacht "misschien wel de grootste aanval in Europa op Joden sinds de jaren 30 en 40":

Minister Van Weel zegt dat de daders worden opgespoord en gestraft. Justitie kijkt of het snelrecht toegepast kan worden. Ook PVV-leider Wilders was naar Schiphol gekomen.

Hoewel de politie nog geen mededelingen heeft gedaan over de achtergrond van de daders, zegt Wilders ervan overtuigd te zijn dat de daders "90 tot 95 procent Marokkaanse moslims" zijn. Op vragen hierover antwoordt hij zich te baseren op beelden die hij heeft gezien, wat hij heeft gelezen en zijn ervaring.

Premier Schoof keerde vandaag vervroegd terug uit Boedapest, waar hij een EU-top bijwoonde. Tegen journalisten noemde Schoof de gebeurtenissen afschuwelijk en beschamend. In de Europese Raad had Schoof vanmorgen gezegd antisemitisme niet te zullen accepteren.

Schoof hoopt dat Israëliërs nog steeds naar Nederland willen komen:

Ook in andere landen is met afschuw gereageerd op de gebeurtenissen in Amsterdam. De Amerikaanse president Joe Biden schrijft op X dat hij de "antisemitische aanvallen" op Israëlische voetbalfans "verachtelijk" vindt. Biden zei terug te denken aan een donkere tijd in de geschiedenis waarin Joden vervolgd werden.

De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Baerbock noemt de beelden uit Amsterdam "vreselijk en beschamend voor Europa. De uitbarsting tegen Joden gaat alle perken te buiten."

Joodse gemeenschap

In Amstelveen kwam de Joodse gemeenschap bij elkaar voor een gesprek met burgemeester Halsema. Daar kwamen zoveel mensen op af dat niet iedereen naar binnen kon. Aanwezigen reageerden boos en er werd geroepen om het aftreden van Halsema.

Na afloop van de bijeenkomst sprak Halsema kort met de mensen die buiten waren blijven wachten:

Vanavond heeft premier Schoof in Amsterdam met een vertegenwoordiging van de Joodse gemeenschap gesproken. Die bijeenkomst was besloten en de locatie is niet bekendgemaakt.

Een herdenking van de Kristallnacht morgenavond gaat niet door. De organisatie van de jaarlijkse bijeenkomst, een antizionistische actiegroep van Nederlandse Joden, kan de "minimale veiligheid van de sprekers en gasten" niet garanderen. De nationale herdenking van de Kristallnacht is gisteravond al gehouden in de Portugese Synagoge in Amsterdam.

Volg de gebeurtenissen, reacties en ontwikkelingen na de ongeregeldheden in Amsterdam in ons liveblog.

"Amsterdam kijkt terug op een gitzwarte nacht. En ook vandaag is het nog donker." Zo vatte burgemeester Halsema in een persconferentie de afgelopen nacht en dag samen. Wat is er allemaal gebeurd en wanneer?

In deze tijdlijn zetten we de gebeurtenissen, zoals ze nu bekend zijn, op een rij. Daarbij baseren we ons op informatie uit de persconferentie van de burgemeester, het Openbaar Ministerie en de politie en beelden die op sociale media zijn verschenen.

Wat voorafging:

Hoewel de supporters van de Israëlische voetbalclub Maccabi Tel Aviv volgens burgemeester Halsema niet bekend staan als risicovol, vraagt ze de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) wel om een extra dreigingsinschatting.

Dat doet ze vanwege de spanningen door de oorlog tussen Israël en Hamas en omdat op de dag van de wedstrijd Ajax-Maccabi ook de Kristallnacht uit 1938 wordt herdacht in de Portugese Synagoge in Amsterdam. De NCTV concludeert volgens Halsema dat er geen concrete dreiging is rond de wedstrijd en de supportersgroepen.

De Amsterdamse politie, burgemeester en het Openbaar Ministerie (de 'driehoek') zien wel risico's voor de openbare orde vanwege de aankondiging van een pro-Palestijnse demonstratie en de herdenking. De politie zet zes ME-pelotons en 800 politieagenten uit het hele land in.

Rond de Johan Cruijff Arena mag preventief worden gefouilleerd. De pro-Palestijnse demonstratie mag niet worden gehouden bij de Arena en wordt verplaatst naar het Anton de Komplein, een kilometer verderop. Het doel: groepen uit elkaar houden.

Kijk hier een reconstructie in beeld op basis van de persconferentie en door de NOS geverifieerde beelden:

Woensdagavond en -nacht:

Er zijn incidenten tussen supporters van Maccabi en taxichauffeurs. Het is een nacht met over en weer incidenten. In de binnenstad zijn kleine opstootjes tussen supporters van Ajax, Maccabi en Fenerbahçe, de Turkse club die gisteravond in Alkmaar tegen AZ speelde. De politie zit er naar eigen zeggen "kort op".

Maccabi-supporters halen op het Rokin een Palestijnse vlag van een gevel. Ook vernielen ze een taxi. Op de Dam wordt een Palestijnse vlag in brand gestoken.

Online worden taxichauffeurs opgeroepen om zich te mobiliseren. Taxichauffeurs gaan naar het Holland Casino, waar zo'n 400 Maccabi-supporters zijn. De politie begeleidt de supporters naar buiten en zegt dat grote ordeverstoringen zijn voorkomen. Wel zijn er kleine opstootjes rond het casino.

De politie meldt dat het rond 03.30 uur in de nacht weer rustig is in de stad.

Donderdagmiddag rond 13.00 uur:

Op de Dam staat een grote groep Maccabi-supporters. Tegenstanders van de supporters komen daar op af. Op en rond de Dam zijn incidenten, zoals vechtpartijen en hit and run-acties, waarbij daders iemand snel aanvallen en ervandoor gaan. Ook wordt er zwaar vuurwerk afgestoken.

Mensen die supporters provoceren worden opgepakt:

Hierna vertrekken de supporters richting de Johan Cruijff Arena. Op station Amsterdam Centraal stappen ze in de metro. Terwijl dat ze op de roltrappen staan, wordt er gezongen: "We gaan de Arabieren neuken", valt er te horen.

Begin donderdagavond:

De politie begeleidt pro-Palestinademonstranten naar het Anton de Komplein. Bij aankomst valt de groep uiteen en betogers zoeken volgens de politie in kleine groepen de confrontatie bij het stadion.

De politie probeert de groepen uit elkaar te houden. De ME voert charges uit en ook de politie te paard wordt ingezet. De politie houdt Ajax-fans die vanaf het terrein rond de Arena naar het Anton de Komplein willen tegen.

Donderdagavond 23.00 uur:

De wedstrijd is afgelopen. Ajax wint met 5-0 van Maccabi Tel Aviv. Het vertrek van het publiek uit de Arena verloopt rustig.

Dat geldt niet voor de Amsterdamse binnenstad. Maccabi-supporters worden daar aangevallen door relschoppers. Israëliërs die vluchten worden nagejaagd en opgejaagd. Ook krijgt iemand zwaar vuurwerk voor de voeten geworpen met de opmerking: "Nu weet je hoe het voelt, klootzak", verwijzend naar de oorlog in de Gazastrook.

Video's op sociale media laten zien hoe mensen die al op de grond liggen meerdere keren worden nagetrapt en achtergelaten. Anderen worden uitgescholden voor "hoerenjong", er wordt kreten geroepen als "Fuck Israël" en een slachtoffer wordt gedwongen om "Free Palestine" te roepen.

Op een andere video is te zien hoe iemand die wordt aangevallen, roept dat hij niet Joods is. Vervolgens krijgt hij een klap tegen zijn hoofd en valt hij op de grond. Een ander moet zijn paspoort laten zien om te bewijzen dat hij niet Israëlisch is. Als blijkt dat dat zo is, laten zijn belagers hem weer gaan.

Voor de politie is het lastig om in te grijpen. Sommige daders rijden op scooters door de stad, vallen snel iemand aan en rijden meteen weer weg.

Een aantal supporters wordt ernstig mishandeld. Hoeveel supporters zijn mishandeld, is niet bekend. De politie doet daar onderzoek naar.

In de loop van de nacht:

De politie besluit een grote groep Israëlische supporters bij elkaar te brengen om ze zo te beschermen. De supporters worden met bussen naar hun hotel gebracht. De hotels waar supporters en spelers overnachten zijn dan al tot veiligheidsrisicogebied verklaard. De rust in de stad keert terug.

De Israëlische premier Netanyahu laat rond 04.15 uur weten dat hij is geïnformeerd over een "zeer gewelddadig incident" tegen Israëlische burgers in Amsterdam. Israël wil vliegtuigen naar Nederland sturen om de Israëlische fans op te halen.

Vrijdagochtend 07.30 uur:

Premier Schoof reageert en veroordeelt de aanvallen op de Israëlische supporters. Hij spreekt van "onacceptabele aanvallen op Israëliërs" en heeft gebeld met Netanyahu.

Vrijdagmiddag 12.30 uur:

De 'driehoek' houdt een persconferentie. De politie maakt bekend dat er 62 mensen zijn opgepakt. Het OM zet in op het identificeren en oppakken van relschoppers.

Vijf gewonden zijn behandeld in het ziekenhuis, ze mogen 's ochtends weer weg. Twintig tot dertig Maccabi-supporters met lichte verwondingen worden opgevangen in Amstelveen.

Burgemeester Halsema kondigt extra maatregelen aan. Er geldt de komende dagen een noodverordening in Amsterdam. De politie mag in de hele hoofdstad preventief fouilleren. De marechaussee en de politie worden ingezet om Joodse instellingen en objecten extra te beveiligen als dat nodig is. Demonstraties in de stad zijn dit weekend verboden.

Halsema kondigt ook een onafhankelijk onderzoek aan naar de gebeurtenissen van de afgelopen dagen, de voorbereidingen en het optreden van de autoriteiten.

"Amsterdam kijkt terug op een gitzwarte dag. Haatdragende, antisemitische relschoppers en criminelen hebben Joodse Israëlische bezoekers die te gast waren in onze stad belaagd en in elkaar geslagen."

Zo opende burgemeester Halsema de persconferentie waarin ze terugkeek op de aanvallen gisteren en vannacht van pro-Palestijnse relschoppers op supporters van de Israëlische voetbalclub Maccabi Tel Aviv.

Het beeld dat Halsema, de Amsterdamse politiechef Holla en hoofdofficier van justitie De Beukelaer van de gebeurtenissen schetsten, komt overeen met wat te zien was op video's op sociale media die de hele wereld over gingen. Daarop is te zien dat op meerdere plaatsen Israëliërs of mensen die daarvoor werden aangezien, werden aangevallen en mishandeld.

"Jongens op scooters gingen kriskras door de stad op zoek naar supporters van Maccabi Tel Aviv", zei Halsema. "Het was hit and run, voetbalfans werden geslagen en geschopt, waarna de relschoppers er weer snel vandoor gingen. Vluchtend voor de politiemacht die gisteren massaal op de been was. Ik snap heel goed dat dit de herinnering aan pogroms terugbrengt."

