In de bovenbouw volgen de leerlingen van havo en vwo een halfjaar Culturele en Kunstzinnige Vorming (CKV). Het uitgangspunt van het vak CKV is dat leerlingen via een gekozen discipline in workshopverband vaardigheden ontwikkelen. Dit kan variëren van artistiek schrijven, art direction, beeldende kunst, mode tot muziek. Na deze serie voorbereidende lessen gaan de leerlingen een project vormgeven, zoals een videoclip, poppenkast of modeshow.
Aan deze lessen is ook een cultuurdag gekoppeld, waarbij de leerlingen actief kennismaken met verschillende kunstvormen, zoals dans, boetseren, grimeren, enzovoorts. In de ochtend verzorgen gastdocenten in cultureel educatief centrum Plan C twee workshops. In de middag bezoeken de leerlingen een culturele instelling. Iedere collega kunst bepaalt welke culturele instelling bezocht wordt, zoals het Stedelijk Museum, een modeworkshop of het Rijksmuseum. Vandaag ben ik met mijn klas Art naar de kunstenaarsvereniging Arti et Amicitiae in hartje Amsterdam gegaan.
Arti et Amicitiae: een rijke geschiedenis en een plek voor kunst en vriendschap
Arti et Amicitiae is een kunstenaarsvereniging die in 1839 werd opgericht en sindsdien een belangrijk centrum voor kunst en cultuur in Nederland is. De vereniging bestaat uit werkende kunstenaarsleden en kunstlievende leden. Zelf ben ik sinds 2010 werkend kunstenaar-lid en sinds juni 2024 secretaris van het bestuur. De prachtige sociëteitszaal van Arti, gelegen aan het Rokin 112, ademt de sfeer van vervlogen tijden, met meubels van de beroemde architect Berlage. Wanneer je de zaal binnenstapt, lijkt het wel of je een tijdmachine instapt en honderd jaar teruggaat in de tijd.
Een verrassende ontvangst
De leerlingen waren onder de indruk toen ze binnenkwamen. Tot hun grote verrassing stond er een enorme tafel gedekt met limonade, croissants en koekjes. We begonnen de middag gezellig met elkaar aan tafel, waar we het programma bespraken met gastkunstenaar Alex Fischer.
Alex Fischer: kunst met putdeksels en het 750-jarig jubileum van Amsterdam
Alex Fischer is een kunstenaar die de wereld rondreist en in elke stad putdeksels verzamelt. Hij maakt afdrukken van deze putdeksels met de zogenaamde frottage-techniek, waarbij het reliëf van het object op papier wordt overgebracht. Ter gelegenheid van het 750-jarig jubileum van Amsterdam ontwierp Alex een speciaal jubileumputdeksel, dat door de stad wordt geplaatst. In de sociëteit konden de leerlingen zijn indrukwekkende collectie bewonderen en zelf aan de slag gaan. Ze gingen naar buiten, het Rokin op, om putdeksels, tegels, reliëfs in lantaarnpalen en sierpaaltjes te bewerken en hun eigen frottages te maken.
Kunst in de tentoonstellingszalen van Arti
Voordat we naar buiten gingen om frottages te maken, bezochten we de twee tentoonstellingszalen voor hedendaagse kunst boven. De tentoonstelling Update presenteerde het werk van nieuwe leden van Arti. De leerlingen kregen de opdracht om te tekenen onder de noemers “Something old, something new, something weird, and something cool”. Ze observeerden de kunstwerken en legden wat ze waarnamen vast op papier. Dit resulteerde in een gezamenlijk kunstwerk in de vorm van een vierkant, waarin de tekeningen van alle leerlingen samenkwamen in een klein boekje.
Indrukwekkend bezoek aan de Braziliaanse kunstenaar Regis Gonçalves
Tussen de activiteiten door kwamen we de Braziliaanse kunstenaar Regis Gonçalves tegen, die in de projectruimte beneden tentoonstelde. Hij vertelde over zijn onderzoek naar het Rasphuis in de 18e eeuw, waar sodomieten in kelders gevangen werden gezet. In zijn werk heeft hij deze gevangenen weer een gezicht gegeven middels schilderijen en hierdoor een stukje vergeten geschiedenis verbeeld. Het verhaal over deze onderdrukking maakte veel indruk op de leerlingen, die de kans kregen om vragen te stellen en meer te leren over de werkwijze van de kunstenaar. Dit gaf hen niet alleen inzicht in de techniek, maar ook in de persoonlijke fascinaties en achtergronden die een kunstenaar in zijn werk legt.
Frottages op straat en spontane ontmoetingen
Na het indrukwekkende verhaal gingen we naar buiten met grote vellen papier en dikke loodstiften. De leerlingen gingen op de stoep zitten, tegen lantaarnpalen en andere objecten aan. De tekenactie kreeg al snel het karakter van een artistieke happening, waarbij voorbijgangers nieuwsgierig vragen gingen stellen. Dit leidde tot interessante gesprekken en onverwachte ontmoetingen. Twee leerlingen waren zelfs zo enthousiast dat ze hun werk voor twintig euro aan een voorbijganger verkochten. Ze waren zo trots als een pauw!
Kunst als middel om leerlingen uit hun comfortzone te halen
En dat is precies waar het om gaat: leerlingen op een speelse manier uit hun comfortzone halen en ze kennis laten maken met nieuwe mogelijkheden door zelf actief deel te nemen. Kunst helpt hen niet alleen om anders naar de wereld te kijken, maar ook om vragen te stellen over waarom kunst wordt gemaakt. Het gaat niet alleen om ‘mooi’ of ‘lelijk’, maar om wat kunst kan uitdrukken en welke verhalen het kan vertellen.
De verbinding tussen het Keizer Karel College en Arti et Amicitiae
Als docent beeldende vorming op het Keizer Karel College en nieuw bestuurslid van Arti et Amicitiae wil ik graag een brug slaan tussen deze twee plekken waar ik me inzet voor de jeugd. Het Keizer Karel College is een UNESCO-school, en in het kader van deze grondslag is het samenwerken met culturele instellingen buiten de school een mooie versterking van dit gedachtegoed. De samenwerking met Arti et Amicitiae maakt het voor onze leerlingen mogelijk om kunst en cultuur op een andere manier te ervaren en leert hen om open te staan voor verschillende kunstvormen en verhalen van de wereld om hen heen.
Dit bezoek is wat mij betreft een mooi begin van een verdere samenwerking. Ik hou u hiervan graag op de hoogte.
Jeroen Fransen