Politie-inzet

Ajax speelde gisteravond thuis in de Europa League tegen Maccabi Tel Aviv. De supporters van beide clubs staan op goede voet met elkaar.

Vanwege de politieke spanningen rond de oorlog in Gaza tussen Israël en Hamas had Halsema de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid om een dreigingsinschatting gevraagd. De NCTV kwam tot twee keer toe tot de conclusie dat er geen concrete dreiging was.

Desondanks was er veel politie op de been. "Voor Amsterdamse begrippen veel", zei Halsema, meer dan 800 agenten. Ook waren in de binnenstad en bij de Johan Cruijff Arena risicogebieden aangewezen waar preventief is gefouilleerd.

Hit and run-acties

Toch kon de massale inzet van politie het geweld van vannacht niet voorkomen, zei politiechef Holla. De eerste incidenten waren er woensdag al. Zo haalden Maccabi-supporters een Palestijnse vlag van een gevel op het Rokin, vernielden ze een taxi en staken ze een Palestijnse vlag in brand.

Het bleef die dag en ook gisteren onrustig, maar tot het eind van de wedstrijd was de situatie beheersbaar, zei Holla. De grootste problemen ontstonden daarna.

"Groepen Maccabi-supporters liepen door de binnenstad en relschoppers pleegden hit and run-acties tegen de Israëlische supporters", zei Holla. "Hieruit volgde een aantal ernstige mishandelingen op verschillende plekken in de stad."

Om hoeveel mishandelingen het gaat, weet de politie nog niet. In totaal zijn 25 Maccabi-supporters gewond geraakt. Daarvan moesten er vijf met lichte verwondingen naar het ziekenhuis. Zij konden na behandeling weer weg.

Holla wees erop dat het voor de politie bijzonder lastig is om tegen dit soort acties op te treden, ook al was er veel politie op de been. De politie kon nog wel een grote groep Maccabi-supporters met bussen in veiligheid brengen.

Speciaal Team

Hoofdofficier van justitie De Beukelaer zei dat rond de wedstrijd 62 mensen zijn opgepakt. Daarvan zitten er nog tien vast, onder wie twee minderjarigen. Ze worden verdacht van openlijke geweldpleging. Mensen die zijn heengezonden kregen een boete, onder meer voor het afsteken van vuurwerk, het bezit van een mes en voor belediging.

Voor het onderzoek naar de gebeurtenissen van vannacht is een speciaal team samengesteld dat zich allereerst gaat richten op filmbeelden die rondgaan. Daarbij wordt ook gekeken of er een georganiseerd verband was tussen de groepjes met daders die de stad doorkruisten.

Noodverordening

In verband met de veiligheid van de nog aanwezige Maccabi-supporters en de Joodse inwoners van Amsterdam is de komende dagen in de hele stad en ook in Amstelveen een noodverordening van kracht, zei Halsema. De politie kan daar overal preventief fouilleren. Ook is er extra politie en marechaussee op de been. Demonstreren is verboden en er mag geen gezichtsbedekkende kleding worden gedragen.

Halsema sloot af met de mededeling dat Amsterdam een bijzonder slechte beurt heeft gemaakt. "Wat er is gebeurd is een schande voor Amsterdam. We staan er internationaal niet goed op. We hebben te repareren wat vannacht door relschoppers en criminelen kapot is gemaakt."

CDA'er Mirjam van 't Veld wordt waarnemend burgemeester van de gemeente Groningen. De oud-burgemeester van onder meer Amstelveen volgt Koen Schuiling (VVD) op, die sinds 2019 burgemeester was.

Schuiling (65) kondigde vorige maand aan vroegtijdig te stoppen, omdat hij "niet langer de benodigde energie" heeft voor de baan. Hij vertrekt per 23 oktober als burgemeester. Enkele dagen later, op 28 oktober, begint Van 't Veld aan haar nieuwe functie, meldt RTV Noord.

Commissaris van de Koning René Paas benoemde de 54-jarige Van 't Veld na overleg met de fractievoorzitters van de gemeente Groningen. Het is de bedoeling dat ze aanblijft tot er een geschikte opvolger voor Schuiling is gevonden.

Van 't Veld is een ervaren bestuurder. Tot juni was ze waarnemend burgemeester van Almelo. Eerder was ze burgemeester van Maarssen, Stichtse Vecht en Amstelveen. Ook was ze enkele jaren voorzitter van de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV).

Enkele weken nadat Schuiling zijn vertrek had aangekondigd, werd bekend dat Schuiling eerder dit jaar een boete heeft gekregen voor aanstootgevend gedrag. Die aantijging doet Schuiling zelf af als een "pijnlijk misverstand" en hij zegt de boete aan te vechten bij de rechter.

De zoveelste domper. Zo zien omwonenden het nieuws dat Schiphol toch minder hoeft te krimpen van het kabinet dan eerder bedoeling was.

Waar de vorige minister van Infrastructuur Harbers in eerste instantie inzette op stevige krimp, wordt die door de huidige minister Madlener afgezwakt. Volgens hem is het effect van eerder aangekondigde maatregelen groter dan verwacht.

De grootste zorg van omwonenden zit hem in de geluidshinder. Volgens Madlener hoeft er minder gekrompen te worden om die hinder voldoende terug te dringen. "Krimp is niet het doel, geluid reduceren is het doel. En dat halen we hier", zei de minister. "Daarom ben ik blij en vind ik het ook goed nieuws voor de omwonenden dat we een forse geluidsreductie kunnen bereiken."

Omwonenden en de gemeente Amsterdam zien dit juist niet als goed nieuws. "Met dit besluit kiest deze minister de kant van grote vervuilers KLM en Schiphol, en niet van al die mensen die wakker liggen door de vliegtuigherrie", zegt Sijas Akkerman van de Natuur en Milieufederatie Noord-Holland. "Tegen beter weten in gaat deze minister mee met de loze praatjes van de luchtvaartlobby."

Akkerman denkt dat de maatregelen minder geluidsreductie opleveren dan de minister verwacht.

"Er zijn al zo lang twijfels over wat er over zou blijven van de plannen en nu mogen er toch weer meer vluchten. Het is de zoveelste domper", zegt Matt Poelmans. Hij is als bewonersvertegenwoordiger lid van de Maatschappelijke Raad Schiphol (MRS). "Stille vliegtuigen bestaan niet."

Wat de MRS betreft, moet er vooral op de overstappers worden bezuinigd. Poelmans: "Die zorgen voor twee keer zoveel vluchten en dus ook twee keer zoveel overlast. Zij moeten namelijk voor een overstap sowieso een keer landen en gelijk erna opstijgen. En voor de retourvlucht nog een keer."

Ook Khadija Arib, voorzitter van de MRS, zegt dat de verontwaardiging groot is. "Er is wél geluisterd naar de luchtvaartbranche, maar niet naar de omwonenden", zegt de oud-Kamervoorzitter.

"Er zit geen waarborging in voor de omgeving en de maatregelen zijn veel te vrijblijvend. Er is nog steeds geen 'fair balance' tussen belangen van omwonenden en die van de luchtvaart. Ondanks een uitspraak van de rechter én alle hinder die er nu al is, mag Schiphol doorgroeien."

De uitspraak waar Arib aan refereert is van maart dit jaar. Toen oordeelde de rechter dat de staat de belangen van omwonenden jarenlang niet genoeg heeft meegenomen in besluiten over de luchthaven. De officiële wetten over Schiphol komen uit 2008. Sindsdien is Schiphol flink gegroeid en werd de bijkomende geluidshinder gedoogd. De rechter heeft dus nu gezegd dat de Staat zich binnen een jaar aan de officiële regels moet houden.

'Letterlijk wakker liggen'

"Schiphol is te ver gegroeid, tegen de afspraken in", zegt Poelmans, "Dus moeten ze terug naar 400.000 per jaar, en dan kunnen we daarna kijken naar wat mogelijk is. De gemeente Amsterdam steunt ons hierin." De gemeente Amsterdam is deels aandeelhouder van de luchthaven en wil ook krimp.

Hester van Buren, wethouder Schiphol, vindt het een enorme teleurstelling voor omwonenden: "Ik kan mij voorstellen dat zij hier letterlijk wakker van liggen. Een verdere afzwakking van de krimp van het aantal vliegbewegingen is niet in het belang van de omwonenden van Schiphol en het klimaat. Deze koerswijziging strookt ook niet met de toekomstvisie die wij hebben als aandeelhouder en buurgemeente." Van Buren wil snel in gesprek met het kabinet.

Met haar reactie raakt Van Buren ook aan de zorgen die naast geluidshinder spelen rond Schiphol: de hoge stikstofuitstoot rond de luchthaven, de natuur eromheen die onder druk staat en de woningbouw in gemeentes als Amstelveen, die hierdoor niet kan uitbreiden. Wat de afzwakking van de krimp daarvoor gaat betekenen, kwam vandaag niet aan de orde.

In Amsterdam is zondagnacht een taxichauffeur tijdens een rit beroofd door zijn passagiers. Hij werd ook vastgebonden en opgesloten in de kofferbak van de auto. De politie zoekt nog naar de daders.

Het gaat om twee mannen, die in de nacht van zondag op maandag in de taxi stapten in het centrum van Amsterdam met als eindbestemming Amstelveen. Na een kort stuk rijden bedreigden ze de chauffeur met wapens en pakten ze persoonlijke spullen af.

Kofferbak

Bij aankomst in Amstelveen bonden de mannen de taxichauffeur vast en dwongen hem in de kofferbak te gaan liggen. Volgens de politie hebben ze vervolgens "enkele tientallen minuten" in de auto gereden.

Toen de auto weer tot stilstand kwam, kon de chauffeur zichzelf losmaken en via de achterbank naar buiten klimmen. De auto stond toen in Amsterdam-Buitenveldert. De verdachten waren al uit het zicht verdwenen. "Het slachtoffer is niet zwaargewond, maar wel geschrokken", meldt de politie.

De recherche is een onderzoek begonnen, schrijft stadsomroep AT5. De daders zouden Spaanstalig zijn.

"Ik vrij veilig of ik vrij niet", die slogan horen we al dertien jaar niet meer. Inmiddels stijgen de soa-cijfers en daalt het condoomgebruik. Sommige gemeenten proberen nu zelf in te grijpen, maar Soa Aids Nederland pleit, opnieuw, voor herstel van de landelijke aanpak.

De gemeente Diemen heeft onlangs besloten om gratis condooms voor jongeren beschikbaar te stellen. In Amstelveen ontstaat nu een soortgelijk initiatief. Dat is toe te juichen, schrijft Soa Aids Nederland vandaag in Het Parool, "maar dit soort maatregelen moeten landelijk worden getroffen."

De campagne Ik vrij veilig liep al sinds de jaren 80, gefinancierd door het ministerie van Volksgezondheid. Die financiering werd na 2011 stopgezet. En dat is te merken, zegt Soa Aids Nederland. De organisatie ziet het condoomgebruik onder jongeren sinds 2012 elk jaar dalen. Ook valt de toename van het aantal soa's op.

Met name de geslachtsziekte gonorroe verspreidt zich in rap tempo. Cijfers van het RIVM over 2023 lieten zien dat het aantal mensen met gonorroe in dat jaar met 31 procent toenam. Een jaar eerder steeg dat cijfer al met met 33 procent.

Meer testen

En hoewel de getallen bij andere soa's redelijk stabiel bleven, zag Soa Aids Nederland wel dat het steeds moeilijker is om je te laten testen, vooral voor jongeren en hoogrisicogroepen.

Zij kunnen, behalve bij de huisarts, in principe terecht bij het Centrum Seksuele Gezondheid, dat gratis en anoniem zorg biedt. Maar deze centra hebben te weinig geld om aan de stijgende vraag te voldoen. "Steeds meer mensen willen zich laten testen, maar de budgetten zijn al sinds 2015 niet meer aangepast", zegt Lyle Muns van Soa Aids Nederland in het NOS Radio 1 Journaal.

In een tijd waarin ook allerlei verkeerde informatie verspreid wordt, zijn die tekorten extra zorgelijk, denkt Muns. Jongeren halen veel informatie via sociale media. Zo is de laatste tijd zogenoemde 'natuurlijke anticonceptie' bijvoorbeeld in zwang, waardoor meer jonge vrouwen toch bij een abortuskliniek moesten aankloppen.

Muns ziet daarom veel brood in preventiecampagnes, juist op die kanalen. "Een Centrum Seksuele Gezondheid is ook dé plek waar betrouwbare informatie over soa's te krijgen is. Als je daar niet in investeert, krijgen mensen ook geen goede informatie."

Gezondheidsschade

Soa's die onbehandeld blijven, kunnen gezondheidsschade opleveren, weet Muns. "Gonorroe bijvoorbeeld kan schade aan gewrichten toebrengen. Ook kan een geslachtsziekte gevolgen hebben voor een eventuele zwangerschap."

Daarom is het gek dat de regering wil bezuinigen op preventie, zegt Muns. De stichting zou graag zien dat er juist weer geïnvesteerd wordt in preventie, bijvoorbeeld door het herstellen van zo'n Ik vrij veilig-campagne. "We weten dat preventie werkt. We willen niemand angst aanjagen, maar we moeten zorg en informatie wel toegankelijk maken."

Nederland maakt zich op voor de halve finale op het EK voetbal tegen Engeland, vanavond om 21.00 uur. De Oranjekoorts die tot het allerlaatste moment op zich liet wachten, is voelbaar in het hele land.

Een vlaggenverkoper uit Mijdrecht ziet zijn omzet stijgen. De oranje versieringen zijn niet meer aan te slepen bij Marco van Daalen, schrijft RTV Utrecht. "Toen het wat minder ging met Oranje, verkocht ik vooral Turkse vlaggen", vertelt hij. Na de laatste groepswedstrijd die met 3-2 werd verloren van Oostenrijk viel de verkoop nagenoeg stil. "Nu is dat weer omgedraaid en gaan de oranje accessoires weer hard."

Naar eigen zeggen zag Van Daalen de zegereeks van Oranje al aankomen en kocht hij bij de groothandel eerder al alle leeuwenpakken op. Vooral de autoversieringen gaan hard, zegt hij. Naar verwachting gaan 75.000 Nederlanders richting Dortmund voor de halve finale.

Cadeau van de baas

Een daarvan is Peter van der Heijden uit Koudekerke. Hij kreeg een kaartje voor de wedstrijd in het stadion cadeau van zijn baas, voor zijn pensioen. Het - zeer gewilde - ticket was niet in een handomdraai binnen. "Mijn baas heeft heel wat sites afgestruind", vertelt Van der Heijden tegen Omroep Zeeland. "Alles was uitverkocht. Uiteindelijk lukte het door in Tsjechische valuta te betalen. Vraag me niet hoe."

Hij droomde er als kind al van om een EK of WK van dichtbij mee te maken. "We moeten wel winnen. Ik wil straks in polonaise lopen met het Oranjelegioen." Het cadeau van zijn baas is niet bepaald klein, realiseert Van der Heijden zich. "Het kostte om precies te zijn 1030,20 euro."

Als het elftal roemloos ten onder gaat, moeten de vele versieringen uit het huis van Van der Heijden snel worden weggehaald, vertelt hij. "Ik heb mijn zoon daar de opdracht voor te geven. O wee als hij iets heeft laten liggen als ik thuiskom."

De halve finale komt niet voor iedereen goed uit: tal van evenementen zijn verplaatst vanwege de wedstrijd. Een raadsdebat over een museum in Amstelveen en een vergadering van de gemeenteraad van Vlaardingen worden vervroegd, zodat iedereen op tijd voor de buis kan zitten.

Booze & Glory

In Tiel pakken ze het nog rigoureuzer aan: de geplande raadsvergadering werd gisteren al gehouden, meldt Omroep Gelderland. "Door het verplaatsen van de vergadering is er de nodige rust om de financiële stand van zaken van de gemeente goed te bespreken, maar ook de mogelijkheid om van de wedstrijd te genieten", aldus de gemeente.

De Britse band Booze & Glory, die deze woensdagavond in Sittard optreedt, wil zelf ook niets missen van de wedstrijd, in hun geval tégen Nederland. Het optreden begint daarom wat eerder, schrijft L1 Nieuws, en is precies om 21.00 uur klaar.

Op tijd naar bed

De voetbalwedstrijd - die om 21.00 uur begint - kan wel eens een latertje worden. Het is aan ouders of kinderen zo laat op mogen blijven, maar op verschillende basisscholen is er geen sprake van een latere begintijd, ondervond regionale omroep Oost.

Docenten van basisschool De Phoenix in Zwolle kregen meermaals de vraag of ze wel rekening hielden met de wedstrijd, maar blijven de vaste schooltijden blijven staan. "We willen ouders niet in de problemen brengen", zegt directeur Marco Veneboer. "Die moeten ook gewoon naar hun werk. Maar als een aantal kinderen wat later komt, zullen we een klein oogje dichtknijpen."

De directeur van basisschool De Vonder in Borne is wat strenger. "Ik snap dat ouders hun kinderen wat langer op laten blijven, maar ik heb me ook aan een verplicht aantal onderwijsuren te houden. Daar ga ik niet mee marchanderen."

Werkzaamheden, omleidingen, grenscontroles en ongelukken leiden op dit moment tot opmerkelijk veel files en vertraging. Rijkswaterstaat spreekt over de drukste zaterdag van het jaar op de snelwegen.

Rond 13.00 uur meldde Rijkswaterstaat 41 files op de snelwegen. De meeste vertraging is er bij Rotterdam, waar de Beneluxtunnel dit weekeinde in noordelijke richting dicht is wegens werkzaamheden. "De meeste drukte is te vinden op de A16 vanaf Ridderkerk richting het Terbregseplein", meldt de regionale omroep Rijnmond.

De gevolgen zijn ook merkbaar in Rotterdam zelf: veel automobilisten rijden nu dwars door de stad. Op weg langs de Waalhaven richting de Maastunnel is er nu bijna geen doorkomen meer aan. Ook op tal van andere plekken in Rotterdam-Zuid richting de noordkant van de stad staat het muurvast.

Problemen rond meer steden

Niet alleen in en rond Rotterdam is het mis. Ook in de regio Amsterdam zijn er problemen op de weg én op het spoor. Er rijden geen treinen van en naar Amsterdam Centraal omdat daar wordt gewerkt. Maar de auto is een slecht alternatief, want ook de Ring A10 Zuid is dit weekeinde dicht in de richting van Utrecht en Amersfoort vanwege werkzaamheden. Omdat daarnaast op de A9 ter hoogte van Amstelveen aan de weg wordt gewerkt, loopt het verkeer daar vast.

Op de A12 bij Utrecht zijn een paar weekenden geleden de werkzaamheden begonnen aan de Galecopperbrug. De weg is afgesloten tussen Gouda en knooppunt Oudenrijn.

In Groningen leiden de werkzaamheden aan de Ringweg tot files.

Grenscontroles en evenementen

Het zijn niet alleen werkzaamheden die grote drukte veroorzaken. Op de A12 tussen Arnhem en de Duitse grens staan files omdat de Duitse politie tijdens het EK voetbal extra grenscontroles houdt.

In Assen zijn dit weekeinde de TT-motorraces die duizenden motorfans trekken. In Nijmegen treedt Bruce Springsteen op. In Zeeland is het festival Concert at Sea. En dan leidt het mooie weer ook nog eens tot extra verkeer richting de stranden.

Door de grote drukte gebeuren er ook meer ongelukken dan normaal op de wegen. De A16 Rotterdam richting Breda was rond het middaguur, vlak voor de Moerdijkbrug, zelfs helemaal dicht door een botsing. Daarbij raakte de bestuurder van een van de auto's zwaargewond.

Om z'n toekomst veilig te stellen, gooit het noodlijdende Cobra Museum in Amstelveen het roer om, met een naamswijziging en een nieuwe identiteit. Het Cobra Museum wordt omgedoopt in Museum Cobra en naast de vaste collectie met Cobra-kunst komen er hedendaagse tentoonstellingen om zo jongeren en talent bij het museum te betrekken.

Behalve beeldende kunst zullen ook installaties, nieuwe media, poëzie, literatuur en muziek onderdeel zijn van de tentoonstellingen. Dat blijkt uit het reddingsplan dat het museum heeft gepresenteerd, meldt NH.

Vorig jaar september bleek dat het Amstelveense museum in grote financiële problemen zit. Er wordt al jaren verlies geleden op de exploitatie en de gemeente dreigt z'n jaarlijkse subsidie van 1,2 miljoen euro in te trekken.

Met ANWB en NS

De naamswijziging sluit aan bij de nieuwe identiteit, stelt het museum: "Het is in eerste instantie een toonaangevend en eigentijds museum en wordt in tweede plaats geïnspireerd door het oorspronkelijke gedachtegoed van de Cobra-beweging."

Bestaande samenwerkingen worden versterkt, staat in het reddingsplan, maar ook worden nieuwe samenwerkingen aangegaan, zoals met de ANWB, NS, Amstelveense ondernemers en Amstelveense scholen.

Voor de tentoonstelling over 50 jaar onafhankelijkheid van Suriname gaat het museum intensief samenwerken met de Surinaamse gemeenschap en er komt een educatieprogramma met workshops voor Amstelveense scholieren uit groep 8. Het werk van de jeugd kan in het museum worden tentoongesteld.

Tekenen als een kind

Was de marketing eerder vooral gericht op kunstliefhebbers uit Amsterdam en Amstelveen, nu gaat het museum proberen om meer ouders met hun kinderen te trekken. "Cobra-kunst is bij uitstek geschikt om kinderen kennis te laten maken met kunst en musea", staat in het toekomstplan. Daarin citeert het museum Pablo Picasso, die voor veel Cobra-kunstenaars een belangrijke inspiratiebron was: "Ik heb er mijn hele leven over gedaan om weer zo te tekenen als een kind."

Om die ouders met kinderen te bereiken, komen er online-campagnes, met name op Facebook en Instagram. Het museum gaat samenwerken met tijdschriften en platforms als Ouders van Nu en Kek Mama en wil meer influencers inzetten, mensen die op de sociale media een grote aanhang hebben. "We werken al met influencers", vertelt Carl Stal van het museum, "maar dat zijn vaak influencers die een relatie hebben tot een expositie." Het idee is nu om ook momfluencers in te zetten, moeders die Museum Cobra op Instagram of TikTok aanbevelen als een leuk gezinsuitje.

Tien procent meer bezoekers

Het museum heeft de gemeente structureel om 1,4 miljoen euro per jaar gevraagd. Om rond te komen wil het museum verder bijna de helft van de tentoonstellingskosten financieren via sponsoring, fondsenwerving en particuliere donaties.

De bezoekersaantallen zouden dan jaarlijks met 10 procent moeten stijgen tot 84.000 bezoekers per jaar in 2027. "Wij denken dat de begroting reëel is en niet ambitieus", aldus Stal bij de presentatie van het reddingsplan in de gemeenteraad. Op 17 juli besluit de gemeenteraad of het museum subsidie krijgt.

De politie heeft een man aangehouden die in een oude zaak nog een schuld van 50 miljoen euro bij de staat heeft uitstaan. De 53-jarige Ferenc J. kwam weer in beeld toen de politie in 2020 versleutelde chatberichten tussen criminelen wist te kraken. Hij bleek betrokken bij een transport van 250 kilo cocaïne naar Spanje. De politie hield hem vandaag aan in de Utrechtse gemeente Stichtse Vecht.

J. werd in 2013 voor drugshandel tot acht jaar gevangenisstraf veroordeeld. In de nasleep van die zaak veroordeelde de rechtbank in Rotterdam hem enkele jaren terug tot het betalen van het geld dat hij met drugshandel en afpersing had vergaard, ongeveer 50 miljoen euro.

Luxe levensstijl

De politie vermoedt dat een deel van het crimineel verworven geld er nog is. J. en zijn familie leven op grote voet, aldus het Openbaar Ministerie. Ze houden er een luxe levensstijl op na, met hoge uitgaven voor autohuur, hotels, restaurants, cosmetische ingrepen en bezoeken aan grote evenementen, zo meldt het OM. Hij zou afwisselend in Nederland, Spanje en Dubai tijd hebben doorgebracht.

Uit de eerdere strafzaak tegen J. is bekend dat de verdachte geen vermogen op eigen naam zet en gebruik maakt van zogenaamde katvangers. De meeste uitgaven deed hij contant, vermoedt het OM.

In 2012 dook hij al op als slachtoffer in een afpersingszaak tegen een Hells Angel en twee andere verdachten. J. zou voor 7,5 miljoen euro zijn afgeperst en ook enkele panden in Spanje hebben moeten afstaan.

J. wordt nu verdacht van het voorbereiden van drugstransporten, witwassen, vuurwapen- en drugsbezit. Ook zijn 52-jarige ex-partner uit Amstelveen is aangehouden. Zij wordt alleen verdacht van witwassen.

Arnhem gaat alle schulden aflossen van ongeveer 50 huishoudens in Immerloo. Die wijk staat bij het CBS te boek als het armste postcodegebied van Nederland.

Het gaat om een experiment. De gemeente hoopt aan te tonen dat als schulden helemaal zijn verdwenen, andere problemen als huiselijk geweld, verslaving, verwaarlozing en werkloosheid sneller en beter kunnen worden aangepakt.

Het experiment gaat verder dan het saneringskrediet, dat steeds meer gemeenten invoeren. In dat systeem neemt de gemeente alle schulden over, waarna de schuldenaar alleen de gemeente als schuldeiser heeft.

In het Arnhemse experiment worden alle schulden opgekocht en is de schuldenaar er in één keer voorgoed vanaf. Tot nu toe zijn schulden tot zo'n 18.000 euro bij de gemeente bekend. Bij de start krijgen gezinnen met kinderen voorrang. Die huishoudens krijgen na het verdwijnen van hun schulden gedurende twee jaar intensieve begeleiding om hun overige problemen aan te pakken. Daarvoor moeten ze zelf een plan maken.

17 miljard euro

In een toelichting op het experiment wijst het gemeentebestuur erop dat elk jaar in Nederland zo'n 17 miljard euro aan kosten worden gemaakt voor het oplossen van problematische schulden. Maar de totale schuldwaarde is een veel lager bedrag: 3,5 miljard euro. In de meeste gevallen lukt het niet om het schuldbedrag volledig te innen.

"Schulden hebben een verwoestend effect op mensen en staan het oplossen van andere problemen in de weg of wakkeren die nog verder aan", schrijft het bestuur aan de gemeenteraad. Het wijst daarbij vooral op de stress bij mensen met probleemschulden.

"Aan de andere kant bestaat er een schulden- en incasso-industrie die veel geld verdient aan schulden en bijkomende incassokosten en boetes."

De professionele schuldhulp weet ondertussen maar een klein deel van de mensen met probleemschulden te bereiken. Oorzaken zijn onder meer ingewikkelde regels, weinig vertrouwen in de overheid, schaamte, taalachterstand en laaggeletterdheid. Dit beeld veranderde de afgelopen jaren nauwelijks, ondanks talloze initiatieven van verschillende overheids- en hulporganisaties om de toegankelijkheid van schuldhulp te verbeteren.

Radicaal

Het is daarom tijd, zegt wethouder Mark Lauriks (PvdA), voor "een radicale oplossing". Het schulden-opkoopfonds komt voort uit een samenwerking van onder andere de gemeente, verschillende welzijnsorganisaties, een woningcorporatie en een zorgverzekeraar. Zij hopen dat door het wegnemen van schulden er deuren open gaan die nu gesloten blijven. "Jongerenwerkers, hulpverleners en wijkcoaches horen en zien dat mensen in de wijk veel problemen hebben", zegt wethouder Lauriks. "Soms lijkt het wel dat ze open staan voor hulp, maar het zijn die rotschulden die dat dan tegenhouden."

In het opkoopfonds komt maximaal 700.000 euro te zitten. Dat geld komt van de drie lokale fondsen, de gemeente voert het uit. Enkele schuldeisende partijen, zoals energiemaatschappijen, leveren bijdragen door schulden van deelnemers geheel of gedeeltelijk weg te strepen.

Het Arnhemse experiment is in Nederland het grootste en meest verreikende in zijn soort. Eerder werden in Amstelveen schulden opgekocht van mensen met psychiatrische stoornissen. In Amsterdam was er een kleinschalig project met het opkopen van schulden tot 5000 euro en wordt er nu gekeken naar een dergelijk project voor kwetsbare zwangere vrouwen. Ook in Zaanstad en Rotterdam bestaan er plannen in meer of minder vergevorderd stadium voor het opkopen van probleemschulden.

'Moral hazard'

Het experiment in Arnhem duurt twee jaar. Het gemeentebestuur belooft dat onderzoekers het intensief gaan volgen. Een van de vragen die op tafel liggen, is wat het wegnemen van schulden op langere termijn betekent voor de bestaanszekerheid van de deelnemers.

"Hier gaan we veel van leren. Het IMF stelde vorig jaar nog vast dat er internationaal geen best practice bestaat op het gebied van schuldhulpverlening", zegt Anna Custers, lector Armoede Interventies aan de Hogeschool van Amsterdam en niet betrokken bij het Arnhemse project. "Het oplossen van probleemschulden bij huishoudens wordt overal anders aangepakt. De wetenschap weet nog niet goed wat het beste werkt."

Kan bij succes het Arnhemse experiment uitmonden in zoiets als een landelijk opkoopfonds voor probleemschulden? Custers vermoedt van niet omdat schuldeisers en schuldbemiddelaars vrezen voor de zogeheten moral hazard: dat het wegnemen van schulden nieuwe schulden maken beloont.

Daartegenover staan, zegt Custers, harde cijfers: 725.000 huishoudens met problematische schulden waarvan minder dan 2,5 procent bij de schuldhulpverlening een sanerings- of schuldbemiddelingstraject start. "Wellicht kan er op landelijke schaal flexibeler worden omgegaan met schulden waar mensen weinig of niets aan kunnen doen. Bijvoorbeeld het sneller wegstrepen van toeslagenschulden."

"Als een te laag inkomen in verhouding tot de lasten de oorzaak is van schulden, dan is de vraag hoe lang je uit de schulden kunt blijven", zegt Nadja Jungmann, lector Schulden en Incasso aan de Hogeschool Utrecht en lid van de commissie die het kabinet adviseerde over het sociaal minimum. "Het sociaal minimum in Nederland is niet toereikend. Wie daarvan rond moet komen, loopt direct na een schone lei het risico op terugval."

Goedemorgen, vandaag wil Extinction Rebellion voor de derde keer de snelweg A10 bij Amsterdam blokkeren. En in Amstelveen worden de halve finales van de Euro Hockey League mannen en vrouwen gespeeld.

We beginnen met het weer: vandaag zijn er vooral in het oosten zonnige perioden, hoewel de zon flink gehinderd wordt door saharastof. Het wordt lokaal 19 graden, aan zee blijft het kwik steken op maximaal 12 graden.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. En hier zie je waar wordt gewerkt aan het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten?

Dit heb je gemist:

In een huis in Vlaardingen heeft een grote brand gewoed. Het gaat om een woning naast een garagebox van de Vlaardingse loodgieter die al vaker het doelwit was van aanslagen. Drie bewoners zijn naar het ziekenhuis gebracht.

Rond 01.45 was er volgens Rijnmond een explosie in de woning, waarna direct brand ontstond. Het pand is volgens de omroep vanbinnen helemaal uitgebrand. De bewoners hebben elders onderdak gevonden.

Ander nieuws uit de nacht:

En dan nog even dit:

De maand maart was dit jaar recordwarm, maar het weer was wel somber. Dat zegt het KNMI. Met een gemiddelde temperatuur van 9 graden, tegen normaal 6,5 graden, was het de zachtste maart sinds 1901, het begin van de metingen.

Er kwam in De Bilt deze maand geen enkele vorstdag voor. Normaal gesproken telt maart juist acht dagen waarop de minimumtemperatuur onder het vriespunt daalt. Sinds het begin van de metingen kwam het slechts één keer voor dat het in De Bilt niet vroor in maart. Dat was in 1912.

Fijne dag!

De Utrechtse rabbijn Aryeh Leib Heintz heeft aangifte gedaan bij de politie vanwege geweld tegen hem. Hij zegt dat hij vanmiddag is belaagd bij het Utrechtse winkelcentrum Overvecht.

Volgens de vrouw van de rabbijn, Bracha Heintz, kwam er op straat een man naar de rabbijn toe die hem vroeg wat hij daar deed als Jood. "Toen zei mijn man niets, wat moest hij antwoorden?" Ze zegt daar haar man door de belager op zijn hoofd is geslagen.

Daarna ging de rabbijn snel een winkel in voor zijn eigen veiligheid, zegt Heintz.

Politie onderzoekt de zaak

De politie zegt de zaak te onderzoeken en bevestigt dat er aangifte is gedaan. Wie de man is die geslagen zou hebben, weet de politie nog niet. Er zijn camerabeelden veiliggesteld die worden bekeken.

Burgemeester Dijksma heeft haar afschuw uitgesproken over het incident "en het antisemitisme dat in mijn stad de kop opsteekt". Ze zegt dat er voor intolerantie en geweld geen plek is in Utrecht. "Ik roep iedereen dan ook op om verdraagzaam te zijn."

Dijksma staat in nauw contact met de rabbijn en de Joodse gemeenschap en met politie en OM. "Alles is er nu op gericht om de dader zo snel mogelijk te pakken", zegt ze in de verklaring.

Vorig weekend werd een optreden van zangeres Lenny Kuhr, die Joods is, verstoord door pro-Palestijnse activisten. Woensdag werd een vrouw uit Amstelveen van wie de dochter in het Israëlische leger dient, lastiggevallen op haar woonadres. Demissionair premier Rutte zei gisteren dat het "echt de verkeerde kant op gaat" met het toenemend antisemitisme in Nederland.

Verschillende familieleden van Israëlische militairen in Nederland hebben te maken met bedreigingen, blijkt uit een rondgang van de NOS. Op sociale media gaan privégegevens rond van Israëlische militairen met een Nederlands paspoort en hun familie.

De belaging van een Joodse vrouw gisteren bij haar woonadres in Amstelveen staat daarmee niet op zichzelf. Deze Shirli, die niet met haar achternaam genoemd wil worden, is de moeder van een soldate die dienstplichtig is in het Israëlische leger.

De dochter vertrok op haar zestiende naar Israël voor een tussenjaar en besloot te blijven. Ze heeft naast een Nederlands ook een Israëlisch paspoort en is dus dienstplichtig in het leger.

Gisteren stonden er drie onbekende vrouwen bij haar moeder Shirli op de stoep. "Ze schreeuwden dat ik de moeder ben van een kindermoordenaar", zei Shirli tegen de NOS. Ook werden er folders in de buurt verspreid, waarin wordt gesteld dat Shirli haar dochter naar Israël heeft gestuurd "om baby's te vermoorden". Eerder kwamen mensen verhaal halen op het werk van de vrouw.

Shirli (in de video anoniem gemaakt) vertelt wat haar overkwam:

Het is niet zeker hoe de ongewenste bezoekers aan Shirli's privégegevens komen, maar duidelijk is dat ze online veelvuldig zijn gedeeld. Shirli's dochter en zestien anderen staan op een lijst die op sociale media is gezet door de Belgische pro-Palestina-activist, schrijver en politicus Dyab Abou Jahjah.

Hij schrijft erbij dat zijn organisatie March 30 Movement aangifte heeft gedaan tegen deze personen, omdat ze in het Israëlische leger dienen of wonen in illegale nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever. Abou Jahjah beschuldigt hen van "genocide en andere ernstige misdrijven".

Naming-and-shaming

De NOS heeft een aantal mensen op de lijst benaderd. Niet iedereen wil er iets over kwijt, maar een van de betrokkenen zegt dat hij en zijn familie te maken hebben met bedreigingen. De man kreeg berichten waarin te lezen is dat iemand hoopt dat hij en zijn familie gebombardeerd worden. Ook zijn vrouw kreeg berichten, waarin hun kinderen "terroristen" worden genoemd.

De man denkt dat het de March 30 Movement niet gaat om de aangiftes. "Het gaat ze om naming-and-shaming van Joodse Nederlanders, waardoor mensen in hun persoonlijke veiligheid worden aangetast." Abou Jahjah en de March 30 Movement waren niet bereikbaar voor vragen van de NOS.

Rapper Appa

Ook op andere plekken zijn gegevens van Joodse Nederlanders te vinden. De dochter van Shirli, de vrouw uit Amstelveen, wordt bijvoorbeeld genoemd in een Instagrambericht van rapper Appa. "Vandaag ga je overal voor schut", schrijft hij.

Appa claimt ook dat er aangifte tegen haar is gedaan vanwege "oorlogsmisdaden". "Maar dat is niet genoeg", aldus Appa. Bij het inmiddels verwijderde bericht stonden meerdere foto's en filmpjes van de vrouw. De rapper riep zijn ruim 80.000 volgers op om gegevens van moeder en dochter te delen. Dat gebeurde vervolgens in de reacties onder het bericht.

Daar stonden bijvoorbeeld Shirli's volledige naam en de naam van de organisatie waar zij werkt. Ook werd haar ontslag geëist. Rapper Appa was niet bereikbaar voor vragen van de NOS.

Vrijbrief

De Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding, Eddo Verdoner, maakt zich zorgen. "Veel Joden in Nederland hebben familie in Israël", schrijft hij op X. "Als alleen dat al een vrijbrief is om iemand thuis op te zoeken, te intimideren en persoonsgegevens in de buurt te verspreiden, zijn Joden doelwit om wie zij zijn. Deze intimidatie van Joodse Nederlanders gaat alle perken te buiten."

Shirli ging vandaag opnieuw naar de politie om aangifte te doen. Dat deed ze ook toen haar gegevens werden gedeeld en mensen naar haar werkplek kwamen om verhaal te halen. De politie kan over dit specifieke geval nog niet veel zeggen. Wel is doxing, het openbaar delen van gevoelige persoonsgegevens om te intimideren, sinds 1 januari expliciet strafbaar gesteld in de wet.

"We kunnen verschillende dingen doen om slachtoffers te helpen", zegt een woordvoerder van de politie. "Waar behoefte aan is, verschilt per geval, maar je kan bijvoorbeeld maatregelen nemen zodat iemand zich thuis veiliger voelt of aan de bel trekken bij socialemediaplatforms." De politie is blij dat doxing nu bij wet verboden is. "Degenen die doxen hebben vaak geen idee wat de impact is op de slachtoffers."

Op de foto hieronder is de folder te zien met gegevens van Shirli en haar dochter en allerlei beschuldigingen tegen hen. Deze foto is verkregen via het CIDI, waarop moeder en dochter en hun gegevens deels onherkenbaar zijn gemaakt.

In het centrum van Amstelveen is een man aangehouden die in een lijnbus had geroepen dat hij een pakketje met explosieven bij zich had. De man van 67 uit Den Haag was ingestapt bij luchthaven Schiphol.

De politie kwam in actie nadat inzittenden melding hadden gemaakt van een andere passagier die een 'verdacht pakketje' bij zich zou hebben. De bus werd daarop door de politie gevolgd met onder meer een helikopter.

Handen omhoog

De chauffeur kreeg de opdracht om de bus te parkeren bij het busstation in Amstelveen, waarna de politie de omgeving afzette. Alle reizigers moesten uitstappen en de man werd bij het verlaten van het voertuig aangehouden door een arrestatieteam. Getuigen melden aan regionale omroep NH dat zij zagen hoe iemand met zijn handen omhoog de bus uit werd geleid.

Uit onderzoek bleek dat in het verdachte pakketje geen explosieven zaten. De man wordt verdacht van in ieder geval bedreiging. De Koninklijke Marechaussee gaat onderzoeken waarom de man in de bus dit gedrag vertoonde.

Specialistische eenheden in het afgezette gebied rondom de bus:

Een vrouw uit Amstelveen van wie de dochter in het Israëlische leger dient, is vanmiddag lastiggevallen op haar woonadres. Het is niet de eerste keer dat boze mensen verhaal komen halen bij Shirli, die erg geschrokken is. "Eerst online, vervolgens op mijn werk, nu in m'n thuisbasis. Wat is de volgende stap?"

De moeder zat thuis achter de computer toen de bel ging. Via de slimme deurbel was een vrouw te zien. "Misschien een pakketje of iemand van de Evangelische kerk dacht ik toen, dus ik heb de deur opengemaakt", vertelt de vrouw aan de NOS. Maar daar kwamen de bezoekers niet voor.

"Een dame was aan het filmen, een andere stond erachter", vertelt Shirli, wier volledige naam bij de NOS bekend is. "Ze schreeuwden dat ik de moeder ben van een kindermoordenaar, dat mijn dochter een kindermoordenaar is." De vrouwen bleven naar Shirli roepen en filmden haar. "Heel intimiderend."

De onbekende vrouwen hadden flyers mee met Shirlis adres erop en teksten als "buurtbewoners opgelet: er woont een kindermoordenaar in de buurt". Over Shirli stond er op dat ze medeplichtig is, omdat ze haar dochter naar Israël stuurde "om babies [sic] te vermoorden". Die folders zijn in de buurt verspreid.

Op de foto hieronder is de folder te zien met gegevens van Shirli en haar dochter en allerlei beschuldigingen tegen hen. Deze foto is verkregen via het CIDI, waarop moeder en dochter en hun gegevens deels onherkenbaar zijn gemaakt.

Shirli is enorm geschrokken. "Het voelt erg bedreigend als mensen je thuis komen opzoeken. Dit is mijn woonomgeving. Mijn dochter woont niet bij mij. Hoe durf je in mijn territorium te komen?" Het was niet de eerste keer dat mensen verhaal kwamen halen vanwege de militaire dienst van haar dochter.

Eerder werden persoonsgegevens van moeder en dochter al online gezet, waarna bedreigingen volgden en onbekenden naar Shirlis werk kwamen om soortgelijke folders achter te laten. "Daar riepen ze: waar is Shirli? Ze is een kindermoordenaar. En toen zijn ze met een Palestijnse vlag door het gebouw gaan lopen om mij te zoeken." Shirli was die dag niet aanwezig, maar is toch geschrokken van het voorval.

"Je kan een andere mening hebben, maar dit is echt buiten proportie", zegt Shirli, die bang is dat er binnenkort weer mensen op de stoep staan, omdat haar adres rondgaat. Ze gaat aangifte doen bij de politie. "Mijn deurbel heeft die vrouwen gefilmd en ze staan herkenbaar op beeld. De politie heeft die beelden al, dus ik ga er vanuit dat ze ze vinden en berechten."

De politie bevestigt aan de NOS dat er een incident is gemeld "waarbij een vrouw op intimiderende wijze is benaderd voor haar woning in Amstelveen". Een woordvoerder laat weten dat de politie de zaak hoog opneemt en onderzoek gaat doen. Er staat al een afspraak gepland om aangifte te doen.

De meeste mensen verbleven drie tot vier nachten in de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam, voor ze op transport werden gesteld. Emilie Meijer was er als 14-jarig meisje vijf weken. "Ik zat ondergedoken in het hol van de leeuw."

Bijna 80 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog krijgt Nederland deze week een eigen Holocaustmuseum. Het is gevestigd in die voormalige Amsterdamse schouwburg en de voormalige Hervormde Kweekschool ertegenover.

Op deze plek werden in 1942 en 1943 meer dan 46.000 Joden bijeengebracht om via Kamp Westerbork en Kamp Vught te worden gedeporteerd naar de vernietigingskampen van nazi-Duitsland. Emilie Meijer wist er wekenlang te overleven.

'Stikvolle zaal'

Meijer is de dochter van een Joodse huisarts uit Amsterdam-Oost. Als de Jodenvervolging in het najaar van 1942 steeds extremere vormen aanneemt, duikt ze onder, samen met haar moeder. Maar de vrouwen worden ontdekt door de Duitsers en naar het Huis van Bewaring in Amstelveen gebracht. Daar wordt ze van haar moeder gescheiden en naar de Hollandsche Schouwburg gebracht.

"Ik weet nog dat ik die stikvolle zaal van de schouwburg werd binnengebracht. Die zaal stond gewoon vol met stoelen alsof je naar een voorstelling ging. Maar nu zaten er radeloze mensen met rugzakken. Het was unheimisch en griezelig."

"Ik kwam daar meer dood dan levend aan, door de angst. En ik had maar één ding in mijn hoofd: Ik wil op mijn moeder wachten."

Als ze in de rij staat om zich te laten registreren door de Duitsers wordt ze door Walter Süskind uit de rij gehaald. Hij is als Jood aangesteld als beheerder van de schouwburg, maar doet er stiekem alles aan om mensen te redden. Vooral bij de rommelige administratie van kinderen lukt dat: Meijer is een van de honderden kinderen die worden gered.

"Hij pakte me bij mijn arm en smeet me de zaal in. 'Maak dat je wegkomt, snel', zei hij. 'Je bent hier alleen, je hebt geen ouders. En je moeder komt heus niet meer. Zorg dat je uit hun handen blijft! Verstop je maar. En laat je nooit meer zien als ze registreren.'"

Omdat Emilie zonder volwassenen naar de schouwburg wordt gebracht, is ze een geval apart. Süskind en medisch assistent Maurice Hirschel zijn vast van plan om haar uit de handen van de Duitsers te houden. En zo zwerft Emilie wekenlang door de schouwburg en ziet ze hoe het elke dag drukker wordt in de schouwburg, tot er na drie, vier dagen weer een transport vertrekt.

"Alles gebeurde 's nachts. Dan kon ik echt niet slapen. Dan zag je al die doodsbange mensen met hun rugzak. Murw geslagen en huilend die schouwburg binnenkomen. Dat was zo akelig. Al die mensen die zo uit hun doen waren en kapot van de angst."

"Als er een transport naar Vught ging, dan zat ik bij de mensen die later op transport naar Westerbork zouden gaan en andersom".

Zo weet ze onder de radar te blijven en te voorkomen dat ze ook op transport ging:

Emilie herinnert zich ook hoe slecht het was gesteld met de hygiëne in de schouwburg: "Het was natuurlijk een echte schouwburg, het had dus geen voorzieningen om de nacht door te brengen. Er was nauwelijks sanitair."

"Tegenwoordig heb je in een theater natuurlijk prachtige toiletten, tien op een rij. Maar toen had je twee fonteintjes. Je moet je voorstellen hoe vuil dat was en hoe gevaarlijk. Er konden alle mogelijke ziektes uitbreken."

Cyaankali

Op een dag loopt Emilie in de schouwburg plotseling haar grootouders tegen het lijf. Die waren opgepakt en zouden op transport worden gezet. Haar opa vertelde dat haar andere oma was overleden. Zij had - toen de Duitsers haar mee wilden nemen - een flesje cyaankali leeggedronken.

De vader van Emilie was als huisarts in bezit van cyaankali. Hij had voor zijn eigen onderduik alle gezinsleden een flesje gegeven, om de keuze te hebben het heft in eigen hand te nemen. "Mijn grootouders werden 's nachts op transport gezet. Ik heb ze niet meer goedendag kunnen zeggen. Ik zie ze nog weglopen. Dat beeld houd ik bij me."

Dat brengt haar op een andere herinnering: "Mijn moeder had ook een flesje cyaankali. Toen de Duitsers ons ontdekten op het onderduikadres wilde ze het opdrinken. 'Ik smeek je, laat het me innemen', zei ze. Moet je je voorstellen: dan ben je 14 jaar en sta je voor zo'n dilemma. Maar ik heb het haar verboden. Ik zei: 'Dat kun je niet doen, want dan wordt onze gastheer opgepakt.' Dus ze heeft het niet gedaan. En heeft ze dus de hele weg moeten gaan, naar Sobibor."

Als Emilie al vijf weken in de schouwburg verblijft, komt op een dag het bericht van de Duitsers dat de hele schouwburg leeg moet, voor een grote schoonmaak. Die dag drukt Maurice Hirschel haar op het hart om zich te verstoppen in de nok van het gebouw, zodat ze niet ontdekt zou worden.

Ze moet zich doodstil houden tot het transport vertrokken is. En hij belooft haar 's nachts te komen halen. Emilie doet wat Hirschel haar opdraagt en diep in de nacht komt hij haar ophalen.

"Het was stikdonker. De schouwburg was helemaal leeg. Ook het bewakershokje waar normaal altijd een mof zat. En op een teken van Maurice ben ik zo de schouwburg uitgewandeld. Via de voordeur, de nacht in."

De musea hebben vorig jaar een topjaar gehad, als je afgaat op de 9,5 miljoen mensen die met een museumkaart een bezoek brachten. Het aantal bezoeken met zo'n kaart is een goede indicatie voor het totale museumbezoek, zegt de Museumvereniging, die de kaart uitgeeft.

Definitieve cijfers zijn er nog niet, maar de verwachting is dat er in totaal 29 tot 32 miljoen mensen naar een museum gingen. Dat zijn er ongeveer evenveel als in recordjaar 2019, vlak voor de coronasluitingen. Onder meer het Rijksmuseum in Amsterdam (2,7 miljoen bezoekers, mede dankzij toptentoonstelling Vermeer) en het Watersnoodmuseum (125.000 bezoekers) in Ouwerkerk ontvingen een recordaantal bezoekers.

Toch nemen de financiële zorgen toe, zoals bij het Kunstmuseum in Den Haag en het Fries Museum in Leeuwarden. Eind vorig jaar werd het Cobra Museum in Amstelveen op het nippertje van een faillissement gered door een vermogende zakenman en De Fundatie in Zwolle meldde een tekort van 9 ton.

Stijgende lasten

De eigen inkomsten zijn volgens de Museumvereniging niet voldoende om de stijgende lasten te compenseren. Ook moesten musea tijdens de coronacrisis flink gebruikmaken van hun reserves en zijn zij voor een belangrijk deel afhankelijk van overheidsinvesteringen, waardoor instellingen ondanks de hoge bezoekcijfers in financiële problemen komen.

De Museumvereniging ziet ook dat de hoge bezoekcijfers een positief effect hebben op de lokale economie. Onder meer restaurants, winkels en hotels in de buurt profiteren van de bezoekers.

Storm Henk heeft op verschillende plekken in het land schade en overlast veroorzaakt, maar de omvangrijke schade lijkt uitgebleven.

Vermoedelijk heeft de storm wel een mensenleven geëist. Een 75-jarige man kwam om het leven nadat hij door de wind van zijn fiets was gevallen, meldt de politie. Het ongeluk gebeurde even na 22.00 uur in Wintelre, bij Eindhoven.

Code oranje

Het KNMI gaf voor het noordwesten gisteravond code oranje af, die rond 02.00 uur vannacht werd ingetrokken. Later in de nacht werd ook code geel, die voor het hele land gold, ingetrokken. Henk was de eerste storm van 2024.

Vooral in de kustprovincies waren er meldingen van omgewaaide bomen, takken op wegen en losgewaaide gevels. Onder meer in IJmuiden en Vlissingen werd ruim een uur lang gemiddeld windkracht 9 gemeten.

In Amsterdam adviseerde de brandweer gisteravond iedereen om binnen te blijven. In de hoofdstad moest onder meer een dak van een woonboot gehaald worden nadat er vermoedelijk een boom op gevallen was. In Zaandam werd door de wind een gevel van een horecapand geblazen.

Een overzicht van de schade in beeld:

In Amstelveen, IJmuiden en Maassluis raakten door de harde wind zonnepanelen los en de A9 bij Uitgeest was tijdelijk afgesloten om bomen op te ruimen.

Ook een afrit van de A1 bij Barneveld werd afgesloten nadat een of meerdere bomen op de weg terecht waren gekomen. Ook op de A32 tussen Heerenveen en Meppel veroorzaakten omgevallen bomen hinder.

Op Schiphol viel de hinder mee, meldde een woordvoerder aan de regionale zender NH. Enkele toestellen moesten een doorstart maken, maar waren wel succesvol bij hun tweede landingspoging. De NS had de dienstregeling op verschillende plekken aangepast vanwege de storm.

Hoogwater

Hoewel het water in grote delen van het land hoog staat, lijken ook de problemen met hoogwater mee te vallen. Het water in het Markermeer staat extreem hoog (75 centimeter boven NAP), waardoor in delen van West-Friesland (Noord-Holland) wateroverlast werd verwacht door de combinatie met storm Henk.

In Bovenkarspel kwam het water over de kade, zonder dat het tot problemen leidde. Bij het Visserseiland in Hoorn kwam het water wel de straat in. Buurtbewoners hebben daar zandzakken voor de deur gelegd.

Ook in Volendam sloeg het water over de dijk.

Ruim een kwart (27 procent) van de vrijkomende sociale huurwoningen in grotere gemeenten ging vorig jaar naar huurders met een vorm van voorrang. Dat is nadrukkelijk een gemiddelde: de verschillen tussen gemeenten zijn groot. Waar in Almere 49 procent van de nieuwe verhuringen naar mensen met voorrang ging, was dat in Enschede vrijwel niets (3 procent).

Van de vrijkomende corporatiewoningen was 8 procent voor asielzoekers met een verblijfsvergunning, de zogenoemde statushouders. Dat alles blijkt uit een enquête van de NOS onder de vijftig grootste gemeenten in Nederland, die door 43 gemeenten volledig is ingevuld.

Het woningtekort op de koop- én huurmarkt is voor Nederlanders een van de belangrijkste onderwerpen bij de aankomende verkiezingen, blijkt uit onderzoek.

Gescheiden of gesloopt

Gemeenten hebben allemaal hun eigen woningverdelingssystemen en introduceren in rap tempo nieuwe methodes om de schaarse sociale huurwoningen beter te verdelen. Zolang er niet veel meer extra woningen worden gebouwd, blijft het echter een stoelendans rond steeds hetzelfde beperkte aantal woningen.

Mensen krijgen voorrang in de wachtrij als ze bijvoorbeeld gescheiden zijn met kleine kinderen, weer zelfstandig gaan wonen na een verblijf in een ggz-instelling of als hun oude woning wordt gesloopt. Maar het gaat bijvoorbeeld ook om onderwijzers of verpleegkundigen die het gemeentebestuur graag in de stad wil hebben en die anders geen huis kunnen vinden. Ook statushouders tellen in dit onderzoek mee binnen de 27 procent huurders met voorrang in de grotere steden (zie verantwoording onderaan).

Gemiddelde wachttijd zeven jaar

De woningcorporaties zijn in de eerste plaats verantwoordelijk voor de verhuur van deze woningen voor mensen met een kleinere beurs. Komt er een woning beschikbaar, dan gaat die meestal naar de langst wachtende op de lijst. Maar de corporaties moeten daarbij rekening houden met het beleid van de gemeente in kwestie, die er dus voor kan kiezen bepaalde groepen voorrang te geven en die bovendien van het Rijk de opdracht krijgt jaarlijks een bepaald aantal statushouders te huisvesten.

In de grotere gemeenten is de krapte het grootst en zijn de wachttijden voor een sociale woning het langst. Maar ook hier zijn de verschillen groot.

Bij de 43 gemeenten uit het NOS-onderzoek was die wachttijd eind vorig jaar gemiddeld ruim 7 jaar, met uitschieters naar 19 jaar in Amstelveen en Haarlemmermeer. Wie naar Enschede verhuist, heeft gemiddeld al binnen een half jaar een sociale huurwoning.

Lang wachten, korter zoeken

Niet iedereen op de wachtlijst zoekt actief naar een sociale huurwoning en daarom houden veel gemeenten ook de zoektijd bij. Daarbij gaat het om de verstreken tijd tussen iemands eerste reactie op een woningadvertentie en de daadwerkelijke verhuring.

Die verschillen zijn vaak aanzienlijk:

Partijen als de PVV, maar ook BBB willen iets doen aan die lange zoektijd door de voorrang voor statushouders bij de verdeling van sommige woningen te schrappen. "Iedereen is gelijk en dus wacht iedereen even lang", stelt de BBB.

Het NOS-onderzoek laat zien dat met een dergelijke maatregel jaarlijks 8 procent sociale huurwoningen extra vrij zouden komen. De antwoorden van verschillende gemeenten illustreren vooral hoeveel energie zij steken in een eerlijke en zo efficiënt mogelijke verdeling van de schaarse beschikbare woningen. Er zijn ook gemeenten die geen enkele vorm van urgentie kennen, zoals Enschede.

57.000 corporatiewoningen minder

De afgelopen tientallen jaren is het aantal corporatiewoningen eerder af- dan toegenomen, terwijl het aantal woningzoekenden is gestegen. Volgens cijfers van Aedes, de koepel van woningcorporaties, zijn er door onder meer sloop en verkoop 57.000 sociale huurwoningen minder dan in het jaar 2000. Het zijn er nu een kleine 2,4 miljoen.

Bijbouwen is de belangrijkste oplossing, maar de Groningse hoogleraar vastgoedontwikkeling Arno van der Vlist pleit ook voor prikkels die voorkomen dat hogere inkomens lang in sociale huurwoningen blijven wonen. Als iemands inkomen nu sterk stijgt, kan hij gewoon in zijn corporatiewoning blijven: het zogenoemde scheefwonen. Van der Vlist hamert op het grote belang van meer doorstroming.

Op veel plekken in Nederland was afgelopen avond en nacht het noorderlicht te zien. In het noorden van het land is dat wel vaker het geval, hoewel het ook daar niet vaak voorkomt. Het noorderlicht was de tweede helft van de avond zo fel, dat het ook in het zuiden van het land waarneembaar was.

Deze beelden zijn bij de Afsluitdijk gemaakt:

Op sociale media deelden Nederlanders veelvuldig beelden van het poollicht. Mensen uit onder andere Kerkrade, Vlissingen, Den Haag, Zwolle, Joure, Hoorn, Amsterdam, Enschede, Roermond en Amstelveen meldden dat ze het lichtverschijnsel konden zien. Ook in België was het noorderlicht met het blote oog te zien.

Vanuit verschillende plaatsen in Nederland stuurden mensen foto's van het noorderlicht naar ons op.

Dat het licht zo zuidelijk zichtbaar was, is volgens NOS-weervrouw en meteoroloog Willemijn Hoebert vrij zeldzaam. "Om het licht te zien moet je naar de noordelijke horizon kijken", tipt Hoebert. "En je moet mazzel hebben dat er geen of nauwelijks bewolking is."

Uitbarstingen op de zon

Het noorderlicht of poollicht ontstaat door uitbarstingen op de zon. Daardoor komen grote hoeveelheden geladen deeltjes in de ruimte. Door de aantrekkingskracht van de aarde worden deze deeltjes vooral naar de noord- en zuidpool getrokken, omdat daar het magnetisch veld van de aarde het sterkst is.

De geladen deeltjes gaan met hoge snelheid door de atmosfeer en botsen op elkaar. Daarbij komt energie vrij, met als gevolg de bijzondere kleuren aan de hemel. Het natuurfenomeen is elk jaar ook een aantal dagen in Nederland met het blote oog te zien.

Frenzie, ORelio

Musea worden in de toekomst minder toegankelijk en zullen een kleiner aanbod hebben. Daarvoor vreest de Museumvereniging, nu blijkt dat vorig jaar bijna de helft van de musea verlies heeft gedraaid.

Oorzaak zijn de stijgende lasten, waardoor veel instellingen in financiële problemen komen. De vereniging wijst erop dat de overheidssubsidies vorig jaar met 1 procent zijn toegenomen, terwijl de inflatie gemiddeld 10 procent was.

Daar komt bij dat de reserves van veel musea na de coronacrisis op zijn. Opgeteld leidde dat ertoe dat 49 procent van de musea vorig jaar rode cijfers schreef, met name middelkleine instellingen.

De stijgende lasten worden deels goedgemaakt door het feit dat er veel inkomsten zijn uit bezoekers, maar dat is niet genoeg om de hoge kosten te dekken, zegt directeur Vera Carasso van de Museumvereniging, die 469 musea in Nederland vertegenwoordigt. "Dat brengt musea nu echt in de problemen."

Verschraling

Volgens haar zullen daardoor de toegangsprijzen omhoog gaan. "Dat heeft natuurlijk als risico dat musea minder toegankelijk worden voor het publiek."

Ook zullen er waarschijnlijk minder tentoonstellingen worden georganiseerd. "Musea proberen op allerlei innovatieve manieren toch publiek te trekken. Dat lukt wel aardig, maar het wordt wel minder", zegt Carasso in het NOS Radio 1 Journaal. "Je ziet ook dat er echt bezuinigd wordt op de inhoud en op de kwaliteit."

Dat is volgens haar bijvoorbeeld te zien aan Museum Kranenburgh in Bergen aan Zee, dat zijn artistiek directeur heeft ontslagen vanwege gestegen loon- en energiekosten. En het Cobra Museum bleek vorige maand in de problemen te zijn omdat de gemeente Amstelveen de subsidie vanaf volgend jaar wil stopzetten. Cobra is nu tijdelijk uit de brand door een lening van een particuliere kunstliefhebber.

Hulp van binnen en buiten

Intussen proberen musea elkaar te helpen. Zo heeft het Rijksmuseum deze zomer een reizende tentoonstelling georganiseerd, waarbij het bruiklenen heeft gegeven aan verschillende kleinere musea in het land. "Je ziet dat dit soort initiatieven heel goed ontvangen wordt en ook goed is voor de bezoekcijfers van die musea In de regio."

Maar zonder meer hulp van buitenaf wordt het een lastig verhaal, zegt Carasso. "Musea hebben, behalve tentoonstellingen organiseren en bezoekers ontvangen, ook een verplichting: het zorgen voor een collectie en vaak ook voor een monument. Ze hebben een verantwoordelijkheid voor het gezamenlijk erfgoed van Nederland. En dat kost nou eenmaal geld."

De Museumvereniging roept het kabinet dan ook op om voortaan de subsidies mee te laten stijgen met de inflatie.

Frenzie, ORelio

Frenzie, ORelio

Afgelopen week zaten veel Joodse Nederlanders met afschuw naar de tv te kijken. Veel van hen maken zich grote zorgen over 'hun' Israël. Daar werd de eerste van een reeks vergaande hervormingen aangenomen door het parlement, waarmee de macht van het Hooggerechtshof wordt ingeperkt.

"De polarisatie in Israël is een ziekte en die moet snel stoppen", zegt de Nederlandse opperrabbijn Binyomin Jacobs tegen de NOS. "Ik roep de extremen aan beide kanten op om te kalmeren en weer met elkaar in gesprek te gaan."

Hij vertolkt een gevoel dat breed leeft in de Joodse gemeenschap in Nederland. De NOS sprak met zowel voor- als tegenstanders van de hervormingen en in die gesprekken blijkt vaak een diepgewortelde liefde voor het land dat voor veel Joden, gelovig of niet-gelovig, een grote rol speelt in hun leven. En nu dreigt dat land in tweeën te scheuren door zeer fundamentele meningsverschillen over de toekomst en de richting die het land op moet gaan.

Sinds de aankondiging van de hervormingen protesteren in Israël wekelijks honderdduizenden mensen, zaterdagavond waren het er alleen al in Tel Aviv 160.000.

Afgelopen maandag stemde de Knesset, het Israëlische parlement, voor een wet die het onmogelijk maakt voor het Hooggerechtshof om beslissingen van het parlement terug te draaien als ze de zogenoemde 'redelijkheidstoets' niet doorstaan.

Het is de eerste stap in een reeks aangekondigde hervormingen die door de ultraorthodoxe en nationalistische minister van Nationale Veiligheid Ben-Gvir werd aangeduid als "de salade, die de eetlust aanwakkert voor de hoofdmaaltijd".

Het voorgerecht en hoofdgerecht van de hervormingen bestaan onder meer uit een wet die bepaalt dat leden van het Hooggerechtshof politiek benoemd worden door het parlement. Het toetje is een wet waarmee de Knesset uitspraken van het Hooggerechtshof kan terugdraaien.

Hooggerechtshof enige tegenmacht

Het zijn juist die laatste hervormingen die veel Joodse Nederlanders grote zorgen baren. Israël heeft geen grondwet en geen Senaat. Het Hooggerechtshof is de enige tegenmacht in het land, de enige instelling waar minderheden - van ultraorthodoxen tot Palestijnen en niet-gelovigen - terechtkunnen.

Volgens critici is het hof, dat niet gekozen wordt, te links en draait het democratisch genomen beslissingen om politieke redenen terug. Het Hooggerechtshof heeft sinds het werd opgericht in 1948 in totaal 22 keer een wet van de regering ongedaan gemaakt.

In de Joodse gemeenschap is het niet gebruikelijk om de vuile was buiten te hangen. Er is immers al veel kritiek op de staat Israël en men wil die niet aanwakkeren vanuit eigen kring. Toch lijkt er een kentering aan de gang in de Nederlandse Joodse gemeenschap.

De houding van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI), dat bekendstaat als een pleitbezorger van Israël, is daarbij tekenend. In januari liet het CIDI al weten dat ze de nieuwe regering extra kritisch zouden gaan volgen. En afgelopen woensdag volgde een persbericht, waarin stelling werd genomen tegen de recente besluiten van de regering.

"We hebben heel lang gewacht met een mening vormen", vertelt directeur Naomi Mestrum. "We willen als CIDI eigenlijk geen standpunt innemen, maar duiden wat er gebeurt. Maar we konden nu niet anders. Als het zo polariseert en het land verscheurd dreigt te worden, dan moet er iets gebeuren. Ook een democratisch gekozen regering kan fouten maken."

Het CIDI is bang dat de regering en het parlement te veel macht krijgen, waardoor de machtsbalans zoekraakt. De organisatie roept daarom op de hervormingen te staken "totdat maatschappelijke consensus is bereikt".

De zorgen worden volgens Mestrum breed gedragen, ook in meer orthodoxe kring. "Natuurlijk zijn er wel mensen die iets anders vinden, de Joodse gemeenschap is pluriform, maar dat lijkt dit keer een minderheid."

Mensen uit orthodoxe kring zeggen dat er voor het eerst eensgezindheid is in de normaal verdeelde gemeenschap. "Ik heb eigenlijk nog niemand gesproken die hiervoor is", vertelt iemand met een groot netwerk, die graag anoniem wil blijven.

Ronny Naftaniel, oud-directeur van het CIDI en later voorzitter van het Centraal Joods overleg, is diep geraakt. "Israël is voor mij het land waar ik altijd naartoe kan, als vluchthaven voor als het hier weer zou misgaan. Maar is er voor mij nog wel plek straks, of mag je alleen nog naar binnen als je voldoet aan de orthodox religieuze voorschriften?"

'Dit is democratie'

Toch zijn er ook andere geluiden te vinden. Herman Loonstein, advocaat en bestuurslid van de orthodox-joodse school Cheider in Amstelveen, benadrukt dat hij de situatie alleen uit de media kent, maar ziet niet veel verschillen met de situatie in Nederland. "Dit is democratie, de meerderheid beslist. We zitten nu in het heetst van de strijd, ik ga er eigenlijk van uit dat de wind gaat liggen nadat deze wetten zijn aangenomen."

Ook Sidney Bialystock, sinds een week voorzitter van de Joodse Gemeente Amsterdam die bestaat uit 'vromen en vrijen', is voorzichtig voorstander van het beperken van de macht van het Hooggerechtshof. "De macht is op bepaalde punten te veel bij de rechterlijke macht komen te liggen. Dus het is goed dat die beperkt wordt, maar de volgorde is eigenlijk wel verkeerd. Want we hebben dan wel een grondwet nodig, die de basale rechten van minderheden vastlegt."

Hoe nu verder? Bij iedereen leeft de hoop, soms tegen beter weten in, dat de uitersten in het diep verdeelde land elkaar toch gaan vinden. In Israël gaat de grap rond over een man die zijn buurman vraagt of hij diens Israëlische vlag mag lenen om te protesteren tegen de regering. "Dat is goed, alleen wil ik hem vanavond laat wel terug hebben", antwoordt de buurman. "Ik heb hem namelijk morgen nodig om te gaan demonstreren vóór de regering."

Opperrabbijn Jacobs: "Er moet voor iedereen plaats zijn in Israël, ongeacht of ze wel of niet religieus zijn. Mensen zijn bang dat de democratie afglijdt. Ik denk zelf dat dat niet gebeurt, daar ben ik van overtuigd."

Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is de afgelopen jaren ten minste drie keer gewaarschuwd voor vooringenomenheid en het gebruik van mogelijk discriminerende criteria tijdens fraudecontroles. Studenten met een migratieachtergrond worden opmerkelijk vaak beschuldigd van fraude met studiefinanciering, bleek uit onderzoek van NOS op 3 en Investico.

DUO stelde hier nooit eerder signalen van te hebben ontvangen. Dat blijkt onjuist. Twee advocaten hebben deze vermoedens uitgesproken en op papier gezet in rechtszaken tegen DUO. Ook heeft een student in 2021 een officiële klacht ingediend wegens discriminatie.

Fout van DUO

Het is eind mei 2020 als Jaïr* zijn mail opent. Hij is verbaasd als hij leest dat DUO hem beschuldigt van het plegen van fraude met een uitwonende studiebeurs. Maar hij is misschien nog wel meer verbaasd als hij ziet dat de mail niet alleen aan hem, maar aan nog 28 anderen is verzonden. E-mailadressen die hij gewoon kan zien. Een pijnlijke fout van DUO, dat snapt hij meteen.

Wat hem echter nog meer opvalt: van de 29 namen in de mail zijn er maar een paar Nederlands. En dat zit hem niet lekker. Hij neemt een advocaat in de arm. Het bedrag dat hij aan DUO terug moet betalen is niet mals, meer dan 10.000 euro. De afgelopen jaren stond hij ingeschreven bij zijn oom en tante in Amsterdam.

Etnische kenmerken aangekaart in de rechtszaal

Het verhaal van Jaïr is hetzelfde als van veel van de studenten die NOS op 3 de afgelopen tijd sprak. DUO vindt het niet aannemelijk dat Jaïr bij zijn oom en tante woont in Amsterdam, terwijl zijn ouders zo dichtbij in Amstelveen wonen. Hij is er nog steeds "pissig" over, vertelt hij. Hij wil anoniem blijven, want hij wil niet dat dit verhaal zijn naam bezoedelt.

In de rechtbank krijgt hij gelijk en hij hoeft het bedrag niet te betalen. Waarin zijn verhaal verschilt met de andere studenten: zijn advocaat kaart nóg iets aan in de rechtszaal. Eerst tijdens het bezwaar, daarna tijdens het beroep. "Uit de lijst met geadresseerden komt een beeld naar voren dat met betrekking tot de risicoprofielen gebruik is gemaakt van etnische kenmerken", zo schrijft advocaat Rudolf van der Ham in het bezwaarschrift.

"We wilden weten waarop mijn cliënt was geselecteerd", licht Van der Ham toe. "Ik heb het gebruikte risicoprofiel opgevraagd, maar dit nooit ontvangen. DUO reageerde erg verontwaardigd tijdens de zitting. De rechter vond wel dat het terechte vragen waren, maar toch is er niets mee gedaan. Mijn cliënt werd in het gelijk gesteld, dus daarmee was het klaar. Achteraf gezien is dat jammer."

In de beslissing op het bezwaarschrift schrijft DUO dat is gebruikgemaakt van "objectieve criteria" zoals de afstand tussen het woonadres van de studerende en zijn ouders.

DUO: officieel geen klacht ontvangen

Van der Ham is niet de enige die dit aankaartte bij DUO. Ook advocaat Diane Pietersz stelde vragen over het gebruikte risicoprofiel, tijdens een soortgelijke zaak die speelde in 2021 en 2022. "Het is niet te verifiëren wie boven komt drijven in de lijst met mogelijke fraudeurs", zegt zij.

Dat DUO in eerdere berichtgeving aangaf nooit zorgen te hebben gehoord over mogelijk discriminerende criteria, komt volgens de instelling omdat bovengenoemde zaken niet officieel als klacht zijn ingediend. Op de vraag of DUO naar aanleiding van deze zaken niet eerder in actie hadden moeten komen, zegt een woordvoerder: "Signalen die eerder zijn afgegeven en mogelijk onvoldoende aandacht hebben gehad, hadden met de kennis van nu destijds wellicht een breder onderzoek gerechtvaardigd".

Controleurs langsgekomen

Maar naast deze zaken was er ook Murat*, die wél een officiële klacht indiende. Hij werd in 2014 van fraude beschuldigd, DUO geloofde niet dat hij bij zijn tante woonde. "Ik was niet thuis toen de controleurs langskwamen", vertelt hij. "Ze kwamen binnen en zeiden direct tegen mijn tante dat ze gewoon kon toegeven dat ik er niet woonde. Want 'dat zien we altijd bij jullie soort mensen', zeiden ze."

Hij is er vanaf dat moment van overtuigd dat hij er vanwege zijn Turkse afkomst uit is gepikt. Hij zet dat op papier naar DUO en naar de rechtbank, maar reacties krijgt hij niet. Daarom dient hij in 2021 een officiële klacht in bij DUO, maar er wordt niets mee gedaan. Omdat het hem niet loslaat, schrijft hij dat jaar zelfs een brief aan premier Rutte. Ook daar krijgt hij geen gehoor.

Nadat NOS op 3 afgelopen week aan DUO vroeg hoe het kan dat er niets met zijn klacht is gedaan, heeft een medewerker van de instelling Murat gebeld en excuses aangeboden. "DUO betreurt het ten zeerste dat er in de reactie niet is ingegaan op het signaal met betrekking tot discriminatie bij de huiscontrole. Dit is niet hoe we met deze signalen willen omgaan", aldus een woordvoerder.

Minister Dijkgraaf heeft naar aanleiding van het onderzoek van NOS op 3 en Investico het fraudesysteem van DUO voorlopig stilgezet. Ook laat hij onderzoek doen om te achterhalen hoe de oververtegenwoordiging dan wel valt te verklaren.

*Jaïr en Murat zijn gefingeerde namen, hun gegevens zijn bij de redactie bekend.

Zie hier de video die NOS op 3 eerder maakte over de fraudeopsporing van DUO:

Amsterdam is nog altijd de aantrekkelijkste stad om te wonen in Nederland. Dat is de conclusie uit het jaarlijkse onderzoek Atlas voor gemeenten, van onderzoeksbureau Atlas Research.

In de Atlas voor gemeenten worden de 50 grootste gemeenten van Nederland op meer dan 50 indicatoren vergeleken. Daarbij wordt gekeken naar werkgelegenheid, maar ook naar universiteiten, woningprijzen en culturele voorzieningen.

Accent op groen en blauw

Voor de atlas van dit jaar is het accent gelegd op de aanwezigheid van kwalitatief hoogwaardig "groen en blauw": bomen, parken, grachten en plassen. Dan gaat het om het groen en blauw in de wijken zelf en in de wijdere omgeving.

Als er alleen gekeken wordt naar groen en blauw in en om de stad, dan is Arnhem de aantrekkelijkste grote stad van Nederland.

"Wat mensen vooral waarderen, is het hebben van een prettig uitzicht; ze willen op korte afstand van hun huis kunnen wandelen in een park, en een picknick kunnen houden met de kinderen.", zegt onderzoeker Marten Middeldorp tegen NRC.

Ook Zwolle, Velsen, Bergen op Zoom en Alkmaar scoren hierin hoog. Het minst aantrekkelijk is Oss. Daar is de totale bijdrage van groen en blauw aan de woonaantrekkelijkheid 6 procentpunt minder dan gemiddeld.

Emmen onderaan

De gemiddelde Nederlander vindt toch het aanbod van werk, culturele voorzieningen, veiligheid, horeca en een universiteit nog altijd belangrijker dan de aanwezigheid van een aantrekkelijk park of een prettige plas water.

Hierdoor staat Emmen opnieuw onderaan de lijst, die na Amsterdam wordt aangevoerd door achtereenvolgens Amstelveen, Leiden en Utrecht.

Middeldorp in NRC: "Wij zeggen niet dat je in Emmen niet prettig kunt wonen. Er is veel groen en een mooie dierentuin en het is er betrekkelijk veilig. Maar er zijn weinig banen en voorzieningen, ook het culinaire aanbod is er mager, allemaal zaken die de gemiddelde Nederlander aantrekkelijk vindt."